ویژگی‌های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

::::::«درباره خصوصیات شخص [[منتظر]]، بدیهی است ویژگی‌های بی‌شماری در [[روایات]] ذکر شده است که برخی از آن‌ها در مباحث قبل مورد یادآوری قرار گرفت؛ لیکن در این مجال [[شایسته]] است به چند ویژگی مهم که در ضمن [[روایت]] بلندی در [[کلام]] گهر بار [[امام رضا]] {{ع}} مورد اشاره قرار گرفته است، عنایت فرمایید. این ویژگی‌ها عبارتند از:‌

:::::*'''ویژگی اول: [[پرهیزگاری]] و [[پاکدامنی]]'''؛ یکی از ویژگی‌های [[منتظر واقعی]]، [[پرهیزگاری]] و [[پاکدامنی]] است؛ چنان‌چه حضرت [[امام رضا]] {{ع}} می‌فرمایند: {{عربی|وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ الْوَرَعَ وَ الْعِفةَ}}<ref>بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۰.</ref> یکی از نشانه‌های [[پیروان]] [[اهل بیت]]، [[پرهیزگاری]] و [[پاکدامنی]] است.

::::::در این زمینه [[امام صادق]] {{ع}} در ضمن [[حدیث]] مفصلی با تاکید بر نقش [[پرهیزگاری]] و [[عفت]] در [[حفظ دین]] و پالایش [[انسان]] [[منتظر]] می‌فرمایند:... هر کس که بودن در شمار [[یاران]] [[قائم]] شادمانش سازد باید به [[انتظار]] باشد و با حال [[انتظار]] به [[پرهیزگاری]]... [[رفتار]] کند و اوست [[منتظر]]، پس اگر اجلش برسد و [[امام]] [[قائم]] پس از درگذشت او [[قیام]] کند، بهره او از [[پاداش]] کسی است که آن حضرت را دریافته باشد، پس بکوشید و [[منتظر]] باشید، گوارا باد شما را ای جماعتی که مشمول [[رحمت خدا]] هستید.<ref>{{عربی|...مَنْ سُر أَنْ یکونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْینْتَظِرْ وَ لْیعْمَلْ بِالْوَرَعِ... وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ کانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَکهُ فَجِدوا وَ انْتَظِرُوا هَنِیئاً لَکمْ أَیتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَة}}؛ بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۴۰.</ref>

::::::بنابراین [[تقوی]] و [[پرهیزگاری]] کلید [[رستگاری]] و عاقبت بخیری [[منتظران]] است و از این روست که [[امام کاظم]] {{ع}} فرموده‌اند: {{عربی|لَیسَ مِنْ شِیعَتِنَا مَنْ خَلَا ثُم لَمْ یرُعْ قَلْبُهُ}}<ref>«کسی که در خلوتها، در قلبش ورع و تقوا و خداترسی نباشد از شیعیان ما نیست».‌بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۴۸، ص۴۵.</ref>

:::::*'''‌ویژگی دوم: [[راستگویی]] و [[شایستگی]]'''؛ از مهم ترین و بارزترین ویژگی‌های مورد [[انتظار]] برای [[شیعیان]] و [[مؤمنان]]، دو صفت والای [[راستگویی]] و [[شایستگی]] است؛ چنانچه حضرت [[امام رضا]] {{ع}} می‌فرمایند: {{عربی|وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ... الصدْقَ وَ الصلَاحَ}}<ref>«یکی از مشخصات پیروان اهل بیت، راستگویی و شایستگی است». بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۰.</ref>

::::::آری، این دو خصلت برای [[انسان]] [[منتظر]]، آن چنان اهمیت دارد که اساس [[نظم]] و [[انسجام]] و [[آرامش]] [[جامعه مطلوب اسلامی]] را می‌توان با تقویت و ترویج آن دو، در میان فرد فرد [[منتظران]] پی ریزی نمود و مشکلات را با آن حل کرد و [[سعادت]] [[جوامع]] را در پرتو [[انتظار]] حقیقی تضمین نمود.

:::::*'''ویژگی سوم: تلاش و [[امانتداری]] نسبت به [[نیکان]] و بدان'''؛ یکی دیگر از ویژگی‌های [[منتظران]] از منظر حضرت [[امام رضا]] {{ع}} تلاش و [[امانت]] داری نسبت به افراد نیک و بد می‌باشد. چنانچه می‌فرمایند: {{عربی|وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ... الِاجْتِهَادَ وَ أَدَاءَ الْأَمَانَةِ إِلَی الْبَر وَ الْفَاجِرِ}}<ref>«یکی از مشخصات پیروان اهل بیت، تلاش و امانت‌داری نسبت به نیک و بد است». بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۰.</ref>

::::::مطابق این [[روایت]]، [[منتظر]] حقیقی آنچنان در راستای انجام [[وظائف]] عبادی خود تلاش و کوشش می‌کند و نسبت به اداء [[امانت]] محافظت دارد که حتی در برابر افراد فاجر و [[فاسق]] نیز از این خصلت نیکو دست نمی‌شوید. به عبارت دیگر، [[امانتداری]] آنچنان در [[جان]] و [[دل]] [[منتظر]] [[رسوخ]] کرده که هیچ‌گاه موجبی برای خیانت در [[امانت]] نمی‌بیند و همواره خود را ملتزم به آن می‌داند و بدیهی است که یکی از این امانات، حفظ حالت روحی [[انتظار]] در تمام [[شئون]] زندگی است. از این رو [[امام صادق]] {{ع}} با بیانی شیوا بر [[لزوم]] استمرار این ویژگی در [[منتظران]] تاکید فرموده و می‌فرمایند: {{عربی|إِن اللهَ عَز وَ جَل لَمْ یبْعَثْ نَبِیاً إِلا بِصِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَی الْبَر وَ الْفَاجِرِ}}<ref>«خدای عزوجل هیچ پیامبری را نفرستاد، مگر با راستگویی و برگرداندن امانت به نیکوکار و یا بدکار». کافی، شیخ کلینی، ج۲، ص۱۰۴.</ref>

:::::*'''ویژگی چهارم: [[سجود طولانی]] و [[شب زنده داری]]'''؛ [[عبادت]] و راز و نیاز با یگانه معبود [[جهان هستی]]، آن هم در [[دل]] تاریک شب، برای اهل [[دل]] لذتی فوق العاده و غیر قابل [[وصف]] دارد و [[منتظران]] از چنین ویژگی برخوردارند؛ چنانچه حضرت [[امام رضا]] {{ع}} در توصیف ویژگی [[منتظران]] می‌فرمایند: {{عربی|وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ... طُولَ السجُودِ وَ الْقِیامَ بِاللیلِ}}<ref>«از نشانه‌های پیروان اهل بیت، سجود طولانی و شب زنده داری است». بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۰.</ref>

::::::آری آنان که توفیق شب زنده ‌داری نصیبشان می‌شود و در [[دل]] شب با سجده‌های طولانی، قطرات [[محبت]] [[پروردگار]] را بر مشام جانشان می‌رسانند، دیگر تمام [[دنیا]] و آنچه در آن است، در نظرشان کوچک و حقیر جلوه می‌کند و رمز موفقیت همه [[انبیاء]] و [[اولیاء]] و [[صالحان]] و علماء، مناجات در [[دل]] شب بوده است؛ و اساساً بیشتر عنایات ربانی، بر [[انبیاء]] عظام در سحرگاهان روی داده است.

:::::*'''‌ویژگی پنجم: [[پرهیز از حرام‌ها]]'''؛ کسی که [[منتظر واقعی]] است، باید از آنچه که [[امام]] زمانش کراهت و دوری دارد، اجتناب ورزد و هر عملی را که در [[تقرب]] او موثر است، به خاطر رضای [[محبوب]] و ارتباط روحی با او انجام دهد؛ از این رو، [[امام رضا]] {{ع}} در معرفی [[منتظران]] می‌فرمایند: {{عربی|وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ... اجْتِنَابَ الْمَحَارِمِ}}<ref>«از خصوصیات پیروان اهل بیت، پرهیز از حرام‌ها است». بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۰.</ref>

::::::و بر اساس همین رویکرد است که [[حضرت مهدی]] {{ع}} در [[توقیع]] مبارک خویش چنین می‌فرمایند: {{عربی|فَما یَحْبِسُنا عَنْهُمْ إِلا ما یَتصِلُ بِنا مِما نَکرَهُهُ وَلا نُؤْثِرُهُ مِنْهُ}}<ref>«ما را چیزی جز اعمال نکوهیده آنها محبوس نمی‌سازد که اعمال آن‌ها به ما می‌رسد و ما را اندوهناک می‌نماید». الاحتجاج، طبرسی، ج۲، ص۴۹۸.</ref>‌

:::::*'''‌ویژگی ششم: [[انتظار فرج]] با [[صبر]]'''؛ یکی از ویژگی‌های [[انسان]] [[منتظر]]، [[صبر]] بر [[ظهور]] است؛ چنان‌چه حضرت [[امام رضا]] {{ع}} به این [[حقیقت]] والا اشاره کرده و می‌فرمایند: {{عربی|وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ... انْتِظَارَ الْفَرَجِ بِالصبْرِ}}<ref>«[از ویژگی‌های پیروان اهل بیت]، انتظار فرج با صبر است». بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۰.</ref>

::::::و یا هم ایشان در [[روایت]] دیگری، اهمیت این موضوع را متذکر شده و می‌فرمایند: {{عربی|ما أَحْسَنَ الصَبْر وَ اِنْتِظارُ الْفَرَج، مَا سَمِعْتُمْ قَولُ اللهِ تَعالی وَ ارْتَقَبُوا اِنی مَعَکُم رَقیِب، فَانْتَظِرُوا اِنی مَعَکُمْ مِنَ المُنْتَظِرینِ فَعَلَیْکُمْ بِالصبْر، فَاِنما یَجِیءُ الْفَرَجُ عَلَیَ الْیَأس...}}<ref>«و چه نیکوست صبر و انتظار فرج، مگر نشنیده‌اید گفتار خدا را که فرموده است: منتظر باشید که من نیز همراه شما منتظرم پس صبر و شکیبایی را پیشه خود سازید که فرج بعد از یأس و نا امیدی خواهد آمد..». بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۱۰.</ref>

::::::آری یکی از ارکان بسیار مهم [[ایمان]] در [[مکتب اهل بیت]] {{عم}} [[صبر]] است که رابطه معنا داری با [[انتظار]] دارد؛ یعنی مطابق این رویکرد، [[انسان]] [[منتظر]] همواره باید نسبت به انجام [[وظائف]] دینی و الهی خویش و نیز نسبت به [[امر]] [[ظهور]]، صبور باشد و نباید هیچ‌گاه از [[رحمت]] الهی در [[ظهور]] [[آخرین حجت الهی]] {{ع}} مایوس باشد و به خاطر وجود ظلم‌های بی‌شمار در [[دنیا]]، العیاذ بالله با خود نگوید که تمام زحمات‌ [[انبیاء]] عظام {{عم}} بی‌ثمر بوده و به نتیجه نرسیده یا نحواهد رسید. و از این روست که [[امام صادق]] {{ع}} به [[ثواب]] بالا و اجر فراوان [[انتظار]] و [[صبر]] در راه [[ظهور]] [[دولت کریمه مهدوی]] اشاره کرده و می‌فرمایند: {{عربی|أَ لَا تَعْلَمُ أَن مَنِ انْتَظَرَ أَمْرَنَا وَ صَبَرَ عَلَی مَا یرَی مِنَ الْأَذَی وَ الْخَوْفِ هُوَ غَداً فِی زُمْرَتِنَا}}<ref>«آیا ندانسته‌ای که هر که چشم براه دولت ما باشد و بر آزار و ترسی که می‌بیند شکیبائی ورزد فردای قیامت در زمره ما محشور گردد.‌‌»کافی، کلینی، ج۸، ص۳۶.</ref>

:::::*'''ویژگی هفتم: [[معاشرت نیکو]] با [[بندگان خدا]]'''؛ یکی دیگر از ویژگی‌های [[انسان]] [[منتظر]]، [[معاشرت نیکو]] با [[بندگان]] خداست؛ چنانچه حضرت [[امام رضا]] {{ع}} می‌فرمایند: {{عربی|وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ... حُسْنَ الصحْبَةِ وَ حُسْنَ الْجِوَارِ وَ بَذْلَ الْمَعْرُوفِ}}<ref>«[از ویژگی‌های پیروان اهل بیت] معاشرت خوب و رفتار مناسب با دیگران [و بندگان خدا] و بخشش نیکی است». بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۰.</ref>

::::::پس طبق این [[روایت]]، [[منتظر واقعی]] فردی است که در معاشرت با [[مردم]]، [[حسن]] خلق داشته و رفتاری نیکو دارد. البته ممکن است این سؤال مطرح شود که اساساً بحث [[حسن]] الصحبة چه ربطی به [[انتظار]] دارد؟ پاسخ این است که در اثر ارتباطات نیکوست که [[انسان]] می‌‌تواند مشکلات خود و دیگران را حل کرده و هدایت‌ها را ایجاد نماید و در ایجاد مکرمت‌های اخلاقی و از بین بردن رذایل اخلاقی مؤثر باشد.

:::::*'''ویژگی هشتم: [[آزار نرساندن]] به [[بندگان خدا]]'''؛ آزار رسانی به خود و سایر [[بندگان الهی]]، یکی از رذایل اخلاقی و عامل مهم برهم زدن تعادل در زندگی فردی و اجتماعی آحاد [[بشر]] است و از این رو حضرت [[امام رضا]] {{ع}} در [[وصف]] [[منتظران]] می‌فرمایند: {{عربی|وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ... کف الْأَذَی}}<ref>«[از ویژگی‌های پیروان اهل بیت] پرهیز از آزار دیگران است». بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۰.</ref>

::::::بنابراین کسانی که می‌گویند برای [[ظهور حضرت حجت]] {{ع}} باید [[فسق]] و [[فجور]] و [[ظلم]] و [[ستم]] در روی [[زمین]] زیاد شود، قطعاً نمی‌توانند این فراز از [[روایت]] [[امام هشتم]] {{ع}} را توجیه کنند؛ زیرا طبق این فراز، [[منتظر واقعی]] آن کسی است که هیچ‌گاه از خویش نسبت به فرزند، خانواده‌، [[خاندان]]، [[دوستان]] و نیز نسبت به همکیشان، همشهریان، هم دینان، هم نوعان و حتی نسبت به [[کافران]] و دیگران، هیچ گونه اذیت و ظلمی روا ندهد و ندارد و از این روست که [[امام علی]] {{ع}} فرموده‌اند: {{عربی|مِنْ أَمَارَاتِ الْخَیرِ الْکف عَنِ الْأَذَی‌}}<ref>«از نشانه‌های خوبی شخص، خودداری از آزار کردن مردم است». تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، عبد الواحد آمدی، ص۴۵۶.</ref>

:::::*'''ویژگی نهم: [[گشاده رویی]]'''؛ یکی از حقوقی که مومنین بر یکدیگر دارند و می‌توان آن را به عنوان یکی از [[ویژگی‌های منتظران]] [[شناخت]]، [[گشاده رویی]] و [[حسن]] برخورد از عمق وجود و [[صدق]] [[خلوص]] است. آن چنان‌که مومن به عنوان یک [[عبادت]] و [[امر الهی]] به آن می‌نگرد و در واقع یکی از مهم ترین عوامل ارزش دهنده به [[اعمال]] و [[گفتار]] [[منتظران]] است. از این رو [[امام رضا]] {{ع}} فرموده‌اند: {{عربی|وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ... بَسْطَ الْوَجْهِ}}<ref>«[از ویژگی‌های پیروان اهل بیت] گشاده رویی است». بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۰.</ref>

::::::آری، اگر خوشرویی از روی عوامل مادی همچون [[تکریم]] ثروتمندان و [[تعظیم]] قدرتمندان نباشد، بلکه از روی [[صلح]] و [[صفا]] و [[صمیمیت]] و [[صداقت]] و [[امتثال امر الهی]] برخیزد، نه تنها می‌تواند [[محبت]] مومنین را نسبت به [[امام عصر]] {{ع}} استحکام و تداوم بخشد، بلکه می‌تواند دل‌های [[مسلمانان]] را نیز به [[امام زمان]] {{ع}} جذب و جلب نموده و حتی از این بالاتر می‌تواند سبب آشنایی و [[دوستی]] عموم [[مردم]] با [[اهل بیت]] {{عم}} گردد و این، یکی از اهداف مقدس [[انتظار پویا]] و مد نظر [[روایات]] است.

:::::*‌'''ویژگی دهم: [[نصیحت]] و [[رحمت]] نسبت به [[مؤمنان]]'''؛ [[مسلمان]] آینه برادر خویش است، هرگاه خطایی از برادر خود دید او را مورد حمله قرار نمی‌دهد بلکه او را [[راهنمایی]] و [[نصیحت]] می‌نماید و با او با [[مدارا]] و [[رحمت]] برخورد می‌کند. چنانچه [[امام رضا]] {{ع}} فرمودند: {{عربی|وَ أَن مِنْ دِینِهِمُ... النصِیحَةَ وَ الرحْمَةَ لِلْمُؤْمِنِینَ}}<ref>«خیرخواهی و رحمت برای مؤمنان، از دین و مرام ائمه است». بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۱۰، ص۳۶۰.</ref>

::::::و از این روست که [[امام جواد]] {{ع}} در [[وصف]] [[مؤمنان]] می‌فرمایند: {{عربی|اَلمُؤمِنُ یحتاجُ إلی ثَلاثِ خِصالٍ: تَوفیقٍ مِنَ الله وَواعِظٍ مِن نَفسِهِ وَقَبُولٍ مِمن ینصَحُهُ}}<ref>بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۷۸، ص۳۵۸.</ref> [[مؤمن]] نیازمند سه خصلت است: توفیقی از جانب [[پروردگار]]، [[پند]] دهنده‌ای از درون خویش و پذیرش از [[نصیحت کنندگان]]»<ref>[[محمد جواد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی، محمد جواد]]، [[گفتارهای مهدوی (کتاب)|گفتارهای مهدوی]]، ص ۱۶۲-۱۶۸.</ref>.