شریعت الهی در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - '<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲</ref>' به '<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲</ref>'
جز (جایگزینی متن - '<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱</ref>' به '<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱</ref>') |
جز (جایگزینی متن - '<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲</ref>' به '<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲</ref>') |
||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
==منابع شریعت== | ==منابع شریعت== | ||
*[[امام علی]]{{ع}} سرچشمه [[شریعت]] را دو منبع [[قرآن]] و [[سنّت]] برمی‌شمرد. [[شریعت]] هر [[پیامبری]] از [[پیامبران الهی]]{{عم}} به [[صلاح]] [[امت]] آنان است. یعنی احکامی که در [[دین]] و [[شریعت]] [[انبیای الهی]] مقرّر شده، به [[مصلحت]] [[دنیا]] و [[آخرت]] [[امت]] آنها و به‌منزله راه [[نجات]] و [[سعادت]] [[مردمان]] است، زیرا هیچ حکمی از سوی [[خداوند]] بیهوده قرار داده نشده است و هیچ فعلی از افعال [[خداوند]] عبث نیست. اما با [[ظهور]] [[اسلام]]، [[شریعت الهی]] به‌طور کامل در [[اختیار]] [[انسان‌ها]] قرار گرفت و [[خداوند]] به [[برکت]] [[اسلام]]، [[دین]] و [[هدایت]] خود را بر [[بندگان]] تکمیل کرد. [[امام]]{{ع}} می‌فرماید: [[خداوند]] به‌وسیله او ([[پیامبر اکرم]]) [[نور]] [[اسلام]] را بر گستره [[زمین]] بتاباند و راه [[هدایت]] را روشن ساخت تا گم‌گشتگان راه یابند و [[دل‌ها]] پس از سقوط در دام چاله‌ها به‌وسیله او [[نجات]] یابند. آری، او پرچم‌های روشنگری را برافراشت و [[احکام]] [[نورانی]] [[دین]] را اعلام داشت. پس اوست [[امین]] [[وحی]] و رازدار اسرارت و گنجور گنجینه دانشت که ناپیداست و گواهت در [[رستاخیز]] و فرستاده [[راستین]] و پیامبرت به‌سوی [[مردم]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۷۱</ref>. افزون بر این، [[مجتهدان]] نیز برای به‌دست آوردن [[احکام]] و [[تکالیف]] شرعی به این دو منبع [[رجوع]] می‌کنند. [[امام]]{{ع}} در فرازهایی بر این امر تأکید ورزیده است: این دو ستون ([[توحید]] [[حقّ]] تعالی و [[شریعت]] [[پیامبر اکرم]]) را برپا نگاه دارید (زیرا بقای [[اسلام]] و [[نظام]] امور [[مسلمان‌ها]] در معاش و [[معاد]] بر [[توحید]] [[خداوند سبحان]] و [[پیروی]] از [[سنّت]] [[حضرت رسول]] است) و بیفروزید این دو چراغ را (تا در تاریکی‌های [[نادانی]] و [[گمراهی]] سرگردان نمانید) و بر شما توبیخ و سرزنشی نیست مادام که (از این دو) دور و پراکنده نشوید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۴۹</ref>. [[امام]]{{ع}} تأکید دارد که [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]]{{عم}} مکمل [[قرآن کریم]]، حاملان [[شریعت اسلام]] و تبیین‌کننده و [[مفسر]] آن بر [[مردمان]] هستند، چنان‌که می‌فرماید: این کتاب خداست که بیانگر [[حلال]] و [[حرام]] او و بایسته‌ها و بهینه‌هاست. "[[ناسخ و منسوخ]]"، "رخصت و عزیمت" و "خاص و عام" را در بردارد، از مثَل و [[عبرت]] سرشار است، دستورهای مقطعی و ابدی و [[محکم و متشابه]] دارد، دُرّهای [[آیات]] را از صدف برون آورده و دوررس‌ها را نزدیک کرده است. فراگیریِ بخشی از این [[آیات]] [[واجب]] شده و تحصیل بخش دیگر را تنگ نگرفته است. برخی از فرمان‌های [[الهی]] در [[قرآن]] عزیز به "حتمیّت و [[وجوب]]" نوشته شده ولی در [[سنّت]] [[پیامبر]]{{صل}} "[[نسخ]]" آن رسیده است یا در [[سنّت]]، [[وجوب]] آن آمده، ولی ترک آن در [[کتاب خدا]] مجاز شده است یا به وقتی خاص [[واجب]] شده که با گذشت آن زمان، منتفی، خواهد شد. حرام‌ها نیز شکل‌های گونه‌گون دارند: بعضی "کبیره"، که [[وعده]] [[دوزخ]] بدان داده شده و بعضی "صغیره"، که ورزشگاه [[نسیم]] [[آمرزش]] [[خداوند]] است. بعضی اعمال‌اند که اندکِ آن مقبول درگاه [[الهی]] است و بیش از آن در [[اختیار]] مکلّف نهاده شده است<ref>[[نهج البلاغه]]، [[خطبه ۱ نهج البلاغه|خطبه ۱]]</ref>. | *[[امام علی]]{{ع}} سرچشمه [[شریعت]] را دو منبع [[قرآن]] و [[سنّت]] برمی‌شمرد. [[شریعت]] هر [[پیامبری]] از [[پیامبران الهی]]{{عم}} به [[صلاح]] [[امت]] آنان است. یعنی احکامی که در [[دین]] و [[شریعت]] [[انبیای الهی]] مقرّر شده، به [[مصلحت]] [[دنیا]] و [[آخرت]] [[امت]] آنها و به‌منزله راه [[نجات]] و [[سعادت]] [[مردمان]] است، زیرا هیچ حکمی از سوی [[خداوند]] بیهوده قرار داده نشده است و هیچ فعلی از افعال [[خداوند]] عبث نیست. اما با [[ظهور]] [[اسلام]]، [[شریعت الهی]] به‌طور کامل در [[اختیار]] [[انسان‌ها]] قرار گرفت و [[خداوند]] به [[برکت]] [[اسلام]]، [[دین]] و [[هدایت]] خود را بر [[بندگان]] تکمیل کرد. [[امام]]{{ع}} می‌فرماید: [[خداوند]] به‌وسیله او ([[پیامبر اکرم]]) [[نور]] [[اسلام]] را بر گستره [[زمین]] بتاباند و راه [[هدایت]] را روشن ساخت تا گم‌گشتگان راه یابند و [[دل‌ها]] پس از سقوط در دام چاله‌ها به‌وسیله او [[نجات]] یابند. آری، او پرچم‌های روشنگری را برافراشت و [[احکام]] [[نورانی]] [[دین]] را اعلام داشت. پس اوست [[امین]] [[وحی]] و رازدار اسرارت و گنجور گنجینه دانشت که ناپیداست و گواهت در [[رستاخیز]] و فرستاده [[راستین]] و پیامبرت به‌سوی [[مردم]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۷۱</ref>. افزون بر این، [[مجتهدان]] نیز برای به‌دست آوردن [[احکام]] و [[تکالیف]] شرعی به این دو منبع [[رجوع]] می‌کنند. [[امام]]{{ع}} در فرازهایی بر این امر تأکید ورزیده است: این دو ستون ([[توحید]] [[حقّ]] تعالی و [[شریعت]] [[پیامبر اکرم]]) را برپا نگاه دارید (زیرا بقای [[اسلام]] و [[نظام]] امور [[مسلمان‌ها]] در معاش و [[معاد]] بر [[توحید]] [[خداوند سبحان]] و [[پیروی]] از [[سنّت]] [[حضرت رسول]] است) و بیفروزید این دو چراغ را (تا در تاریکی‌های [[نادانی]] و [[گمراهی]] سرگردان نمانید) و بر شما توبیخ و سرزنشی نیست مادام که (از این دو) دور و پراکنده نشوید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۴۹</ref>. [[امام]]{{ع}} تأکید دارد که [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]]{{عم}} مکمل [[قرآن کریم]]، حاملان [[شریعت اسلام]] و تبیین‌کننده و [[مفسر]] آن بر [[مردمان]] هستند، چنان‌که می‌فرماید: این کتاب خداست که بیانگر [[حلال]] و [[حرام]] او و بایسته‌ها و بهینه‌هاست. "[[ناسخ و منسوخ]]"، "رخصت و عزیمت" و "خاص و عام" را در بردارد، از مثَل و [[عبرت]] سرشار است، دستورهای مقطعی و ابدی و [[محکم و متشابه]] دارد، دُرّهای [[آیات]] را از صدف برون آورده و دوررس‌ها را نزدیک کرده است. فراگیریِ بخشی از این [[آیات]] [[واجب]] شده و تحصیل بخش دیگر را تنگ نگرفته است. برخی از فرمان‌های [[الهی]] در [[قرآن]] عزیز به "حتمیّت و [[وجوب]]" نوشته شده ولی در [[سنّت]] [[پیامبر]]{{صل}} "[[نسخ]]" آن رسیده است یا در [[سنّت]]، [[وجوب]] آن آمده، ولی ترک آن در [[کتاب خدا]] مجاز شده است یا به وقتی خاص [[واجب]] شده که با گذشت آن زمان، منتفی، خواهد شد. حرام‌ها نیز شکل‌های گونه‌گون دارند: بعضی "کبیره"، که [[وعده]] [[دوزخ]] بدان داده شده و بعضی "صغیره"، که ورزشگاه [[نسیم]] [[آمرزش]] [[خداوند]] است. بعضی اعمال‌اند که اندکِ آن مقبول درگاه [[الهی]] است و بیش از آن در [[اختیار]] مکلّف نهاده شده است<ref>[[نهج البلاغه]]، [[خطبه ۱ نهج البلاغه|خطبه ۱]]</ref>. | ||
*هم‌چنین درباره اعلمیّت و افضلیّت [[اهل‌بیت]]{{عم}} نسبت به [[شریعت الهی]] می‌فرماید: [[راز]] [[پیامبر]] بدان‌ها ([[اهل بیت]]) سپرده شده است. هر که آنان را [[پناه]] گیرد به [[حق]] راه برده است. مخزن [[علم]] پیامبرند و [[احکام شریعت]] او را بیانگر. [[قرآن]] و [[سنّت]] نزد آنان در [[امان]]. چون کوه افراشته، [[دین]] را نگهبان، پشت [[اسلام]] بدان‌ها راست و ثابت و پابرجاست<ref>نهج | *هم‌چنین درباره اعلمیّت و افضلیّت [[اهل‌بیت]]{{عم}} نسبت به [[شریعت الهی]] می‌فرماید: [[راز]] [[پیامبر]] بدان‌ها ([[اهل بیت]]) سپرده شده است. هر که آنان را [[پناه]] گیرد به [[حق]] راه برده است. مخزن [[علم]] پیامبرند و [[احکام شریعت]] او را بیانگر. [[قرآن]] و [[سنّت]] نزد آنان در [[امان]]. چون کوه افراشته، [[دین]] را نگهبان، پشت [[اسلام]] بدان‌ها راست و ثابت و پابرجاست<ref>[[نهج البلاغه]]، [[خطبه ۲ نهج البلاغه|خطبه ۲]]</ref>. | ||
==شریعت [[اسلام]]، شریعتی سهل و آسان== | ==شریعت [[اسلام]]، شریعتی سهل و آسان== | ||
*[[خداوند متعال]] [[شریعت]] را سهل و آسان قرار داده است<ref>{{متن قرآن|وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ }}؛ سوره حج، آیه ۷۸</ref>. [[قرآن کریم]] با بیان‌های مختلف بر این مطلب تأکید کرده است، چنان‌که در آیه‌ای می‌فرماید: [[خداوند]] هیچ‌کس را جز به‌قدر توانایی‌اش [[تکلیف]] نمی‌کند<ref>{{متن قرآن|لاَ يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنتَ مَوْلانَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ }}؛ سوره بقره، آیه ۲۸۶</ref>. نیز فرمود: اوست که شما را [برای خود] [[برگزیده]] و در [[دین]] بر شما [[سختی]] قرار نداده است<ref>{{متن قرآن|وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ }}؛ سوره حج، آیه ۷۸</ref>. [[خداوند متعال]] در [[مقام]] [[تشریع]]، [[احکام]] مشقت‌بار وضع نکرده و احوال عادی [[مردمان]] را در نظر آورده است. در عین حال اگر بر اثر شرایطی خاص، حکمی برای کسی مشقّت و [[رنج]] داشته باشد، آن [[حکم]] را از وی برداشته و فرد را از انجام آن معاف داشته است، مانند [[روزه]] [[ماه رمضان]] که در صورت [[بیماری]] از عهده فرد برداشته می‌شود. | *[[خداوند متعال]] [[شریعت]] را سهل و آسان قرار داده است<ref>{{متن قرآن|وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ }}؛ سوره حج، آیه ۷۸</ref>. [[قرآن کریم]] با بیان‌های مختلف بر این مطلب تأکید کرده است، چنان‌که در آیه‌ای می‌فرماید: [[خداوند]] هیچ‌کس را جز به‌قدر توانایی‌اش [[تکلیف]] نمی‌کند<ref>{{متن قرآن|لاَ يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنتَ مَوْلانَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ }}؛ سوره بقره، آیه ۲۸۶</ref>. نیز فرمود: اوست که شما را [برای خود] [[برگزیده]] و در [[دین]] بر شما [[سختی]] قرار نداده است<ref>{{متن قرآن|وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ }}؛ سوره حج، آیه ۷۸</ref>. [[خداوند متعال]] در [[مقام]] [[تشریع]]، [[احکام]] مشقت‌بار وضع نکرده و احوال عادی [[مردمان]] را در نظر آورده است. در عین حال اگر بر اثر شرایطی خاص، حکمی برای کسی مشقّت و [[رنج]] داشته باشد، آن [[حکم]] را از وی برداشته و فرد را از انجام آن معاف داشته است، مانند [[روزه]] [[ماه رمضان]] که در صورت [[بیماری]] از عهده فرد برداشته می‌شود. | ||