نفس زکیه: تفاوت میان نسخه‌ها

*وی محمّد بن [[عبد]] اللّه، معروف به نفس زکیه، است. مادرش [[هند]]، دختر [[ابو عبیدة بن عبد اللّه]] بود<ref>  ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص ۲۲۱</ref>. برخی از [[خاندان]] او و [[فرقه]] [[جارودیه]]، وی را [[مهدی موعود]]<ref>  ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص ۲۲۲</ref> دانسته‌‏اند. او در سال ۱۴۵ ق<ref>  ابو حنیفه احمد بن داود، اخبار الطوال، ص ۳۸۵</ref> [[ادعای مهدویت]] کرد و به وسیله [[منصور دوانیقی]] کشته شد. جالب این‏که پدر او نیز با پسرش به عنوان [[مهدی]] [[بیعت]] کرده است<ref>  سید محمد کاظم قزوینی، امام مهدی علیه السّلام از ولادت تا ظهور، ص ۵۷۰</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۴۹.</ref>.

*نفس زکیه، نخستین کسی از [[علویان]] است که در روزگار عباسیان، [[قیام]] کرد و معاصر [[امام صادق]]{{ع}} بود<ref>  حسن ابراهیم حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ج ۲، ص ۱۲۶</ref> وی از [[بیعت]] با [[منصور]] خودداری کرد. محمّد، میان [[خاندان]] خویش، از همه [[برتر]] و در [[علم]] و [[دانش]] [[کتاب خدا]]، از همگان داناتر بود.

*"نفس زکیه" یعنی فرد بی‏گناه، [[پاک]]، کسی که قتلی انجام نداده است‏  و جرمی ندارد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ - ۳۴۶.</ref>..

*در آستانه [[قیام]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}‏ در گیرودار [[مبارزات]] زمینه‏‌ساز [[انقلاب]] [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}}، فردی پاکباخته و [[مخلص]]، در راه [[امام]]{{ع}} می‏‌کوشد و مظلومانه کشته می‌‏شود. طبق بیان [[روایات]]، این رخداد عظیم، بین رکن و مقام- در [[بهترین]] مکان‏‌های زمین- اتفاق می‌‏افتد. فرد یاد شده، از اولاد [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} است‏<ref>  [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، ص ۳۳۰، ح ۱۶</ref> که در [[روایات]]، گاهی از او به عنوان "نفس زکیه" و "[[سید حسنی]]" یاد کرده‏‌اند<ref>ر.ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۴۵، ح ۴۴۰</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ - ۳۴۶.</ref>.  

*برخی گمان کرده‏‌اند مراد از نفس زکیه، [[محمد بن عبد اللّه بن حسن]]، معروف به نفس زکیه است که در زمان [[امام صادق]]{{ع}} در منطقه "احجار زیت" در نزدیکی [[مدینه]] کشته شد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ - ۳۴۶.</ref>.

#در [[روایات]] تصریح شده است که "نفس زکیه"، بین [[رکن و مقام]] کشته می‌‏شود؛ حال آن‏که [[محمد بن عبد اللّه بن حسن]] در منطقه "احجار زیت" "در نزدیکی [[مدینه]]" کشته شده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۴۵ - ۳۴۶.</ref>.

منظور از نفس زکیه، انسانی [[صالح]] و با تقواست<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۸.]</ref>.

«نفس زکیه»؛ یعنی، فرد بی‌گناه، [[پاک]] و کسی که قتلی انجام نداده است <ref>طریحی، مجمع البحرین، ج ۱، ص ۲۰۳.</ref> و جرمی ندارد. این مضمون در [[آیات]] [[قرآن]] در داستان [[حضرت موسی]]{{ع}} نیز به کار رفته است. <ref>« أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ»؛ آیا انسانی بی‌گناه را بی‌آنکه کسی را کشته باشد کشتی؟؛ سوره کهف، آیه ۷۴.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳ ، ص ۱۳۱.]</ref>.

==نفس زکیه در روایات==

به نظر برخی، انتساب به [[سادات حسنی]]، از ویژگی‌هایی است که برای نفس زکیه نیز برشمرده است. از این رو، نفس زکیه همان [[سید حسنی]] است؛ ولی شهرت نفس زکیه و [[روایات]] متعدّدی که دربارۀ او رسیده است، علامت بودن او را اثبات می‌کند. بنابر این می‌توان [[احادیث]] [[سید حسنی]] را بر نفس زکیه حمل کرد. حدیثی را که دربارۀ "مرد [[هاشمی]]" آمده نیز می‌توان بر [[نفس]] زکیّه حمل کرد؛ چون کشته شدن در میان رکن حجر الأسود و [[مقام ابراهیم]]، دربارۀ هر دو نفر ذکر شده است <ref>ر.ک: الإرشاد: ج۲ ص۳۶۸.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۹.]</ref>.

به این نکته هم باید توجه کرد که تعدادی از [[احادیث]] منابع [[شیعه]] و [[سنی]] دربارۀ نفس زکیه، بخصوص آنچه در الفتن [[ابن حماد]] و [[الغیبة]] [[شیخ طوسی]] آمده، مستند به [[معصوم]]{{ع}} نیستند. الته همین [[احادیث]] به واسطۀ کتبی همچون التشریف بالمنن ابن طاووس، به [[شیعه]] راه یافته و تلقّی به قبول شده‌اند<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۹.]</ref>.

بخشی از احادیثی نفس زکیه را نشانۀ [[ظهور]] می‌دانند، آن را همراه با چند نشانۀ مهم دیگر، مانند [[ندای آسمانی]] و [[سفیانی]] و خَسْف [[بیدا]] ذکر می‌کند. برخی [[احادیث]] نفس زکیه به تفصیل از [[جنگ]] و گریز وی خبر می‌دهند<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۹.]</ref>.

با توجه به مجموعۀ متون می‌توان گفت که نفس زکیه، یکی از [[علائم]] مشهور و حتمیِ [[ظهور]] است که دربارۀ او و [[شهادت]] او، [[روایات]] معتبری وجود دارد. اگر چه همانند دیگر [[علائم]]، جزئیات مرتبط با او از ابهام برخوردار است<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۹.]</ref>.

*"نفس زکیه" یعنی فردی بی‌گناه و [[پاک]]، که قتلی انجام نداده است و جرمی ندارد. در آستانه [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} فردی پاک‌باخته، مخلصانه در راه [[امام]]{{ع}} می‌کوشد و مظلومانه به قتل می‌رسد. فرد یادشده، از اولاد [[امام حسن|امام حسن مجتبی]] {{ع}} است که در [[روایات]]، گاهی از او به‌عنوان "نفس زکیه" و "[[سید حسنی]]" یاد شده است<ref>برترین‌های فرهنگ مهدویت در مطبوعات، ص ۲۲۶.</ref>. "[[قتل نفس زکیه]]" از [[نشانه‌های حتمی ظهور]] است<ref>منتخب الاثر، ص ۴۵۲.</ref> و در [[روایات]] تأکید شده که نفس زکیه، میان [[رکن و مقام]] کشته می‌شود<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۵۴.</ref>.

*"نفس زکیه" یعنی فردی بی‌گناه و [[پاک]]، کسی که قتلی انجام نداده و جرمی ندارد. [[حضرت موسی]] {{ع}} در اعتراض به کار [[حضرت خضر]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن قرآن|أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ}}<ref>سوره کهف، ۷۴.</ref>؛ آیا [[جان]] [[پاکی]] را بی‌آن‌که قتلی انجام داده باشد می‌کشی‌؟ [[قتل نفس زکیه]] یکی از [[نشانه‌های حتمی ظهور]] ذکر شده است<ref>منتخب الاثر، ص ۴۵۲.</ref>. هرچند در منابع [[عامه]]، نامی از آن برده نشده، ولی در منابع [[شیعه]] [[روایات]] آن فراوان و بلکه [[متواتر]] است<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۱.</ref>.

*[[در آستانه ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}}، در گیرودار [[مبارزات]] زمینه‌ساز [[انقلاب]] حضرت، فردی مخلصانه می‌کوشد و مظلومانه به قتل می‌رسد. این فرد از اولاد [[امام حسن]] مجتبی {{ع}} است که در [[روایات]]، گاهی از او به‌عنوان "نفس زکیه" و "[[سید حسنی]]" یاد شده است. برخی احتمال داده‌اند که مراد از نفس زکیه، "[[محمد بن عبدالله بن حسن]]" معروف به نفس زکیه است که در زمان [[امام صادق]] {{ع}} در منطقه "احجار زیت" در نزدیکی [[مدینه]] کشته شد<ref>تاریخ غیبت کبری، ص ۵۱۱.</ref>. که این احتمال به چند [[دلیل]] درست نیست:

#در [[روایات]] تصریح شده که نفس زکیه، میان [[رکن و مقام]] کشته می‌شود<ref>منتهی الآمال، باب ۱۴، فصل ۷.</ref> نه در "احجار زیت"،

*علاوه بر این، از برخی قرائن استفاده می‌شود که خود نفس زکیه و پدرش [[عبدالله]] محض، که [[شیخ]] [[بنی هاشم]] در آن عصر به شمار می‌رفت و نیز برادرش [[ابراهیم]]، به ایجاد و تقویت این [[شبهه]] در بین [[مردم]] دامن می‌زدند و چنین وانمود می‌کردند که گویا [[مهدی]] ایشان، همان [[مهدی موعود]] است. آنان می‌خواستند از این راه در رسیدن به [[قدرت]] و [[پیروزی]] [[انقلاب]] خویش و درهم شکستن [[بنی امیه]] کمک بگیرند. [[امام صادق]] {{ع}} در همان هنگام، آنان را از این کار بازداشت<ref>بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۱۳۱.</ref>.

*در [[روایات]] از نفس زکیه، به "[[غلام]]" تعبیر شده است و این ممکن است بدان جهت باشد که او به هنگامه [[شهادت]]، نوجوان و یا [[جوان]] خواهد بود و بدان جهت "نفس زکیه" نامیده شده که بدون هیچ [[جرم]] و گناهی، تنها به خاطر رسانیدن [[پیام]] شفاهی [[حضرت مهدی]] {{ع}} به [[مردم]] [[مکه]]، به دست اشرار کشته می‌شود<ref>[[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]، ص ۵۵۹.</ref>.

*[[ابو بصیر]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] می‌کند که فرمود: حضرت [[قائم]] {{ع}} هنگامی که آماده [[قیام]] باشد به یارانش می‌گوید: [[مردم]] [[مکه]] مرا نمی‌خواهند ولی من با فرستادن [[نماینده]] خویش، [[حجت]] را بر آنان تمام می‌کنم. آن‌گاه به یکی از یارانش می‌فرماید: به [[مکه]] برو و به [[مردم]] آن بگو: من فرستاده فلانم. او می‌گوید: ما [[خاندان]] [[رحمت]] و معدن [[رسالت]] و [[صاحب]] [[مقام]] خلافتیم و ما ذریه [[محمد]] {{صل}} و سلاله پیامبرانیم، به ما [[ظلم و ستم]] فراوان شده از روز درگذشت [[پیامبر]] {{صل}} تاکنون [[حق]] ما را غصب کرده‌اند. اکنون از شما [[یاری]] می‌خواهیم، پس ما را [[یاری]] کنید. وی حسب [[دستور]] به [[مکه]] می‌رود و [[پیام]] را [[ابلاغ]] می‌کند. [[مردم]] [[مکه]] او را دستگیر می‌کنند و مابین [[رکن و مقام]] سرش را می‌برند و او "نفس زکیه" است. چون این خبر به [[حضرت قائم]] {{ع}} می‌رسد، با یارانش وارد [[قیام]] می‌شود<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۷.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۳۶.</ref>.

*او [[محمد]] بن [[عبد الله]]، معروف به نفس زکیه، است. مادرش [[هند]]، دختر ابو عبیدة بن [[عبد]] الله‌<ref>ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص ۲۲۱.</ref> بود. برخی از [[خاندان]] او و [[فرقه]] [[جارودیه]]، وی را [[مهدی موعود]]<ref>ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص ۲۲۲.</ref> دانسته‌اند. او در سال ۱۴۵ ه<ref>ابو حنیفه احمد بن داود، اخبار الطوال، ص ۳۸۵.</ref> [[ادعای مهدویت]] نمود و به وسیله [[منصور دوانیقی]] کشته شد! جالب اینکه [[پدر]] او نیز با پسرش به عنوان [[مهدی]] [[بیعت]] کرده است<ref>سید محمد کاظم قزوینی، امام مهدی {{ع}} از ولادت تا ظهور، ص ۵۷۰.</ref>. نفس زکیه اولین کسی از [[علویان]] است که در روزگار [[عباسیان]]، [[قیام]] کرد و معاصر [[امام]] صادق‌<ref>حسن ابراهیم حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ج ۲، ص ۱۲۶.</ref> {{ع}} بود. وی از [[بیعت]] با [[منصور]] خودداری کرد.

*'''نام‌گذاری به [[نفس]] زکیه‌:''' [[علما]] و [[دانشمندان]] آل ابی طالب او را نفس زکیه و مقتول "[[احجار الزیت]]" می‌دانند. [[محدث]] قمی در تتمة المنتهی می‌گوید: "[[محمد]] را از جهت کثرت [[زهد]] و [[عبادت]]، نفس زکیه [[لقب]] دادند". [[محمد]] در میان [[خاندان]] خویش، از همه [[برتر]] و نسبت به [[علم]] و [[دانش]] [[کتاب خدا]]، از همگان داناتر بود. [[شجاعت]]، [[بخشش]]، [[صلابت]] و سایر مزایای او از همگان بیشتر بود؛ ازاین‌رو پیروانش [[شک]] نداشتند که او همان [[مهدی موعود]] است. [[امام صادق]] {{ع}} خطاب به [[عبد الله]] بن [[حسن]] فرمود: "[[گمان]] می‌بری که پسرت همان [[مهدی]] است؟! چنین نیست و وقت آن نرسیده است". [[عبد الله]] به [[خشم]] آمد و گفت: من خلاف آنچه تو می‌گویی، می‌دانم. و [[الله]]! [[خداوند]] تو را بر [[غیب]] خویش [[آگاه]] نکرده است. [[حسد]] بر پسر من، تو را به این بیان واداشت. [[حضرت]] فرمود: "به [[خدا]] [[سوگند]]! [[حسد]] مرا وادار نکرد؛ ولی این مرد و برادران و فرزندانشان، برابر شما هستند (آنها به [[خلافت]] می‌رسند، نه شما)". پس دست بر شانه [[عبد الله]] بن [[حسن]] زد و فرمود: "این [[خلافت]] به شما نخواهد رسید و به زودی هردو پسرت کشته می‌شوند"<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج‌۱، ص۱۰۷، ۱۰۸.</ref>.

[[رده:نفس زکیه]]