حدیث منزلت: تفاوت میان نسخه‌ها
←بحثی درباره حدیث منزلت
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
==بحثی درباره [[حدیث]] منزلت== | ==بحثی درباره [[حدیث]] منزلت== | ||
* بی‌گمان، [[حدیث منزلت]]، یکی از فضیلت‌های بلند و [[مناقب]] بزرگ [[علی]]{{ع}} را فراز می‌آورد. همچنین روشن می‌گردد که [[پیامبر خدا]] در موقعیت‌های بسیاری، به این [[فضیلت]] سخن گشوده است و آنچه در [[نبرد]] [[تبوک]] بر زبان مبارکش جاری گشته، گرچه مشهورترین، اما تنها موضع ذکر این [[فضیلت]] نیست. اسناد متعدد و گزارش‌های فراوان این [[حدیث]]، جای تردیدی در صدور قطعی آن نمی‌نهد و گستردگی [[نقل]] و فراوانی طریق‌های آن بدان جا رسیده است که [[عالمان]] و [[محدثان]] بزرگ [[اهل سنت]] به تواترِ آن و فراوانی طرق و منابع گوناگون آن تصریح کنند و بر این نکته تأکید ورزند که این [[حدیث]] در میان [[احادیث]] نقل‌شده از [[پیامبر]]{{صل}} استوارترین است و اتفاق [[راویان حدیث]] و حافظان آثار را بر صحت آن ابراز دارند. حَسَکانی درباره اسناد این [[حدیث]] نوشته است: و استاد ما، ابو حازم [[حافظ]]، درباره [[حدیث منزلت]] می‌گفت: آن را با پنج هزار [[سند]]، [[نقل]] کرده‌ام<ref>شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۱۹۵. مقصود از پنج هزار طریق، کثرت راویانی است که در طبقه‌های مختلف، این حدیث را نقل کرده‌اند، ولی طبقه اول، یعنی اصحاب پیامبر{{صل}} نزدیک به ده نفر هستند.</ref>. | * بی‌گمان، [[حدیث منزلت]]، یکی از فضیلت‌های بلند و [[مناقب]] بزرگ [[علی]]{{ع}} را فراز می‌آورد. همچنین روشن می‌گردد که [[پیامبر خدا]] در موقعیت‌های بسیاری، به این [[فضیلت]] سخن گشوده است و آنچه در [[نبرد]] [[تبوک]] بر زبان مبارکش جاری گشته، گرچه مشهورترین، اما تنها موضع ذکر این [[فضیلت]] نیست. اسناد متعدد و گزارش‌های فراوان این [[حدیث]]، جای تردیدی در صدور قطعی آن نمی‌نهد و گستردگی [[نقل]] و فراوانی طریق‌های آن بدان جا رسیده است که [[عالمان]] و [[محدثان]] بزرگ [[اهل سنت]] به تواترِ آن و فراوانی طرق و منابع گوناگون آن تصریح کنند و بر این نکته تأکید ورزند که این [[حدیث]] در میان [[احادیث]] نقل‌شده از [[پیامبر]]{{صل}} استوارترین است و اتفاق [[راویان حدیث]] و حافظان آثار را بر صحت آن ابراز دارند. حَسَکانی درباره اسناد این [[حدیث]] نوشته است: و استاد ما، ابو حازم [[حافظ]]، درباره [[حدیث منزلت]] می‌گفت: آن را با پنج هزار [[سند]]، [[نقل]] کرده‌ام<ref>شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۱۹۵. مقصود از پنج هزار طریق، کثرت راویانی است که در طبقه‌های مختلف، این حدیث را نقل کرده‌اند، ولی طبقه اول، یعنی اصحاب پیامبر{{صل}} نزدیک به ده نفر هستند.</ref>. | ||
* در همین باره [[محمد بن عبد البر]] می‌گوید: گروهی از [[اصحاب]]، این گفته [[پیامبر]]{{صل}} که: "تو برای من به منزله [[هارون]] برای [[موسی]] هستی" را [[روایت]] کرده‌اند و این [[حدیث]]، از استوارترین و درست‌ترینْ [[احادیث]] است. [[سعد بن ابی وقاص]]، آن را از [[پیامبر]]{{صل}} [[نقل]] کرده است و طریق‌های [[حدیث]] سعد، جداً فراوان است و ابن ابی خیثمه و دیگران، این طریق‌ها را ذکر کرده‌اند. [[ابن عباس]]، [[ابو سعید خدری]]، [[ام سلمه]]، [[اسماء بنت عمیس]]، [[جابر بن عبد الله]] و گروهی که ذکر آنها به درازا می‌کشد نیز این [[حدیث]] را [[نقل]] کرده‌اند<ref>الاستیعاب، ج ۳، ص ۲۰۲ ش ۱۸۷۵.</ref>. | |||
* [[محمد بن یوسف]] گنجی نوشته است: بر صحت این [[حدیث]]، اتفاق است. [[پیشوایان]] [[حافظ]] [[حدیث]]، مانند: [[ابو عبد الله]] [[بخاری]] در الصحیح خود، [[مسلم بن حجاج]] در الصحیح خود، [[ابو داوود]] در السنن خود، [[ابو عیسی ترمذی]] در الجامع خود، [[ابو عبد الرحمان نسایی]] در السنن خود و ابن ماجه قزوینی در السنن خود، آن را [[نقل]] کرده‌اند و همه بر درستی آن اتفاق دارند، تا آنجا که بر صحت آن [[اجماع]] است. [[حاکم]] نیشابوری گفته است: این [[حدیث]] به حد [[تواتر]] رسیده است<ref>کفایة الطالب، ص ۲۸۳.</ref>. و [[سیوطی]] [[حدیث منزلت]] را در کتابش به نام "الأزهار المتناثرة فی الأخبار المتواترة" که مختص [[نقل]] [[احادیث متواتر]] است، آورده و با این کار به [[تواتر]] آن تصریح کرده است<ref>الأزهار المتناثرة فی الأخبار المتواترة، ص ۷۶، ح ۱۰۳.</ref>. | |||
آنچه آوردیم، گوشه‌ای از نظریات بیان شده درباره اسناد این [[روایت]] را نشان می‌دهد و تردیدی نیست که جستجو در منابع و [[کتاب‌های حدیثی]]، هر گونه [[شک]] در صدور قطعی آن را نفی می‌کند. از نظر مضمون [[حدیث]] نیز می‌بینیم که همه آنچه [[هارون]] در عصر [[موسی]]{{ع}} داشته است، بجز [[نبوت]]، برای [[علی]]{{ع}} قرار داده شده است. [[قرآن کریم]]، مقام‌های [[هارون]] را چنین بیان داشته است: {{متن قرآن|وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا مِنْ أَهْلِي * هَارُونَ أَخِي * اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي * وَأَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي}}<ref>«و از خانواده‌ام دستیاری برایم بگمار * هارون برادرم را * پشتم را به او استوار دار * و او را در کارم شریک ساز» سوره طه، آیه ۲۹-۳۲.</ref>. | * آنچه آوردیم، گوشه‌ای از نظریات بیان شده درباره اسناد این [[روایت]] را نشان می‌دهد و تردیدی نیست که جستجو در منابع و [[کتاب‌های حدیثی]]، هر گونه [[شک]] در صدور قطعی آن را نفی می‌کند. از نظر مضمون [[حدیث]] نیز می‌بینیم که همه آنچه [[هارون]] در عصر [[موسی]]{{ع}} داشته است، بجز [[نبوت]]، برای [[علی]]{{ع}} قرار داده شده است. [[قرآن کریم]]، مقام‌های [[هارون]] را چنین بیان داشته است: {{متن قرآن|وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا مِنْ أَهْلِي * هَارُونَ أَخِي * اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي * وَأَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي}}<ref>«و از خانواده‌ام دستیاری برایم بگمار * هارون برادرم را * پشتم را به او استوار دار * و او را در کارم شریک ساز» سوره طه، آیه ۲۹-۳۲.</ref>. | ||
در [[احادیث]] [[پیامبر]]{{صل}} این مقام‌ها برای [[علی]]{{ع}} به صراحت، تعیین شده است. [[قرآن کریم]]، بخش دیگری از مقام‌های [[هارون]] را بدین شکل، ذکر کرده است: {{متن قرآن|اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ}}<ref>«در میان قوم من جانشین من شو و به سامان دادن (امور) بپرداز و از راه و روش تبهکاران پیروی مکن!» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.</ref>. واقعیت [[زندگی]] [[علی]]{{ع}} و [[دفاع]] بی‌نظیر او از [[پیامبر خدا]] و حضور همیشگی و بی‌مانند او در همه نبردهای [[پیامبر]]{{صل}}، هر یک نشانه‌ای بر این است که [[خدای متعال]]، [[علی]]{{ع}} را برای [[پیامبر خدا]] همچون [[هارون]] برای [[موسی]]{{ع}} قرار داد. | * در [[احادیث]] [[پیامبر]]{{صل}} این مقام‌ها برای [[علی]]{{ع}} به صراحت، تعیین شده است. [[قرآن کریم]]، بخش دیگری از مقام‌های [[هارون]] را بدین شکل، ذکر کرده است: {{متن قرآن|اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ}}<ref>«در میان قوم من جانشین من شو و به سامان دادن (امور) بپرداز و از راه و روش تبهکاران پیروی مکن!» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.</ref>. واقعیت [[زندگی]] [[علی]]{{ع}} و [[دفاع]] بی‌نظیر او از [[پیامبر خدا]] و حضور همیشگی و بی‌مانند او در همه نبردهای [[پیامبر]]{{صل}}، هر یک نشانه‌ای بر این است که [[خدای متعال]]، [[علی]]{{ع}} را برای [[پیامبر خدا]] همچون [[هارون]] برای [[موسی]]{{ع}} قرار داد. | ||
[[پیامبر خدا]] در [[ابلاغ]] [[دعوت]] خود، به شیوه طبیعی و روش عادی امور، [[رفتار]] کرد و در این میان، [[علی]]{{ع}} [[برترین]] و استوارترین [[یاور]] او بود. خوابیدن در بستر [[پیامبر]]{{صل}} در [[لیلة المبیت]]، جانبازی و [[فداکاری]] شگفتش در [[نبرد]] بدر- که نخستین میدان [[آزمون]] [[مسلمانان]] و ماجرایی هراس‌انگیز بود-، [[حمایت]] سترگش از [[پیامبر]]{{صل}} در [[جنگ احد]]، آن هنگام که بسیاری از مدعیان گریختند، هماوردی‌اش با عمرو بن عبدِ ود در [[پیکار]] [[خندق]]، پس از محاصره ترسناک [[مشرکان]]، و جلوه قدرتش در [[خیبر]]، در حالی که [[پیامبر خدا]] و اصحابش پشت دیوارها و دژهای آن متوقف شده بودند، و جز اینها، همه نشانه آن است که [[کمک]] او به [[پیامبر]]{{صل}}، سرنوشت‌ساز بوده است. بر این بیفزاییم که این [[احادیث]]، دلالت می‌کند که [[علی]]{{ع}} از دیگر [[اصحاب]]، متمایز است و هیچ یک از آنان قابل مقایسه با او نیستند، همان گونه که [[هارون]] در میان [[بنی اسرائیل]] چنین بوده است. در روایاتی که در پی می‌آید، دقت کنید: | * [[پیامبر خدا]] در [[ابلاغ]] [[دعوت]] خود، به شیوه طبیعی و روش عادی امور، [[رفتار]] کرد و در این میان، [[علی]]{{ع}} [[برترین]] و استوارترین [[یاور]] او بود. خوابیدن در بستر [[پیامبر]]{{صل}} در [[لیلة المبیت]]، جانبازی و [[فداکاری]] شگفتش در [[نبرد]] بدر- که نخستین میدان [[آزمون]] [[مسلمانان]] و ماجرایی هراس‌انگیز بود-، [[حمایت]] سترگش از [[پیامبر]]{{صل}} در [[جنگ احد]]، آن هنگام که بسیاری از مدعیان گریختند، هماوردی‌اش با عمرو بن عبدِ ود در [[پیکار]] [[خندق]]، پس از محاصره ترسناک [[مشرکان]]، و جلوه قدرتش در [[خیبر]]، در حالی که [[پیامبر خدا]] و اصحابش پشت دیوارها و دژهای آن متوقف شده بودند، و جز اینها، همه نشانه آن است که [[کمک]] او به [[پیامبر]]{{صل}}، سرنوشت‌ساز بوده است. بر این بیفزاییم که این [[احادیث]]، دلالت می‌کند که [[علی]]{{ع}} از دیگر [[اصحاب]]، متمایز است و هیچ یک از آنان قابل مقایسه با او نیستند، همان گونه که [[هارون]] در میان [[بنی اسرائیل]] چنین بوده است. در روایاتی که در پی می‌آید، دقت کنید: | ||
[[امام علی]]{{ع}}: خداوند- که نامش [[مبارک]] باد!-... پیامبرش را با من [[پشتیبانی]] کرد و مرا به [[نصرت]] او گرامی داشت و با [[دانش]] او [[شرافت]] داد و [[احکام]] [دین] او را به من بخشید و تنها مرا ویژه [[وصایت]] او کرد و برای [[جانشینی]] در امتش برگزید. | * [[امام علی]]{{ع}}: خداوند- که نامش [[مبارک]] باد!-... پیامبرش را با من [[پشتیبانی]] کرد و مرا به [[نصرت]] او گرامی داشت و با [[دانش]] او [[شرافت]] داد و [[احکام]] [دین] او را به من بخشید و تنها مرا ویژه [[وصایت]] او کرد و برای [[جانشینی]] در امتش برگزید. | ||
[[پیامبر]]{{صل}} در [[مجلسی]] انبوه از [[مهاجر]] و [[انصار]] فرمود: "ای [[مردم]]! [[علی]] برای من، به منزله [[هارون]] برای [[موسی]]{{ع}} است، جز آن‌که [[پیامبری]] پس از من نیست". پس [[مؤمنان]] به [[یاری]] [[خداوند]]، [[سخن پیامبر]]{{صل}} را فهمیدند؛ زیرا می‌دانستند که من، نه برادر نسبی اویم- آن گونه که [[هارون]] برادر [[موسی]]{{ع}} بود- و نه پیامبرم که نبوتم اقتضای آن کند؛ بلکه این، [[جانشین]] کردن من از سوی او بود، همان‌گونه که [[موسی]]{{ع}}، [[هارون]] را [[جانشین]] خود کرد، آنجا که می‌گوید: {{متن قرآن|اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ}}<ref>«در میان قوم من جانشین من شو و به سامان دادن (امور) بپرداز و از راه و روش تبهکاران پیروی مکن!» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.</ref><ref>الکافی، ج ۸، ص ۲۶، ح ۴.</ref>. | * [[پیامبر]]{{صل}} در [[مجلسی]] انبوه از [[مهاجر]] و [[انصار]] فرمود: "ای [[مردم]]! [[علی]] برای من، به منزله [[هارون]] برای [[موسی]]{{ع}} است، جز آن‌که [[پیامبری]] پس از من نیست". پس [[مؤمنان]] به [[یاری]] [[خداوند]]، [[سخن پیامبر]]{{صل}} را فهمیدند؛ زیرا می‌دانستند که من، نه برادر نسبی اویم- آن گونه که [[هارون]] برادر [[موسی]]{{ع}} بود- و نه پیامبرم که نبوتم اقتضای آن کند؛ بلکه این، [[جانشین]] کردن من از سوی او بود، همان‌گونه که [[موسی]]{{ع}}، [[هارون]] را [[جانشین]] خود کرد، آنجا که می‌گوید: {{متن قرآن|اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ}}<ref>«در میان قوم من جانشین من شو و به سامان دادن (امور) بپرداز و از راه و روش تبهکاران پیروی مکن!» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.</ref><ref>الکافی، ج ۸، ص ۲۶، ح ۴.</ref>. | ||
[[ابو خالد کابلی]]: به سرور عابدان، [[علی بن حسین]]{{عم}} گفته شد: [[مردم]] می‌گویند که [[بهترین]] [[مردم]] پس از [[پیامبر خدا]] [[ابو بکر]]، سپس [[عمر]]، سپس [[عثمان]] و پس از آنها، [[علی]]{{ع}} است. | * [[ابو خالد کابلی]]: به سرور عابدان، [[علی بن حسین]]{{عم}} گفته شد: [[مردم]] می‌گویند که [[بهترین]] [[مردم]] پس از [[پیامبر خدا]] [[ابو بکر]]، سپس [[عمر]]، سپس [[عثمان]] و پس از آنها، [[علی]]{{ع}} است. | ||
[[امام]]{{ع}} فرمود: "پس با [[حدیث]] [[سعید بن مُسَیب]] از [[سعد بن ابی وقاص]] به [[نقل]] از [[پیامبر]]{{صل}} چه می‌کنند که به [[علی]]{{ع}} فرمود:" تو برای من به منزله [[هارون]] برای [[موسی]]{{ع}} هستی، جز آن که [[پیامبری]] پس از من نیست"؟ چه کسی در زمان [[موسی]]{{ع}} همچون [[هارون]] بوده است؟<ref>معانی الأخبار، ص ۷۴، ح ۲.</ref> | * [[امام]]{{ع}} فرمود: "پس با [[حدیث]] [[سعید بن مُسَیب]] از [[سعد بن ابی وقاص]] به [[نقل]] از [[پیامبر]]{{صل}} چه می‌کنند که به [[علی]]{{ع}} فرمود:" تو برای من به منزله [[هارون]] برای [[موسی]]{{ع}} هستی، جز آن که [[پیامبری]] پس از من نیست"؟ چه کسی در زمان [[موسی]]{{ع}} همچون [[هارون]] بوده است؟<ref>معانی الأخبار، ص ۷۴، ح ۲.</ref> | ||
[[ابو هارون عبدی]]: از [[جابر بن عبد الله انصاری]] پرسیدم: معنای گفته [[پیامبر]]{{صل}} به [[علی]]{{ع}} که: "تو برای من به منزله [[هارون]] برای [[موسی]]{{ع}} هستی، جز آن که [[پیامبری]] پس از من نیست" چیست؟ گفت: به [[خدا]] [[سوگند]]، با آن [گفته]، او را [[جانشین]] خود بر امتش کرد در حیات و پس از وفاتش، و طاعتش را بر آنان [[واجب]] ساخت. پس هر کس پس از این گفته به [[خلافت]] او گواهی ندهد، از [[ستمکاران]] است<ref>معانی الأخبار، ص ۷۴، ح ۱.</ref>. | * [[ابو هارون عبدی]]: از [[جابر بن عبد الله انصاری]] پرسیدم: معنای گفته [[پیامبر]]{{صل}} به [[علی]]{{ع}} که: "تو برای من به منزله [[هارون]] برای [[موسی]]{{ع}} هستی، جز آن که [[پیامبری]] پس از من نیست" چیست؟ گفت: به [[خدا]] [[سوگند]]، با آن [گفته]، او را [[جانشین]] خود بر امتش کرد در حیات و پس از وفاتش، و طاعتش را بر آنان [[واجب]] ساخت. پس هر کس پس از این گفته به [[خلافت]] او گواهی ندهد، از [[ستمکاران]] است<ref>معانی الأخبار، ص ۷۴، ح ۱.</ref>. | ||
[[سلم بن وضاح]]: در نزد [[محمد بن عبد الله]] بودیم که [[معلی بن سلیمان]] از او پرسید: مقصود [[پیامبر]]{{صل}} از این گفته: "تو برای من به منزله [[هارون]] برای [[موسی]]{{ع}} هستی" چه بوده است؟ گفت: مقصودش [[اطاعت]] از [[علی]]{{ع}} پس از [[پیامبر]]{{صل}}، همچون [[اطاعت از پیامبر]]{{صل}} در زمان حیاتش بوده است<ref>المناقب، کوفی، ج ۱، ص ۵۱۰، ح ۴۲۹.</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۱۲۳-۱۳۰.</ref>. | * [[سلم بن وضاح]]: در نزد [[محمد بن عبد الله]] بودیم که [[معلی بن سلیمان]] از او پرسید: مقصود [[پیامبر]]{{صل}} از این گفته: "تو برای من به منزله [[هارون]] برای [[موسی]]{{ع}} هستی" چه بوده است؟ گفت: مقصودش [[اطاعت]] از [[علی]]{{ع}} پس از [[پیامبر]]{{صل}}، همچون [[اطاعت از پیامبر]]{{صل}} در زمان حیاتش بوده است<ref>المناقب، کوفی، ج ۱، ص ۵۱۰، ح ۴۲۹.</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۱۲۳-۱۳۰.</ref>. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||