عقیده: تفاوت میان نسخهها
←مسئولیت انسان در حوزۀ باورها
خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
* بر مبنای [[مسئولیت]] [[دانایی]]، [[آدمی]] از نظر [[عقل]] موظف است برای بدست آوردن [[دانش]] و دانستن آنچه را احتمال میدهد در [[سعادت]] و [[خوشبختی]] حال و آیندۀ او مؤثر است تلاش کند و اگر [[دانش]] مستقیم دربارۀ یک رشته از مسائل برای او میسّر نیست، با سؤال و پرسش از دانایان آن رشته به [[دانایی]] مورد [[نیاز]] خود دست یابد. | * بر مبنای [[مسئولیت]] [[دانایی]]، [[آدمی]] از نظر [[عقل]] موظف است برای بدست آوردن [[دانش]] و دانستن آنچه را احتمال میدهد در [[سعادت]] و [[خوشبختی]] حال و آیندۀ او مؤثر است تلاش کند و اگر [[دانش]] مستقیم دربارۀ یک رشته از مسائل برای او میسّر نیست، با سؤال و پرسش از دانایان آن رشته به [[دانایی]] مورد [[نیاز]] خود دست یابد. | ||
* [[مسئولیت]] دیگری که بر عهدۀ [[آدمی]] در حوزۀ [[باور]] قرار میگیرد، [[مسئولیت]] پساباور است. [[مسئولیت]] پساباور مسئولیتی است که پس از [[تصدیق]] و [[باور]] به صحت یک گزاره بر [[انسان]] بار میشود، نخستین [[مسئولیت]] پساباور [[آدمی]] [[مسئولیت]] [[تسلیم]] قلبی در برابر [[باور]] صحیح و درستی است که [[برهان]] و [[دلیل]] بر صحت آن [[گواهی]] داده است. | * [[مسئولیت]] دیگری که بر عهدۀ [[آدمی]] در حوزۀ [[باور]] قرار میگیرد، [[مسئولیت]] پساباور است. [[مسئولیت]] پساباور مسئولیتی است که پس از [[تصدیق]] و [[باور]] به صحت یک گزاره بر [[انسان]] بار میشود، نخستین [[مسئولیت]] پساباور [[آدمی]] [[مسئولیت]] [[تسلیم]] قلبی در برابر [[باور]] صحیح و درستی است که [[برهان]] و [[دلیل]] بر صحت آن [[گواهی]] داده است. | ||
* پس از آنکه [[آدمی]] با پرسوجو و [[پژوهش]] و استفهام و تحقیق از طریق [[دلیل]] و [[برهان]] کافی به باوری دست یافت مسئولیتی در برابر این [[باور]] و [[تصدیق]] و معرفتی که برای او بدست آمده است پیدا میکند و آن [[مسئولیت]] «[[ایمان]]» به آن [[باور]] یعنی رامسازی [[قلب]] خویش _ که مرکز تصمیمگیری و ارادۀ اوست _ برای آن [[باور]] و به عبارتی دیگر: [[تسلیم]] مملکت وجود خویش به [[حاکمیت]] و [[مدیریت]] آن [[باور]] است. | * پس از آنکه [[آدمی]] با پرسوجو و [[پژوهش]] و استفهام و تحقیق از طریق [[دلیل]] و [[برهان]] [[کافی]] به باوری دست یافت مسئولیتی در برابر این [[باور]] و [[تصدیق]] و معرفتی که برای او بدست آمده است پیدا میکند و آن [[مسئولیت]] «[[ایمان]]» به آن [[باور]] یعنی رامسازی [[قلب]] خویش _ که مرکز تصمیمگیری و ارادۀ اوست _ برای آن [[باور]] و به عبارتی دیگر: [[تسلیم]] مملکت وجود خویش به [[حاکمیت]] و [[مدیریت]] آن [[باور]] است. | ||
* باوری که [[دلیل]] و [[برهان]]، [[حقانیت]] و صحت آن را اثبات کرده است، حقّی دارد. یعنی [[مسئولیت]] و تعهّدی بر عهدۀ دارندۀ آن [[باور]] ایجاد میکند. این [[مسئولیت]] بنیادیترین [[مسئولیت]] [[رفتاری]] در شخصیت [[آدمی]] است که کلّیۀ مسئولیتهای [[رفتاری]] دیگر از آن ناشی میشوند. این مسئولیتِ بنیادین همان [[مسئولیت]] [[خضوع]] و [[تسلیم]] [[قلب]] در برابر آن [[باور]] است که منشأ پیدایش رفتارهای منسجم و هماهنگ با آن [[باور]] خواهد بود. از آنچه تاکنون گفتیم نتیجه میگیریم که مسئولیت [[انسان]] در برابر [[دانایی]] بر دو نوعِ اصلی است: | * باوری که [[دلیل]] و [[برهان]]، [[حقانیت]] و صحت آن را اثبات کرده است، حقّی دارد. یعنی [[مسئولیت]] و تعهّدی بر عهدۀ دارندۀ آن [[باور]] ایجاد میکند. این [[مسئولیت]] بنیادیترین [[مسئولیت]] [[رفتاری]] در شخصیت [[آدمی]] است که کلّیۀ مسئولیتهای [[رفتاری]] دیگر از آن ناشی میشوند. این مسئولیتِ بنیادین همان [[مسئولیت]] [[خضوع]] و [[تسلیم]] [[قلب]] در برابر آن [[باور]] است که منشأ پیدایش رفتارهای منسجم و هماهنگ با آن [[باور]] خواهد بود. از آنچه تاکنون گفتیم نتیجه میگیریم که مسئولیت [[انسان]] در برابر [[دانایی]] بر دو نوعِ اصلی است: | ||
===نوع اول: [[مسئولیت]] پیشباور=== | ===نوع اول: [[مسئولیت]] پیشباور=== | ||
* نخستین [[مسئولیت]] پیشباور، مسئولیتی است که [[انسان]] را به تحصیل [[دانش]] و پرسوجو و سؤال و [[آموختن]] وا میدارد. همان مسئولیتی که در [[روایت]] فوق، با پرسش | * نخستین [[مسئولیت]] پیشباور، مسئولیتی است که [[انسان]] را به تحصیل [[دانش]] و پرسوجو و سؤال و [[آموختن]] وا میدارد. همان مسئولیتی که در [[روایت]] فوق، با پرسش {{عربی|أَفَلا تَعَلَّمْتَ}} به آن اشاره شده است. | ||
* از [[مسئولیت]] پیشباور [[مسئولیت]] دیگر برمیخیزد و آن [[مسئولیت]] اطمینانیابی از درست بودن یا [[نادرست]] بودن [[باور]] و دانشی است که [[آدمی]] بدست میآورد. | * از [[مسئولیت]] پیشباور [[مسئولیت]] دیگر برمیخیزد و آن [[مسئولیت]] اطمینانیابی از درست بودن یا [[نادرست]] بودن [[باور]] و دانشی است که [[آدمی]] بدست میآورد. | ||
* توضیح اینکه: [[مسئولیت]] پیشباور همان مسئولیتی است که عذر بودن [[نادانی]] را نفی میکند، و [[مسئولیت]] تحقیق و پرسش و سؤال و [[پژوهش]] و یافتن [[دانش]] را بر عهدۀ [[آدمی]] میگذارد. | * توضیح اینکه: [[مسئولیت]] پیشباور همان مسئولیتی است که عذر بودن [[نادانی]] را نفی میکند، و [[مسئولیت]] تحقیق و پرسش و سؤال و [[پژوهش]] و یافتن [[دانش]] را بر عهدۀ [[آدمی]] میگذارد. | ||
خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
# [[مسئولیت]] [[تسلیم]] قلبی؛ | # [[مسئولیت]] [[تسلیم]] قلبی؛ | ||
# [[مسئولیت]] عمل. | # [[مسئولیت]] عمل. | ||
* پس از آنکه [[دانایی]] مورد [[نیاز]] دربارۀ یک گزارۀ سرنوشتساز، از راه [[برهان]] مستقیم یا غیر مستقیم بدست آمد نخستین مسئولیتی که [[عقل]] متوجه [[انسان]] میکند [[مسئولیت]] پذیرش قلبی گزارهای است که [[برهان]] صحت آن را تأیید کرده است. عدم پذیرش و [[تسلیم]] قلبی در برابر [[حجت]] و [[برهان]] تخلف از [[وظیفه]] و مسئولیتی است که [[عقل]] سلیم بر آن [[گواهی]] میدهد. [[عقل]] سلیم هر [[انسان]] برخوردار از [[سلامتی]] [[ادراک]]، [[گواه]] بر این است که [[آدمی]] [[وظیفه]] دارد که در برابر آنچه [[برهان]] و [[دلیل]]، صحت آن را تأیید کرده و بر آن [[گواهی]] داده است [[تسلیم]] باشد، [[سرپیچی]] از این [[وظیفه]] و [[مسئولیت]] به معنای استحقاق [[تحمل]] پیامدهای منفی ناشی از این [[سرپیچی]] است. | * پس از آنکه [[دانایی]] مورد [[نیاز]] دربارۀ یک گزارۀ سرنوشتساز، از راه [[برهان]] مستقیم یا غیر مستقیم بدست آمد نخستین مسئولیتی که [[عقل]] متوجه [[انسان]] میکند [[مسئولیت]] پذیرش قلبی گزارهای است که [[برهان]] صحت آن را [[تأیید]] کرده است. عدم پذیرش و [[تسلیم]] قلبی در برابر [[حجت]] و [[برهان]] تخلف از [[وظیفه]] و مسئولیتی است که [[عقل]] سلیم بر آن [[گواهی]] میدهد. [[عقل]] سلیم هر [[انسان]] برخوردار از [[سلامتی]] [[ادراک]]، [[گواه]] بر این است که [[آدمی]] [[وظیفه]] دارد که در برابر آنچه [[برهان]] و [[دلیل]]، صحت آن را [[تأیید]] کرده و بر آن [[گواهی]] داده است [[تسلیم]] باشد، [[سرپیچی]] از این [[وظیفه]] و [[مسئولیت]] به معنای استحقاق [[تحمل]] پیامدهای منفی ناشی از این [[سرپیچی]] است. | ||
* [[مسئولیت]] پساباور دیگر: عمل به گزارهای است که [[برهان]]، صحت آن را تأیید کرده است، یا به عبارتی دیگر: از [[آزمون]] صحت با موفقیت برون آمده است. | * [[مسئولیت]] پساباور دیگر: عمل به گزارهای است که [[برهان]]، صحت آن را [[تأیید]] کرده است، یا به عبارتی دیگر: از [[آزمون]] صحت با موفقیت برون آمده است. | ||
* با [[ایمان]] و [[تسلیم]] قلبی صرف نسبت به یک گزارۀ سرنوشتساز، [[مسئولیت]] [[آدمی]] در برابر آن گزاره به پایان نمیرسد، بلکه [[عقل]] سلیم، [[آدمی]] را در برابر عمل به آن گزاره، و اجرای آن در محیط [[زندگی]] [[مسئول]] میداند، و او را در صورت تخلف عملی، [[مستحق]] [[تحمل]] عواقب منفی تخلف از عمل به آن گزارۀ سرنوشتساز میداند. | * با [[ایمان]] و [[تسلیم]] قلبی صرف نسبت به یک گزارۀ سرنوشتساز، [[مسئولیت]] [[آدمی]] در برابر آن گزاره به پایان نمیرسد، بلکه [[عقل]] سلیم، [[آدمی]] را در برابر عمل به آن گزاره، و اجرای آن در محیط [[زندگی]] [[مسئول]] میداند، و او را در صورت تخلف عملی، [[مستحق]] [[تحمل]] عواقب منفی تخلف از عمل به آن گزارۀ سرنوشتساز میداند. | ||
* بنابر آنچه [[گذشت]] [[آدمی]] در برابر هر گزارههای مربوط به [[سرنوشت]] خویش در مجموع چهار [[مسئولیت]] اساسی دارد: | * بنابر آنچه [[گذشت]] [[آدمی]] در برابر هر گزارههای مربوط به [[سرنوشت]] خویش در مجموع چهار [[مسئولیت]] اساسی دارد: | ||
خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
# [[مسئولیت]] سنجش و [[آزمون]] صحت (این دو [[مسئولیت]]، دو [[مسئولیت]] پیشباور یا ما قبل التصدیقاند). | # [[مسئولیت]] سنجش و [[آزمون]] صحت (این دو [[مسئولیت]]، دو [[مسئولیت]] پیشباور یا ما قبل التصدیقاند). | ||
# [[مسئولیت]] [[تسلیم]] و پذیرش قلبی گزارهای که صحت آن با [[برهان]] به اثبات رسیده است؛ | # [[مسئولیت]] [[تسلیم]] و پذیرش قلبی گزارهای که صحت آن با [[برهان]] به اثبات رسیده است؛ | ||
# [[مسئولیت]] عمل به گزارهای که [[برهان]] صحت آن را تأیید کرده است (این دو [[مسئولیت]]، دو [[مسئولیت]] پساباور یا ما بعد التصدیقاند)<ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، درس خارج [[فقه نظام فرهنگی اسلام]]</ref>. | # [[مسئولیت]] عمل به گزارهای که [[برهان]] صحت آن را [[تأیید]] کرده است (این دو [[مسئولیت]]، دو [[مسئولیت]] پساباور یا ما بعد التصدیقاند)<ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، درس خارج [[فقه نظام فرهنگی اسلام]]</ref>. | ||
== پرسشهای وابسته == | == پرسشهای وابسته == |