|
|
| خط ۱۲: |
خط ۱۲: |
|
| |
|
| ==مقدمه== | | ==مقدمه== |
| *[[امام سجاد]]{{ع}} [[فرزند]] [[حضرت]] [[امام حسین|اباعبدالله الحسین]]{{ع}} و یکی از [[امامان]] [[اهل‌بیت]]{{عم}} است<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص:۳۴.</ref>
| | *نام مبارکش [[علی]] و [[فرزند]] [[امام سوم]] [[حضرت]] [[حسین بن علی]] و ششمین تن از [[چهارده معصوم]]{{ع}} است. به سال ۳۸ﻫ. در [[مدینه]] به [[دنیا]] آمد. گفته‌اند که [[مادر]] گرامی‌اش شهربانو، دختر یزدگرد سوم- [[پادشاه ایران]]- است. پنجاه و هفت سال در [[دنیا]] زیست: دو سال در روزگار [[امامت]] جدش [[حضرت]] [[علی بن ابی طالب]]{{ع}}، ده سال در [[عهد امامت]] عمویش [[حضرت]] [[حسن بن علی]]{{ع}} و یازده سال در زمان [[امامت]] [[پدر]] والامقامش [[حضرت]] [[حسین بن علی]]{{ع}} و خود، سی و چهار سال [[امامت]] [[مسلمانان]] را بر عهده داشت<ref>مصنفات شیخ مفید، ۱۱/ جزء دوم/ ۱۳۷.</ref>. از [[القاب]] [[شریف]] او است: زین‌العابدین و [[سجاد]]. [[کنیه]] مبارکش [[ابوالحسن ثانی]] و [[ابومحمد]] است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۰۴.</ref>. |
| *نام گرامی وی "[[علی]]" و مشهورترین القابش "[[زین العابدین]]"<ref>سید جعفر شهیدی، زندگانی علی بن الحسین{{عم}}، ص۷؛ منتهی الآمال؛ ارشاد؛ کشف الغمة؛ مناقب؛ حلیة الاولیاء.</ref>، "[[سجاد]]"<ref>سید جعفر شهیدی، زندگانی علی بن الحسین{{عم}}، ص۷؛ منتهی الآمال؛ مناقب؛ علل الشرایع.</ref>، "[[سید الساجدین]]"<ref>شیخ عباس قمی، منتهی الآمال، ص۱۴.</ref>، "ذوالثفنات"<ref>زندگانی علی بن الحسین{{عم}}، ص۷؛ منتهی الآمال: زندگانی امام سجاد{{ع}} (جمعی از علمای لبنان)؛ مناقب؛ کشف الغمه؛ علل الشرایع.</ref>، "[[سید العابدین]]"<ref>زندگانی علی بن الحسین{{عم}}؛ مناقب؛ کشف الغمه.</ref>، "قدوه الزاهدین"<ref>زندگانی علی بن الحسین{{عم}}؛ کشف الغمه.</ref>، "[[امام]] المؤمنین"<ref>زندگانی علی بن الحسین{{عم}}؛ کشف الغمه؛ مناقب.</ref>، "الامین"<ref>زندگانی علی بن الحسین{{عم}}؛ منتهی الآمال؛ کشف الغمه.</ref>، "الزکی"<ref>زندگانی علی بن الحسین{{عم}}؛ منتهی الآمال؛ کشف الغمه.</ref>، "زین الصالحین"<ref>زندگانی علی بن الحسین{{عم}}؛ مناقب.</ref>،"منار القانتین"<ref>زندگانی علی بن الحسین{{عم}}؛ حلیة الأولیاء؛ مناقب.</ref>، "العدل"<ref>زندگانی علی بن الحسین{{عم}}.</ref>، "الامام الامه"<ref>زندگانی علی بن الحسین{{عم}}.</ref>، "البکا"<ref>زندگانی علی بن الحسین{{عم}}.</ref>، "سیدالمتقین"<ref>زندگانی علی بن الحسین{{عم}}؛ کشف الغمه.</ref>، "العابدین"<ref>شیخ عباس قمی، ص۱۴.</ref>، است<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص:۳۴-۳۵.</ref> | |
| *[[حضرت سجاد]]{{ع}} و جد بزرگوارش [[حضرت امیر]] طبق [[روایات]]، دعّاء (کسی که زیاد [[دعا]] می‌خواند) بودند. این [[گواه]] بر آن است که از شخص [[پیغمبر]]{{صل}} تا [[امام زمان]]{{ع}} که [[مکتب]] [[دعا]] را به وجود آورند یک "سلسله" بوده‌اند.
| |
| *[[امام سجاد]]{{ع}} در باب [[دعا]] چنان تمرکزی داشته‌اند که به ایشان "دعّاء" گفته می‌شود. همچنانکه ایشان را جزءالبکاء (کسی که زیاد [[گریه]] می‌کند) می‌دانند. در عالم پنج نفر را البکاء ذکر کرده‌اند که عبارتند از: [[حضرت آدم]]{{ع}}، [[یعقوب]]{{ع}}، [[یوسف]]{{ع}}، زهرا{{ع}} و [[سجاد]]{{ع}}"<ref>( گفتگو با آیت الله محمد باقر موحد ابطحی)، سفینه، ۷، تابستان ۸۴، ص۱۳۹-۱۳۸.</ref>.
| |
| *"اغلب کسانی که این لقب‌ها را به [[امام سجاد]]{{ع}} داده‌اند، نه [[شیعه]] هستند و نه او را [[امام]] [[منصوب]] از جانب [[خدا]] می‌دانند، بلکه او را [[کامل‌ترین]]، شریف‌ترین و [[بهترین]] کسی می‌بینند که در جستجویش می‌باشند"<ref>رضا شیرازی، شام غریبان، ص۶۷.</ref>.
| |
| *عموم مورخان و [[محدثان]] قدیم چون [[کلینی]]، [[مفید]]، [[ابن شهر آشوب]]، [[علی بن عیسی اربلی]]، [[مصعب زبیری]]، [[ابن سعد]]، [[بلاذری]]، [[سبط ابن الجوزی]]، [[ابن خلکان]] و [[ابن حجر عسقلانی]] (از [[اهل سنت و جماعت]]) ولادت [[امام علی بن الحسین]]{{ع}} را در [[مدینه]] سال سی و هشتم و یا سی و هفتم بعد از [[هجرت]] دانسته‌اند. متقدمان و متأخران جز تنی چند همگی این شهرت را پذیرفته‌اند<ref>سید جعفر شهیدی، زندگی علی بن الحسین{{ع}}، ص۲۹. شیخ عباس قمی می‌گوید: بدان که در تاریخ میلاد آن حضرت، اختلاف بسیار است؛ شاید اصح اقوال، نیمه جمادی الاول سنه سی و پنج، یا شش یا سنه سی و هشت بوده باشد.</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص:۳۵.</ref>
| |
| *اقوال مورخان درباره روز ولادت [[امام]]{{ع}}: پنجم [[شعبان]]، هشتم [[شعبان]]، ، نهم [[شعبان]]، یازدهم [[شعبان]]، یازدهم [[رجب]]، هشتم [[ربیع الاول]]، نیمه [[جمادی الاول]] و نیمه [[جمادی الثانی]] را ذکر کرده‌اند و در تعیین سال [[تولد]] نیز [[اختلاف]] است برخی ۳۵، ۳۶، ۳۷، ۳۸، ۴۸، و ۴۹ را ذکر کرده‌اند.
| |
| *کنیت او را "[[ابو محمد]]"<ref>شیخ عباس قمی، منتهی الآمال، ص۱۴؛ سید جعفر شهیدی، زندگانی علی بن الحسین{{ع}}، ص۸.</ref>، "[[ابوالحسن]]"<ref>سید جعفر شهیدی، زندگانی علی بن الحسین{{ع}}، ص۸.</ref>، "[[ابوبکر]]"<ref>سید جعفر شهیدی، زندگانی علی بن الحسین{{ع}}، ص۸.</ref>، "[[ابوالحسن]]"<ref>سید جعفر شهیدی، زندگانی علی بن الحسین{{ع}}، ص۸.</ref> و "ابوالنعیم"<ref>محدث اربلی، کشف الغمه، ترجمه و شرح علی بن حسین زواره‌ای، ج۲، ص۲۹۷.</ref> نوشته‌اند.
| |
| *[[امام سجاد]]{{ع}} را "ابن خیرتین" یعنی "پسر دو [[بهترین]]" یعنی "[[قریش]] در میان [[عرب]] و [[ایرانیان]] در میان [[عجم]]" نام نهاده‌اند<ref>محدث اربلی، کشف الغمه، ترجمه و شرح علی بن حسین زواره‌ای، ج۲، ص۲۹۷.</ref>.
| |
| *در اسناد دست اول و نزدیک به عصر اول نام [[مادر]] [[امام چهارم]] به [[اسامی]]: شهربانو، شهربانویه، شاه [[زنان]]، [[جهان]] شاه، شهرناز، [[جهان]] بانویه، خوله، برَّه، سلافه، غزاله، سلامه، حرّار، [[مریم]] و [[فاطمه]] آمده است. از میان این ۱۴ نام، شهربانو از همه مشهورتر است... نام شهربانو شهرتی هزار و یکصد ساله دارد<ref>سید جعفر شهیدی، زندگانی علی بن الحسین{{ع}}، ص۱۰-۱۲. در کتاب سیره پیشوایان آمده است: «در کتب تاریخی و زندگی ائمه، نام مادر امام چهارم سخت مورد اختلاف است و علاوه بر شهربانویه، به دوازده صورت دیگر نیز همچون: شاه زنان، جهان شاه، شهرناز، جهان بانویه، خوله، سلافه و... آمده است». (مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان، ص۲۳۳).</ref>.
| |
| *با بررسی [[منابع تاریخی]] و [[روایی]] در منابع [[اهل سنت]]، بر نام‌های سلافه، سلامه، غزاله تأکید شده است در حالی که در کتاب‌های [[شیعی]] نام شهربانو بیشتر ذکر شده است<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص:۳۶.</ref>
| |
| *براساس برخی از [[روایات]] و کتب [[تاریخی]] "شهربانو" دختر یزدگرد سوم [[پادشاه]] ساسانی [[ایران]] بوده است.
| |
| *[[شیخ عباس قمی]] در منتهی الآمال آورده است: والده مکرمه آن [[حضرت]]، علیای مخدره، شهربانو، دختر یزدگرد بن شهریار بن [[پرویز]] بن هرمز بن انوشیروان، [[پادشاه]] [[عجم]] بوده... .
| |
| *چنانچه شیخنا [[حر عاملی]] در ارجوزه خود فرمود: [[علامه مجلسی]]در جلاء العیون فرموده: [[ابن بابویه]] به [[سند]] معتبر از [[حضرت امام رضا]]{{ع}} [[روایت]] کرده است که [[عبدالله بن عامر]]، چون [[خراسان]] را [[فتح]] کرد، دو دختر از یزدجرد، [[پادشاه]] [[عجم]] گرفت، و برای [[عثمان]] فرستاد، سپس یکی را به [[حضرت]] [[امام حسین]]{{ع}} و... <ref>شیخ عباس قمی، منتهی الآمال، ص۱۴؛ سید جعفر شهیدی، زندگانی علی بن الحسین{{ع}}، ص۸؛ شیخ مفید در الارشاد مادر ایشان را دختر یزدگرد سوم می‌داند. (الارشاد ترجمه رسولی محلاتی، ص۱۳۸) کشف الغمه زواره‌ای (صفحه ۲۶۰) مادر ایشان را دختر یزدجرد می‌داند.</ref>.
| |
| *"قدیمی‌ترین مورخ که مادرش را دختر یزدگرد دانسته، [[یعقوبی]] است که کتابش را در نیمه دوم هجری نوشته است. وی می‌گوید [[امام حسین]]{{ع}} او را که "احرار" بود، غزاله خواند و حتی برخی در نسبت او به یزدگرد نیز تشکیک کرده‌اند"<ref>علی اکبر [[حسنی]]، [[امام چهارم]]{{ع}} پاسدار [[انقلاب خونین]] [[کربلا]]، ص۲۲. از جمله افرادی که انتساب [[مادر]] [[امام چهارم]]{{ع}} به دختر یزدگرد را مورد تشکیک قرار داده‌اند، [[شهید مرتضی مطهری]] است. ایشان می‌فرمایند: «آری این است توجیهی که برخی از مستشرقین و ایرانیانی که تحت تأثیر سخنان آنان واقع شده‌اند، راجع به ماهیت [[مذهب شیعه]] و [[علت]] پیدایش آن می‌نمایند.»..([[مرتضی مطهری]]، مجموعه آثار، ج۱۴، ص۱۱۶).</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص:۳۷.</ref>
| |
| *در [[تاریخ]] [[وفات]] [[امام چهارم]]{{ع}} نیز [[اختلاف]] نظرهایی بین مورخان هست که مشهورترین آن‌ها عبارتند از: [[ابن خلکان]] و [[ابن سعد]] در طبقات و [[ابن حجر]]، سال ۹۴ هجری را نوشته‌اند. در [[کشف الغمه]]، ۸ [[محرم]] سال ۹۴ یا ۹۵ هجری را تأکید می‌کند. ولی بنا به مشهور، [[امام]] در بیست و پنجم [[محرم]] سال ۹۵ هجری در ۵۷ سالگی پس از یک دوره [[زندگی]] سراسر [[رنج]] و [[اندوه]] و [[مبارزه]] و [[جهاد]] به [[دستور]] [[ولید بن عبدالمالک]] [[خلیفه]] [[ستمگر]] [[اموی]] و به وسیله [[هشام بن عبدالملک]] [[مسموم]] و [[شهید]] گردید و در [[قبرستان بقیع]] در [[مدینه]] کنار [[قبر]] [[امام حسن]]{{ع}} [[دفن]] گردید. این مطلب در مصباح کفعمی، [[بحارالانوار]]، (ج ۴۶) و [[مناقب]]، (ج ۳) آمده است<ref>علی‌اکبر [[حسنی]]، [[امام چهارم]]{{ع}} پاسدار [[انقلاب خونین]] [[کربلا]]، ص۲۱۵؛ برخی نیز [[شهادت امام سجاد]]{{ع}} را در ۲۵ [[محرم]] سال ۹۴ یا ۹۵ هجری به [[دلیل]] [[مسموم]] شدن و [[عمر]] بابرکت ایشان را ۵۷ سال می‌داند. (محمدعلی [[مجد]] فقیهی، آشنایی با [[صحیفه]]، ص۱۱).
| |
| عده‌ای هم [[شهادت امام سجاد]]{{ع}} را به استناد کتاب [[اصول کافی]] (ج ۲ ترجمه مصطفوی ص۳۸۶) در ۵۷ سالگی [[امام]]{{ع}} می‌داند. (الف. کاویانی، [[امام سجاد]]{{ع}}، ص۷؛ [[سید جعفر شهیدی]]، زندگانی [[علی بن الحسین]]{{ع}}، ص۲۰۲).</ref>.
| |
| *از میان نظرات [[بیان]] شده، سال ۹۴، ۹۵ از اعتبار بیشتری برخوردار است.
| |
| *مطابق [[نقل]] برخی از تواریخ، [[امام چهارم]]{{ع}} دارای یازده پسر و چهار دختر بوده‌اند. برخی تعداد پسران آن [[حضرت]] را دوازه نفر نوشته‌اند و بعضی اسمی از دختران آن [[حضرت]] به میان نیاورده‌اند<ref>علی‌اکبر حسنی، امام چهارم{{ع}} پاسدار انقلاب خونین کربلا،{{صل}} ۲۰۸.</ref>.
| |
| *[[امام سجاد]]{{ع}} بیشتر فعالیت‌های خود را بر [[نیایش]] و [[دعا]] متمرکز کرده بودند و همچون [[پدر]] گرامی خود، به [[مبارزه]] مسلحانه [[اقدام]] نکردند یا چون فرزندانش [[امام باقر]]{{ع}} و [[امام صادق]]{{ع}} حلقه درس و بحث گسترده تشکیل ندادند<ref>حمیدرضا حق‌شناس، اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه، ص۱۱.</ref>. درواقع [[امام سجاد]]{{ع}} با [[تربیت]] [[زید]] و [[امام محمد باقر]]{{ع}} پایه‌های اولیه [[مبارزه]] [[تشیع]] از نظر نظامی و فرهنگی<ref>در این [[تعالیم]] اندیشه‌ای انقلابی، [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] نهفته که به زبان [[دعا]] آن را بارور می‌سازد و زیربنای یک [[حکومت]] فراگیر را تشکیل می‌دهد. دیری نپایید که این [[اندیشه]] خود را نشان داد. و وقتی که اندکی فضا باز شد [[مکتب]] [[تعلیمی ]][[امام محمد باقر]]{{ع}} مالامال از [[شاگرد]] شد. (محمدجواد [[سلمان]] پور، [[فرهنگ‌سازی]] [[امام سجاد]]{{ع}} با زبان [[دعا]]، فصلنامه [[اندیشه]] [[دینی]]، ۱۷، زمستان ۸۴، ۱۰۴).
| |
| یکی دیگر از نویسندگان معاصر درباره [[صحیفه سجادیه]] می‌نویسد: «... [[صحیفه سجادیه]] اساس [[اندیشه]] انقلابی را تشکیل داده و [[امت اسلامی]] نیز [[نیاز]] به تکیه‌گاهی خاص و انقلابی داشته است... من [[گمان]] نمی‌کنم که پس از [[قرآن]] کتابی همچون [[صحیفه سجادیه]] باشد که این‌گونه [[قلب]] محرومان را تسلی بخشد و [[خون]] [[انقلاب]] را در رگ‌های [[مستضعفان]] به جوش آورد».
| |
| (www.hawzah.nte/....4741-38387)</ref> را پی‌ریزی و بنا نمودند، حتی می‌توان ادعا کرد که سنگ
| |
| بنای [[مذهب تشیع]] که در زمان [[امام پنجم]]{{ع}} و خصوصاً [[امام ششم]]{{ع}} ظاهر شد در زمان [[امام چهارم]]{{ع}} بنیان‌گذاری شده بود<ref>امام سجاد{{ع}} از دو راه عملی با پیروان خود روبرو گردید: ۱. برانگیختن وجدان انقلابی افراد مسلمان... ۲. تهیه برنامه فکری و آگاهی عقیدتی و روانی. امام{{ع}} در حقیقت دومین مؤسس مدرسه بزرگ اسلامی بود. خانه و مسجد، مدرسه او بود... (عادل ادیب، زندگانی تحلیلی پیشوایان ما، ترجمه اسدالله مبشری، صامام اساس ۱۵۷-۱۵۸).</ref>. لکن به [[دلیل]] اوضاع [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] و [[اخلاقی]] دوران آن [[امام همام]]، ایشان زبان [[دعا]] را برگزیدند که [[صحیفه سجادیه]] از نتایج آن است. به همین [[دلیل]] ضروری است که ابتدا نمایی کلی از اوضاع [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] و [[اخلاقی]] دوران [[امام]] را به اختصار توضیح دهیم<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص:۳۸.</ref>
| |
|
| |
|
| ==[[فضائل]] و [[مناقب]]== | | ==[[فضائل]] و [[مناقب]]== |
