بیت المال در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخهها
←مقدمه
جز (جایگزینی متن - '''']]؛' به '''']]') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
(←مقدمه) |
||
خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*بیت المال در گذشته عنوانی برای داراییهای [[دولت]] اسلامی و مکانی بود که بخش منقول داراییهای [[دولت]] در آن مکان نگهداری میشد تا مطابق با [[قوانین]] خاصی به [[مصرف]] برسد. این اصطلاح امروزه در مفهومی عام به [[اموال]] و املاک و درآمدها و داراییهای دولتی اطلاق میشود. بیت المال در [[دولت]] اسلامی از منابع متعددی بهدست میآید که عبارتند از: [[زکات]]، [[خمس]]، [[انفال]]، فیء، [[جزیه]] و [[خراج]]. افزون بر این، کفارات، [[اموال]] پیدا شده که [[صاحب]] آن مشخص نیست (لقطه) و نیز [[اموال]] مجهول المالک، تعاونیهای مستحبی و قرض الحسنه و... پشتوانههای بیت المال بهشمار میآیند. گرچه آغاز بهکارگیری واژه بیتالمال در [[دولت]] اسلامی مربوط به زمان [[پیامبر اکرم]] {{صل}} است، اما در طول [[تاریخ]] [[بشر]]، بهویژه [[حکومت]] [[پیامبران الهی]]، هرجا موضوع [[تعاون]] و همکاری [[اقتصادی]] مطرح بوده، برنامه و قوانینی برای امر [[تعاون]] [[اجتماعی]] و رفع نیاز | *[[بیت المال]] در گذشته عنوانی برای داراییهای [[دولت]] [[اسلامی]] و مکانی بود که بخش منقول داراییهای [[دولت]] در آن مکان نگهداری میشد تا مطابق با [[قوانین]] خاصی به [[مصرف]] برسد. این اصطلاح امروزه در مفهومی عام به [[اموال]] و املاک و درآمدها و داراییهای دولتی اطلاق میشود. | ||
*تأسیس مکانی خاص | *[[بیت المال]] در [[دولت]] [[اسلامی]] از منابع متعددی بهدست میآید که عبارتند از: [[زکات]]، [[خمس]]، [[انفال]]، فیء، [[جزیه]] و [[خراج]]. افزون بر این، کفارات، [[اموال]] پیدا شده که [[صاحب]] آن مشخص نیست (لقطه) و نیز [[اموال]] مجهول المالک، تعاونیهای مستحبی و قرض الحسنه و... پشتوانههای [[بیت المال]] بهشمار میآیند. گرچه آغاز بهکارگیری واژه [[بیتالمال]] در [[دولت]] [[اسلامی]] مربوط به زمان [[پیامبر اکرم]] {{صل}} است، اما در طول [[تاریخ]] [[بشر]]، بهویژه [[حکومت]] [[پیامبران الهی]]، هرجا موضوع [[تعاون]] و [[همکاری]] [[اقتصادی]] مطرح بوده، برنامه و قوانینی برای امر [[تعاون]] [[اجتماعی]] و رفع [[نیاز]] حاجتمندان تدارک دیده شده است. | ||
#کوشش در [[آبادانی]] [[زمین]] و افزایش [[قدرت]] [[اقتصادی]] [[دولت]] اسلامی<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳</ref>؛ | *[[خداوند]] در [[قرآن کریم]] در مورد [[حضرت اسماعیل]] {{ع}} میفرماید که کسان خویش را به [[نماز]] و [[زکات]] [[فرمان]] میداد{{متن قرآن|وَكَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَالزَّكَاةِ وَكَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا }}<ref> سوره مریم، آیه ۵۵</ref>. در [[روایات]] نیز مطرح است که [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} نخستین کسی بود که [[خمس]] [[اموال]] خود را به [[مصرف]] [[نیازمندان]] میرساند. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} گردآوری [[زکات]] و [[مصرف]] آنرا از محل خانه خویش انجام میداد. | ||
#تدوین شیوهنامه و کیفیت گردآوری و [[حفاظت]] از بیتالمال<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref>؛ | *در [[منطق]] [[اسلام]]، [[بیتالمال]] [[اموال]] همه [[مسلمین]] است و باید برای [[منفعت]] همه آنها [[مصرف]] شود. از اینرو [[امام علی]] {{ع}} در آغاز دوران [[خلافت]] خویش فرمود: [[بیتالمال]] [[مسلمین]] را اگر بهای کنیزان یا کابین (مهریه) [[زنان]] خود کرده باشید از شما بازمیستانم و به [[جایگاه]] اصلی خود باز میگردانم <ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۱۸۰.</ref>. | ||
#دقت در [[نصب]] مسئولین بیت المال<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳</ref>؛ | *تأسیس مکانی خاص به عنوان [[بیتالمال]] را مربوط به دوران [[خلیفه اول]] میدانند، چنانکه او خود از [[بیتالمال]] [[حقوق]] دریافت میکرد. در دوران [[خلیفه دوم]]، [[بیتالمال]] بهعنوان نهادی مستقل پدید آمد. در دوران [[خلیفه]] سوم، [[بیتالمال]] در [[مدینه]] مستقر و متصدی آن در امر [[مصرف]] آن مبسوط الید بود. در زمان [[امام علی]] {{ع}} گرچه مکانی برای نگهداری [[بیتالمال]] [[پیشبینی]] شده بد، اما [[سیره]] [[امام]] بر آن بود که [[اموال]] رسیده را به سرعت میان [[مسلمین]] تقسیم میکرد. حفظ و حراست و رعایت [[عدالت]] در [[مصرف]] [[بیتالمال]] از مهمترین اصولی بود که [[امام علی]] {{ع}} بر آن پای میفشرد و اهتمام ویژهای به توزیع درآمدهای دولتی بر اساس [[عدل]] و [[احسان]] داشت. از اینرو در سیاستهای کلی خود اهداف خاصی را دنبال میکرد: | ||
#تقسیم مساوی بیت المال بین آحاد [[جامعه]] و جلوگیری از [[تبعیض]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۵</ref>؛ | #کوشش در [[آبادانی]] [[زمین]] و افزایش [[قدرت]] [[اقتصادی]] [[دولت]] [[اسلامی]]<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳</ref>؛ | ||
#دقت در حفظ بیتالمال و نظارت دقیق بر عملکرد مسئولین بیتالمال<ref>نامههای ۲۰ و ۵۳</ref>؛ برخورد [[قاطع]] با سوءاستفادهکنندگان از بیتالمال<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص | #تدوین شیوهنامه و کیفیت گردآوری و [[حفاظت]] از [[بیتالمال]]<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref>؛ | ||
#دقت در [[نصب]] مسئولین [[بیت المال]]<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳</ref>؛ | |||
#تقسیم مساوی [[بیت المال]] بین آحاد [[جامعه]] و جلوگیری از [[تبعیض]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۵</ref>؛ | |||
#دقت در حفظ [[بیتالمال]] و [[نظارت]] دقیق بر عملکرد مسئولین [[بیتالمال]]<ref>نامههای ۲۰ و ۵۳</ref>؛ برخورد [[قاطع]] با سوءاستفادهکنندگان از [[بیتالمال]]<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۱۸۰- ۱۸۱.</ref>. | |||
== پرسشهای وابسته == | == پرسشهای وابسته == |