جبر و اختیار: تفاوت میان نسخه‌ها
←منابع
جز (جایگزینی متن - 'رده:مدخل‌های اصلی دانشنامه ' به 'رده:مدخل ') |
(←منابع) |
||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
==زمینه‌های جبرگرایی مشرکان== | ==زمینه‌های جبرگرایی مشرکان== | ||
==جبر در فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱== | |||
منظور آن دسته از آیاتی است که با تعبیرهای مختلف از [[اجبار]] و اکراه کردن دیگران پرهیز می‌دهد و معنای آن این نیست که [[پیامبر]] چنین کاری انجام می‌دهد، بلکه در [[مقام]] گوشزد و [[پیشگیری]] است. | |||
#{{متن قرآن|نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَقُولُونَ وَمَا أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ يَخَافُ وَعِيدِ}}<ref>«ما به آنچه می‌گویند داناتریم و تو بر آنان چیره نیستی از این روی هر کس را که از وعده عذاب من می‌هراسد با قرآن پند بده!» سوره ق، آیه ۴۵.</ref> | |||
#{{متن قرآن|وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَآمَنَ مَنْ فِي الْأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِيعًا أَفَأَنْتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّى يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و اگر پروردگارت می‌خواست، تمام آن کسان که روی زمین‌اند همگی ایمان می‌آوردند؛ آیا تو مردم را ناگزیر می‌کنی که مؤمن باشند؟» سوره یونس، آیه ۹۹.</ref> | |||
#{{متن قرآن|لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَفْسَكَ أَلَّا يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ * إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّمَاءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ}}<ref>«مبادا خود را از اینکه (مشرکان) ایمان نمی‌آورند به هلاکت افکنی * اگر بخواهیم از آسمان بر آنان نشانه ای فرو می‌فرستیم تا فروتنانه بدان گردن نهند» سوره شعراء، آیه ۳.</ref> | |||
#{{متن قرآن|وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا أَشْرَكُوا وَمَا جَعَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا وَمَا أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ}}<ref>«و اگر خداوند می‌خواست شرک نمی‌ورزیدند و ما تو را بر آنان نگهبان نگمارده‌ایم و تو گمارده بر آنها نیستی» سوره انعام، آیه ۱۰۷.</ref> | |||
'''نتیجه''': در این [[آیات]]: | |||
#هر گونه [[جبر]] و [[اجبار]] و اکراه بر [[ایمان]] از طرف [[پیامبر]] نفی گردیده است: {{متن قرآن|أَفَأَنْتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّى يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و اگر پروردگارت می‌خواست، تمام آن کسان که روی زمین‌اند همگی ایمان می‌آوردند؛ آیا تو مردم را ناگزیر می‌کنی که مؤمن باشند؟» سوره یونس، آیه ۹۹.</ref> | |||
#شیوه [[دعوت]] و [[رفتار پیامبر]] براساس [[حکمت]] و اقناع و [[تذکر]] است و [[پیامبر]] از [[رفتار]] [[جباران]] به دور است: {{متن قرآن|وَمَا أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ}}<ref>«ما به آنچه می‌گویند داناتریم و تو بر آنان چیره نیستی از این روی هر کس را که از وعده عذاب من می‌هراسد با قرآن پند بده!» سوره ق، آیه ۴۵.</ref> [[مشیت الهی]] در [[دعوت]] [[پیامبران]] چنین است که [[باب]] [[اختیار]] و [[انتخاب]] باز باشد و عده‌ای [[ایمان]] بیاورند و عده‌ای نیاورند و [[گفتگو]] و [[جدل]] همیشه میان آنان در اشکال و مراتب مختلف رخ بدهد<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر، محمد جعفر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۴۰۹.</ref>. | |||
==جبر و اختیار در فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱== | |||
منظور آن دسته از آیاتی است که ناظر به این مسئله پیچیده و بحث انگیز [[اعتقادی]] است که معرکه آرا شده و در [[قرآن]] [[آیات]] بسیاری ناظر به این مسئله از دو سوی [[مفسران]] [[اشاعره]] و [[معتزله]] مورد توجه قرار گرفته و در عین حال این موضوع مورد توجه این مدخل نیست و تنها به مباحثی از [[آیات]] اشاره دارد، که ناظر به [[اندیشه]] و [[حیات]] و شیوه [[تبلیغ پیامبر]] و [[حق]] [[اراده]] [[مردم]] و پرسش‌هایی است که از ایشان شده و در این باره در [[قرآن]] بازتاب یافته است. | |||
#{{متن قرآن|وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَآمَنَ مَنْ فِي الْأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِيعًا أَفَأَنْتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّى يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و اگر پروردگارت می‌خواست، تمام آن کسان که روی زمین‌اند همگی ایمان می‌آوردند؛ آیا تو مردم را ناگزیر می‌کنی که مؤمن باشند؟» سوره یونس، آیه ۹۹.</ref> | |||
#{{متن قرآن|لَسْتَ عَلَيْهِمْ بِمُصَيْطِرٍ}}<ref>«تو بر آنان چیره نیستی،» سوره غاشیه، آیه ۲۲.</ref> | |||
#{{متن قرآن|وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا أَشْرَكُوا وَمَا جَعَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا وَمَا أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ}}<ref>«و اگر خداوند می‌خواست شرک نمی‌ورزیدند و ما تو را بر آنان نگهبان نگمارده‌ایم و تو گمارده بر آنها نیستی» سوره انعام، آیه ۱۰۷.</ref>. [[پیامبر]] [[وکیل]] و نگهدارنده [[ایمان]] [[مردم]] نیست | |||
#{{متن قرآن|وَمَا أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ}}<ref>«ما به آنچه می‌گویند داناتریم و تو بر آنان چیره نیستی از این روی هر کس را که از وعده عذاب من می‌هراسد با قرآن پند بده!» سوره ق، آیه ۴۵.</ref> | |||
#{{متن قرآن|فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنْتَ مُذَكِّرٌ}}<ref>«پس پند بده که تنها تو پند دهنده‌ای» سوره غاشیه، آیه ۲۱.</ref> {{متن قرآن|لَسْتَ عَلَيْهِمْ بِمُصَيْطِرٍ}}<ref>«تو بر آنان چیره نیستی،» سوره غاشیه، آیه ۲۲.</ref>. [[پیامبر]] تنها تو [[یادآوری]] کننده هستی، تو چیره گر نیستی | |||
#{{متن قرآن|فَمَنْ شَاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيَكْفُرْ}}<ref>«و بگو که این (قرآن) راستین و از سوی پروردگار شماست، هر که خواهد ایمان آورد و هر که خواهد کفر پیشه کند، ما برای ستمگران آتشی آماده کرده‌ایم که سراپرده‌هایش آنان را فرا می‌گیرد و اگر فریادرسی خواهند با آبی چون گدازه فلز به فریادشان می‌رسند که (گرمای آن) چ» سوره کهف، آیه ۲۹.</ref>. [[پیامبر]] [[ارشاد]] و [[راهنمایی]] می‌کند، هر کس خواست [[ایمان]] می‌آورد و هر که نخواست، نمی‌آورد و [[اجبار]] نمی‌شود | |||
#{{متن قرآن|كَلَّا إِنَّهَا تَذْكِرَةٌ}}<ref>«نه چنین است؛ آن (قرآن) به راستی یادکردی است» سوره عبس، آیه ۱۱.</ref>{{متن قرآن|فَمَنْ شَاءَ ذَكَرَهُ}}<ref>«که هر کس خواهد از آن پند می‌گیرد» سوره مدثر، آیه ۵۵.</ref> [[نزول قرآن]] برای [[اندرز]] دادن است تا هر که بخواهد | |||
#{{متن قرآن|إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ}}<ref>«و تو از آنان برای این (رسالت خویش) پاداشی نمی‌خواهی؛ این (قرآن) جز یادکردی برای جهانیان نیست» سوره یوسف، آیه ۱۰۴.</ref>[[کتاب الهی]] چیزی جز ذکر و [[یادآوری]] نیست: | |||
#{{متن قرآن|إِنَّ هَذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا}}<ref>«بی‌گمان این یک پند است و هر که خواهد راهی به سوی پروردگارش در پیش گیرد» سوره مزمل، آیه ۱۹.</ref>[[کتاب الهی]] تذکره و [[یادآوری]] است که هرکسی که می‌خواهد [[راه کمال]] به سوی خداوندرا [[انتخاب]] کند<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر، محمد جعفر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۴۱۰.</ref>. | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
# [[پرونده:000056.jpg|22px]] [[حسن رضایی| رضایی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹''']] | |||
# [[پرونده:1313.jpg|22px]] [[فرهنگ قرآن ج۹ (کتاب)|'''فرهنگ قرآن ج۹''']] | |||
# [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱''']] | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس2}} | {{پانویس2}} | ||