بدعت: تفاوت میان نسخه‌ها

*بدعت‌ از نظر لغوی‌‌ یعنی [[نوآوری]]، [[ابداع]]، کار بی‌سابقه<ref>ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ‌نامۀ دینی، ص۴۳.</ref>، از این‌ روست‌ که‌ [[خداوند]] [[بدیع]] ‌ِآسمان‌ها و زمین‌ است:‌ {{متن قرآن|بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ}}<ref>«پدیدآور آسمان‌ها و زمین است و چون (انجام) کاری را بخواهد تنها می‌گوید: باش! بی‌درنگ خواهد بود» سوره بقره، آیه ۱۱۷.</ref> چراکه آنها را بدون سابقۀ قبلی [[خلق]] کرده است. و در اصطلاح [[دینی]] یعنی چیزی را جزء [[دین]] به حساب بیاورند که ریشه‌ای در [[کتاب و سنت]] ندارد و [[بدعت‌گذار]] چیزی را در [[دین]] [[ابداع]] می‌کند<ref>مجمع البحرین‌، ج۱، ص ۱۶۴.</ref>.<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۵۳.</ref>  

*معنای اصطلاحی بدعت مبنای [[قرآنی]] دارد و [[قرآن]] از سخن گفته و به صراحت آن را نکوهیده است، همچنین در برخی [[آیات]] به بعضی از مصادیق بدعت به ویژه در [[شرایع]] پیشین اشاره شده است. در این [[آیات قرآن]] ضمن اشاره به عوامل و انگیزه‌های [[بدعت‌گذاری]] از آثار و پیامدهای [[دنیوی]] و [[اخروی]] این عمل سخن به میان آورده و برخی [[احکام فقهی]] را [[یادآوری]] کرده است<ref>ر.ک: برجی، یعقوب‌ علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۹.</ref>. برخی از این [[آیات]] عبارت‌اند از:

#{{متن قرآن|ثُمَّ قَفَّيْنَا عَلَى آثَارِهِمْ بِرُسُلِنَا وَقَفَّيْنَا بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَآتَيْنَاهُ الْإِنْجِيلَ وَجَعَلْنَا فِي قُلُوبِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَرَحْمَةً وَرَهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ إِلَّا ابْتِغَاءَ رِضْوَانِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَايَتِهَا}}<ref>«سپس پیامبران خود را در پی آنان آوردیم  و (نیز) عیسی پسر مریم را  و به او انجیل دادیم و در دل پیروان او مهر و بخشایشی نهادیم و ما رها کردن این جهان را که از خود درآوردند بر آنان مقرّر نداشتیم جز آنکه برای رسیدن به خشنودی خداوند چنین کردند  ولى حق آن را بسزا نگزاردند» سوره حدید، آیه ۲۷.</ref>؛ [[خداوند]] در این [[آیه]] به [[ابداع]] روش [[رهبانیت]] از سوی [[نصارا]] اشاره کرده است و از جملۀ «مَا کتَبْنَاهَا عَلَیهِمْ» استفاده می‌‌شود که [[رهبانیت]] [[عمل]] [[مقدس]] [[دینی]] نیست؛ بلکه روش ساختگی و نوعی [[تصرف]] در [[دین]] و بدعت است<ref>ر.ک: سبحانی، جعفر، تبرک، توسل، بدعت، ص ۷۵ ـ ۷۹.</ref>. در ادامۀ [[آیه شریفه]] آمده که آنان پس از [[ابداع]] [[رهبانیت]]، [[حق]] آن را به [[درستی]] ادا نکردند: {{متن قرآن|فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَايَتِهَا}}؛ یعنی آنان یا نسل‌های بعدی این روش ابداعی را با [[شرک]] و آموزه‌های غیر [[الهی]] درهم آمیختند<ref>التفسیر الکبیر، ج‌۲۹، ص‌۲۴۶؛ مکارم شیرازی، ناصر، نمونه، ج‌۲۳، ص‌۳۸۲.</ref>.  

#{{متن قرآن|فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا يَكْسِبُونَ}}<ref>«بنابراین، وای بر کسانی که (یک) نوشته را با دست‌های خود می‌نویسند آنگاه می‌گویند که این از سوی خداوند است تا با آن بهایی کم به دست آورند؛ و وای بر آنان از آنچه دست‌هایشان نگاشت و وای بر آنان از آنچه به دست می‌آورند» سوره بقره، آیه ۷۹.</ref>؛ [[قرآن]] [[اهل کتاب]] را [[نکوهش]] می‌‌کند که [[کتاب الهی]] را دستکاری می‌‌کردند و آن را به [[خدا]] نسبت می‌‌دادند و در مقابل این کار از افراد و مقاماتی [[پاداش]] مادی دریافت می‌‌نمودند و جملۀ {{متن قرآن|هَذَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ}} مبین این است که علت [[نکوهش]] این بوده که تحریف‌ها را به [[خدا]] نسبت می‌‌دادند و...<ref>ر.ک: برجی، یعقوب‌ علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۹.</ref>.   

# [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمودند: «[[بدعت گذاران]] بدترین مخلوقات و سگهای [[جهنم]] هستند»<ref>{{متن حدیث|اهل البدع شرالخلق، اصحاب البدع کلاب النار}}؛ کنز العمال، ج۱، ص ۲۱۸.</ref> و...<ref>ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۱، ص ۱۶۵.</ref>.

#در [[احادیث]] زیادی از تغییر [[دین]] و از بین رفتن [[احکام اسلام]] در [[دوران غیبت]] خبر داده شده و از [[حضرت مهدی]]{{ع}} به عنوان زنده‌کنندۀ کتاب [[قرآن]] و [[سنت رسول خدا]] یاد کرده‌اند از جمله: [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در روایتی فرمودند: «مردی از [[فرزندان]] من در [[آخرالزمان]] [[قیام]] خواهد کرد او هنگامی‌خواهد آمد که [[دل‌ها]] مرده؛ زیرا در آن زمان ناخوشی، [[سختی]]، [[گرسنگی]]، [[کشتار]]، فتنه‌های پی‌درپی، [[فراموشی]] سنت‌ها و به پاداشتن [[بدعت‌ها]] و ترک [[امر به معروف و نهی از منکر]] فراوان خواهد شد سپس [[خداوند]] به واسطۀ [[امام مهدی]]{{ع}} سنت‌های نابود شده را دوباره [[احیا]] می‌کند و با [[عدل]] و [[برکت]] وجود او دل‌های [[مؤمنین]] از نو زنده می‌شود»<ref>ر.ک: موسوی دهسرخی، سید محمود، یأتی علی الناس زمان، ص ۲۰۲.</ref>.<ref>ر.ک: حیدرزاده، عباس، فرهنگنامۀ آخرالزمان، ص۱۳۸.</ref>

*از سوی دیگر بزرگترین [[بدعت‌ها]] را [[پیشوایان]] [[اهل سنت]] بنیان نهاده‌اند، بدعت‌هایی همچون: [[تحریم]] [[متعه]] و تمتّع در [[حج]]، سه طلاقه‌کردن [[زن]] در یک جلسه، و...<ref>امینی، الغدیر، ج ۲، ص ۱۰۱.</ref>.<ref>ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۱۷.</ref>  

*[[علمای شیعه]] تقسیم‌بندی‌های [[اهل سنت]] دربارۀ بدعت را نمی‌پذیرند؛ زیرا بنابر [[منابع روایی شیعه]]، بدعت تنها یک قسم است که به گونۀ عام [[حرام]] شمرده شده است<ref>مصنفات شیخ مفید، ج۱۳، ص ۱۸۸.</ref> [[شیعه]] بر آن است که ادلۀ [[تحریم]] بدعت، کلی و عام‌اند و هیچ گونه [[دلیل شرعی]] در دست نیست که بدعت را تقسیم کند<ref>مجلسی، محمد باقر، مرءاة العقول‌، ج۱، ص۱۹۳.</ref>. اگر [[دلیل شرعی]] دلالت کند که عملی [[واجب]]، [[مستحب]]، [[مکروه]] یا مباح‌ است، دیگر آن عمل را نمی‌توان بدعت دانست<ref>کشف الارتیاب‌، ج۲، ص۷۰ ـ۶۶.</ref> به عبارتی دیگر هر عملی که عنوان بدعت بر آن دلالت کند [[حرام]] است<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۵۴ـ ۱۵۵.</ref>.

# [[شیطان]]:[[شیطان]] که [[دشمن]] اصلی [[انسان]] است همواره می‌کوشد وی را به ارتکاب انواع [[گناه]] از جمله [[بدعت‌گذاری]] در [[دین]] بکشاند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلَالًا طَيِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ إِنَّمَا يَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«ای مردم از آنچه در زمین حلال و پاک است بخورید و از گام‌های شیطان پیروی نکنید که او برای شما دشمنی آشکار است. جز این نیست که او شما را به بدی و کار زشت وامی‌دارد و به اینکه چیزی را که نمی‌دانید، درباره خداوند، بر زبان آورید» سوره بقره، آیه ۱۶۸ـ ۱۶۹</ref>. در این [[آیه]] که در پی آن از بدعت‌های [[مشرکان]] [[سخن]] به میان آمده، [[مؤمنان]] از [[پیروی]] کردن [[شیطان]] منع شده‌اند<ref>ر.ک: برجی، یعقوب‌ علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۹.</ref>.  

# [[خسران]] و [[کیفر الهی]]: آنان که در [[دین خدا]] بدعت می‌گذارند زیان خواهند دید: {{متن قرآن|قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ قَتَلُوا أَوْلَادَهُمْ سَفَهًا بِغَيْرِ عِلْمٍ وَحَرَّمُوا مَا رَزَقَهُمُ اللَّهُ افْتِرَاءً عَلَى اللَّهِ قَدْ ضَلُّوا وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ}}<ref>«به راستی آنان که فرزندان خویش را از بی‌خردی به نادانی کشتند و آنچه خداوند روزی آنان کرده بود با دروغ بافتن به خداوند حرام دانستند زیان کردند، بی‌گمان گمراه شدند و رهیافته نبودند» سوره انعام، آیه ۱۴۰.</ref>؛ زیانکار بودن این افراد بدان جهت است که با [[حرام]] کردن [[حلال]] [[خداوند]] [[عاقبت]] و [[آخرت]] خود را تباه می‌کنند<ref>ر.ک: برجی، یعقوب‌ علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۹.</ref>.

#ایجاد [[فتنه]] و [[فساد]]: بدعت، منشأ [[فتنه‌ها]] و سرآغاز پدید آمدن آن و هم‌چنین [[هواپرستی]] و [[بدعت‌گذاری]] در [[احکام]] آسمانی است؛ زیرا مخلوط شدن [[حق و باطل]]، زمینۀ [[تسلط]] و [[ولایت شیطان]] و شیطان‌صفتان را بر دیگران فراهم می‌سازد<ref>{{متن حدیث|انَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ وَ أَحْکَامٌ تُبْتَدَعُ، یُخَالَفُ فِیهَا کِتَابُ اللَّهِ وَ یَتَوَلَّی عَلَیْهَا رِجَالٌ رِجَالًا عَلَی غَیْرِ دِینِ اللَّهِ. فَلَوْ أَنَّ الْبَاطِلَ خَلَصَ مِنْ مِزَاجِ الْحَقِّ لَمْ یَخْفَ عَلَی الْمُرْتَادِینَ، وَ لَوْ أَنَّ الْحَقَّ خَلَصَ مِنْ لَبْسِ الْبَاطِلِ انْقَطَعَتْ عَنْهُ أَلْسُنُ الْمُعَانِدِینَ، وَ لَکِنْ یُؤْخَذُ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ وَ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ فَیُمْزَجَانِ، فَهُنَالِکَ یَسْتَوْلِی الشَّیْطَانُ عَلَی أَوْلِیَائِهِ وَ یَنْجُو الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ الْحُسْنی}}؛ نهج البلاغه، خطبۀ ۵۰.</ref>.<ref>ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۱، ص ۱۶۴.</ref>

#تقویت [[ایمان]] و تقیّد به [[تکالیف]]: [[مؤمن]] کسی است که [[حلال]] [[خدا]] را [[حلال و حرام]] [[خدا]] را [[حرام]] بشمارد، آنچه [[مردم]] با [[بدعت‌ها]] [[تغییر]] دادند، باعث نمی‌شود در [[حلال و حرام]] [[الهی]] تغییری به وجود آید<ref>{{متن حدیث|وَ اعْلَمُوا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّ الْمُؤْمِنَ یَسْتَحِلُّ الْعَامَ مَا اسْتَحَلَّ عَاماً أَوَّلَ وَ یُحَرِّمُ الْعَامَ مَا حَرَّمَ عَاماً أَوَّلَ، وَ أَنَّ مَا أَحْدَثَ النَّاسُ لَا یُحِلُّ لَکُمْ شَیْئاً مِمَّا حُرِّمَ عَلَیْکُمْ وَ لَکِنَّ الْحَلَالَ مَا أَحَلَّ اللَّهُ وَ الْحَرَامَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ}}؛ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۷۶.</ref>.<ref>ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۱، ص ۱۶۳.</ref>

#پی ریزی [[نظام]] [[امر به معروف و نهی از منکر]]: از دیگر راهکارها برای جلوگیری از شیوع بدعت، [[نظام]] [[امر به معروف و نهی از منکر]] است که بر [[حکومت]] اسلامی‌لازم است سازمانی را پدید آورند که این دو [[فریضۀ الهی]] را بر عهده گیرد. خود [[قرآن]] نیز بر وجود گروه [[قوی]] و نیرومند که بتواند این دو کار را انجام دهد در آیاتی تأکید کرده است: {{متن قرآن|وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref>«و باید از میان شما گروهی باشند که (مردم را) به نیکی فرا می‌خوانند و به کار شایسته فرمان می‌دهند و از کار ناشایست باز می‌دارند و اینانند که رستگارند» سوره آل عمران، آیه ۱۰۴.</ref>.<ref>ر.ک: سبحانی، جعفر، تبرک، توسل، بدعت، ص۱۱۳.</ref>