|
|
| خط ۲۳۳: |
خط ۲۳۳: |
| *سرانجام در سحرگاه شب نوزدهم [[ماه رمضان]] سال ۴۰هجری هنگامی که [[امام]]{{ع}} در حال [[نماز]] بود [[ابن ملجم مرادی]] با [[شمشیر]] زهرآلود فرق [[مبارک]] پیشوای بزرگ [[فضیلت]] و [[عدالت]] را نشانه گرفت و در پی آن در شب ۲۱ همان [[ماه]] به [[شهادت]] رسید. | | *سرانجام در سحرگاه شب نوزدهم [[ماه رمضان]] سال ۴۰هجری هنگامی که [[امام]]{{ع}} در حال [[نماز]] بود [[ابن ملجم مرادی]] با [[شمشیر]] زهرآلود فرق [[مبارک]] پیشوای بزرگ [[فضیلت]] و [[عدالت]] را نشانه گرفت و در پی آن در شب ۲۱ همان [[ماه]] به [[شهادت]] رسید. |
| *به [[اعتقاد]] [[شیعه]]، [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} [[جانشین]] [[بلافصل]] [[پیامبر گرامی]]{{صل}} و نخستین [[امام]] [[امت اسلامی]] پس از [[رسول خدا]]{{صل}} است. [[اهل سنت]] و دیگر [[مذاهب غیر شیعی]] [[علی]]{{ع}} را چهارمین [[خلیفه پیامبر]]{{صل}} می‌دانند. | | *به [[اعتقاد]] [[شیعه]]، [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} [[جانشین]] [[بلافصل]] [[پیامبر گرامی]]{{صل}} و نخستین [[امام]] [[امت اسلامی]] پس از [[رسول خدا]]{{صل}} است. [[اهل سنت]] و دیگر [[مذاهب غیر شیعی]] [[علی]]{{ع}} را چهارمین [[خلیفه پیامبر]]{{صل}} می‌دانند. |
|
| |
| ==[[مکتب امام علی]]{{ع}}==
| |
| *[[کلمات امام علی]] {{ع}} تنها به [[وعظ]] و [[نصایح]] سازنده منحصر نیست، بلکه [[میراث]] به جای مانده از آن [[امام]] {{ع}} کلمات گوهرباری است که می‌تواند منشأ نظریه‌پردازی و [[نظام‌سازی]] باشد. اندیشۀ والای [[امام علی]] {{ع}} پایه‌های مکتبی [[فکری]] را تشکیل داده است که نظیر آن را جز در [[پیامبران]] نمی‌توان یافت. در اینجا به ویژگی‌های منحصر به فرد [[نظام]] [[فلسفی]]، [[نظام حقوقی]]، [[نظام اخلاقی]] و [[سیاسی]] آن [[حضرت]] اشاره می‌شود:
| |
| #[[مکتب]] [[فلسفی]] [[امام علی]]{{ع}}:
| |
| ##بحث‌های [[عقلی]] عمیق مانند ذات و [[صفات باری]] و [[حدوث و قدم]]، [[وحدت]] و کثرت و... برای اولین بار توسط [[حضرت]] مطرح شد<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، کلام، مجموعه آثار، ج ۳، ص ۵۸، ۵۹ و ۸۲-۹۳.</ref>.
| |
| ##اتصال به سرچشمه [[وحی]] سبب شده [[کلام]] [[علی]] {{ع}} آموزه‌های بی‌نظیری را به [[جهان]] [[فکر]] و [[اندیشه]] عرضه کند که بی‌سابقه و ابتکاری است؛ مانند عددی نبودن [[وحدت]] [[خداوند]]<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[سیری در سیره نبوی (کتاب)|سیری در سیره نبوی]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص ۳۸۳، ۳۹۹ و ۴۰۳.</ref>،[[ برهان]] تلازم [[وحدت وجود]] و وجود [[واجب]]<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، فلسفه ابن سینا، مجموعه آثار، ج ۸ ص ۱۱۱.</ref>، [[برهان توحید]] از راه [[نبوت]]<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مجموعه آثار، ج ۶، ص ۱۰۲۳.</ref>.
| |
| ##تعیین گستره [[عقل]]: بر خلاف کسانی که [[معتقد]] به [[ناتوانی]] و تعطیل [[عقل]] بشری هستند، در [[کلام امام علی]] {{ع}} [[قدرت]] سیر [[عقلانی]] [[بشر]] محدود است، چنانچه فرموده است: [[عقل]] در عین [[ناتوانی]] از وصول به کنه [[معرفت]] باری تعالی، یک [[حد ]][[واجب]] [[معرفت]] دارد که در آن مقدار نه تنها ممنوعیت نیست بلکه [[وجوب]] و [[لزوم]] [[تحقیق]] در کار است<ref>نهج البلاغه خطبه ۱ و ۴۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مجموعه آثار، ج ۶، ص ۱۰۰۶.</ref>
| |
| ##[[بیان]] مباحث [[عقلی]] برای تودۀ [[مردم]]: با آنکه مباحث [[عقلی]] دشوار و پیچیده است، [[حضرت]] این مطالب عمیق را به زبان ساده و قابل [[فهم]] برای عموم [[مردم]] [[بیان]] می‌کردند و در این راه از [[تشبیه]] امور معقول به محسوس کمک می‌گرفتند<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، کلام، مجموعه آثار، ج ۳، ص ۱۲۷؛ [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]] صفحه ۳۵ تا۶۳.</ref>.
| |
| #[[مکتب]] [[حقوقی]] [[امام علی]] {{ع}}:
| |
| ##در [[نظام حقوقی]] [[علی]] {{ع}}[[ حق]] و [[تکلیف]] رابطه متقابل دارند. چنانچه فرموده است: «[[حق]] به نفع هیچ‌کس جریان نمی‌یابد، مگر اینکه ضد او هم جریان یابد. کسی بالاتر یا پایین‌تر از [[همکاری]] [[اجتماعی]] نیست که به نوعی [[تعاون]] عمومی منجر می‌شود. از این رو افراد در برابر اجتماع هم [[حق]] دارند و هم [[تکلیف]]»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۶۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، انسان و نیازهای زمان، مجموعه آثار، ج ۲۱، ص ۲۱۱ و ج ۲۲، ص ۱۳۵ و ۲۱۲؛ حکمت‌ها و اندرزها، مجموعه آثار ج ۲۲، ص ۱۳۴.</ref>
| |
| ##[[حق]] [[خداوند]]: تنها کسی که بر دیگران [[حق]] دارد ولی دیگران بر او [[حق]] ندارند، [[خداوند]] است.[[ حق]] [[خداوند]] به معنای انتفاع بردن او نیست، بلکه به معنای [[تکلیف]] و [[مسؤولیت]] دیگران درمقابل اوست، چون [[بنده]] در مقابل [[خدا]] چیزی از خودش ندارد<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، انسان و نیازهای زمان، مجموعه آثار، ج ۲۱، ص ۲۱۲.</ref>.
| |
| ##بزرگ‌ترین [[حقوق]] متقابل،[[ حق]] [[حکومت]] بر [[مردم]] و [[حق]] [[مردم]] بر [[حکومت]] است. [[صلاح]] و [[شایستگی]] [[مردم]] در گرو [[حکومت صالح]] است و [[حکومت صالح]] با [[ملت]] [[استوار]] و با [[استقامت]] محقق می‌شود. وفادای [[مردم]] به [[حکومت]] و ادای [[حق]] [[مردم]] از طرف [[حکومت]]، موجب [[حکومت حق]] در [[جامعه]] است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۰۷؛ [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[سیری در نهج البلاغه (کتاب)|سیری در نهج البلاغه]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص ۴۳۳.</ref>. ایشان درباره [[حق]] [[مردم]] برحاکمان می‌فرماید: «[[حکومت]] امانتی است در دست [[حاکم]] و [[حاکم]] [[امانتدار]] [[مردم]] و نگهبان و [[حافظ]] [[حقوق]] ایشان است»<ref>{{متن حدیث|وَ إِنَّ عَمَلَکَ لَیْسَ لَکَ بِطُعْمَةٍ وَ لَکِنَّهُ فِی عُنُقِکَ أَمَانَةٌ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۵.</ref> و درمورد [[حقوق]] [[حاکم]] بر [[مردم]] می‌فرماید: «[[حق امام]] بر [[مردم]] این است که [[فرمان]] او را بشنوند و اطاعتش را بپذیرند و دعوتش را [[اجابت]] کنند»<ref>ر.ک: نهج البلاغه، نامه ۵؛ [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[سیری در نهج البلاغه (کتاب)|سیری در نهج البلاغه]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص ۴۵۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[حکمت‌ها و اندرزها (کتاب)|حکمت‌ها و اندرزها]]، مجموعه آثار، ج ۲۲، ص ۲۳۷.</ref>
| |
| ##[[حق]] حیوانات و محیط زیست:[[ انسان]] از هرچه بهره‌مند است نسبت به آن [[تکلیف]] دارد. می‌فرماید: «[[خداوند]] را در نظر بگیرید، هم در مورد بندگانش و هم نسبت به سرزمین‌ها و چهارپایان»<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۶۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]] صفحه ۳۵ تا۶۳.</ref>
| |
| #[[مکتب]] [[سیاسی]] [[امام علی]] {{ع}}:
| |
| ##[[سیاست]] از نظر [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}: تصور غالب از مفهوم [[سیاست]]، [[نیرنگ]] و [[فریب]] و استفاده از هر ابزار ممکن برای رسیدن به [[هدف]] است. ولی در نظر [[امیرالمؤمنین]] [[سیاست]] مبتنی بر اصول [[اخلاقی]] است هرچند به قیمت از بین رفتن [[خلافت]] و [[حکومت]] باشد<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[سیری در سیره نبوی (کتاب)|سیری در سیره نبوی]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، صص ۷۹-۶۹-۵۴.</ref>.
| |
| ##[[ضرورت حکومت]]: [[امام علی]] {{ع}} بر [[لزوم]] یک [[حکومت]] [[مقتدر]] تصریح کرده و {{عربی|لاحکم الّا لِلَّه}} یعنی وضع [[قانون]] با [[خدا]] است و نه [[اجرای قانون]]. در پرتو [[حکومت]]، [[مؤمن]] برای [[خدا]] کار می‌کند و [[کافر]] بهره دنیای خود را می‌برد و [[کارها]] به پایان خود می‌رسد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۴۰.</ref>. [[حضرت]]، [[حکومت]] را به عنوان یک [[مقام]] [[دنیوی]] سخت [[تحقیر]] می‌کند، ولی در مسیر اصلی‌اش آن را وسیله‌ای برای [[اجرای عدالت]] و احقاق [[حق]] و [[خدمت به مردم]]، فوق‌العاده [[مقدس]] می‌داند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۳۲؛ [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[سیری در نهج البلاغه (کتاب)|سیری در نهج البلاغه]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص ۴۳۰.</ref>.
| |
| ##[[عدالت اجتماعی]]: [[عدالت]] به [[وسیله]] [[اسلام]] [[حیات]] را از سرگرفت و [[ارزش]] فوق‌العاده یافت. از نظر امام‌علی {{ع}} اصلی که می‌تواند [[تعادل]] اجتماع را حفظ کند و همه را [[راضی]] نگه دارد، به پیکر اجتماع [[سلامت]] و به [[روح]] اجتماع [[آرامش]] بدهد، [[عدالت]] است<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[سیری در نهج البلاغه (کتاب)|سیری در نهج البلاغه]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص ۴۳۴.</ref>.
| |
| ##شرایط مدیر و [[رهبر]]: برخی از ویژگی‌های مطلوب [[رهبر]] [[جامعه اسلامی]] عبارتند از: [[گذشت]] و [[مهربانی]]<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳؛ [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[جاذبه و دافعه علی (کتاب)|جاذبه و دافعه علی]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص ۲۶۱.</ref>؛ عدم سازش‌کاری؛ ناهمرنگی با [[انحرافات]]<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۷۱.</ref>؛ عدم [[طمع]] ورزی<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، حج، مجموعه آثار، ج ۲۵، ص ۹۵.</ref> و آشنایی با درد [[مردم]] و [[زندگی]] در سطح پایین‌ترین افراد [[جامعه]]<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[انسان کامل (کتاب)|انسان کامل]]، مجموعه آثار، ج ۲۳، ص ۱۴۱.</ref>.
| |
| # [[مکتب]] [[اخلاقی]] [[امام علی]] {{ع}}: چگونگی [[تبیین]] پایه‌های [[اخلاق]] از ارکان مؤثر در [[سعادت]] افراد و [[رفتار]] [[جوامع]] است برخی از مؤلفه‌های [[مکتب]] [[اخلاقی]] [[امام]] عبارت است از:
| |
| ##عدم نسبیت [[اخلاق]]: اصول اولیه [[اخلاقی]] همواره ثابت هستند هرچند معیارهای ثانویه نسبی اند<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[سیری در سیره نبوی (کتاب)|سیری در سیره نبوی]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص ۷۷.</ref>غ
| |
| ##[[انسان کامل]]: [[امیرالمؤمنین]] گذشته از آنکه مصداق اتم انسان‌کامل است، همواره بر [[رشد]] همه جانبه ارزش‌های والای [[انسانی]] تأکید می‌کند<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، فلسفه تاریخ، ج ۲، ص ۲۵۴.</ref>.
| |
| ##[[خودشناسی]] مقدمه [[اخلاق]] و در [[مکتب]] [[اخلاقی]] [[علی]] {{ع}} مقدمه [[خداشناسی]] و [[حقیقت]] [[عبادت]] است<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[حکمت‌ها و اندرزها (کتاب)|حکمت‌ها و اندرزها]]، مجموعه آثار، ج ۲۲، صص ۴۱۵ و ۴۲۹.</ref>. یکی از [[آثار خودشناسی]]، [[کرامت نفس]] است که اساس و محور [[اخلاق اسلامی]] است و مقابله با [[غرایز]] را آسان می‌کند<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[حکمت‌ها و اندرزها (کتاب)|حکمت‌ها و اندرزها]]، مجموعه آثار، ج ۲۲، ص ۳۹۶.</ref>. در نقطه مقابل [[بردگی]] [[روح]] و نفس نسبت به [[مال]] و [[ثروت]] است<ref>ر.ک: گفتارهای معنوی، ص ۳۷.</ref>.
| |
| ##[[زهد]] و [[دنیا]]: از جمله امتیازات [[مکتب]] [[اخلاقی]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} بررسی جامع و دقیق مفاهیم [[اخلاقی]] است. [[حضرت]] [[زهد]] را به [[تنبلی]] به بهانۀ [[ترک دنیا]] [[تفسیر]] نمی‌کند، بلکه [[روحیه]] [[ثبات]] در برابر از دست دادن و به دست آوردن [[دنیا]] است<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[سیری در سیره نبوی (کتاب)|سیری در سیره نبوی]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص ۷۰.</ref>. همچنین [[حضرت]] در مورد [[دنیا]] با تفکیک نعمتهای موجود در دنیال و [[دلبستگی]] به [[دنیا]]، می‌فرماید: «[[دنیا]] کسی را [[فریب]] نمی‌دهد بلکه [[انسان]] با [[هوای نفس]] [[فریب]] می‌خورد،[[ دنیا]] [[مسجد]] [[دوستان]] خداست»<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[انسان کامل (کتاب)|انسان کامل]]، مجموعه آثار، ج ۲۳، ص ۲۹۴؛ [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]] صفحه ۳۵ تا۶۳.</ref>.
| |
|
| |
|
| ==پرسش‌های وابسته== | | ==پرسش‌های وابسته== |
