|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{ویرایش غیرنهایی}}
| | #تغییر_مسیر [[بیعت عقبه دوم]] |
| {{امامت}}
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[پیمان]]''' است.</div>
| |
| | |
| ==مقدمه==
| |
| *[[اسلام آوردن]] شماری از یثربیان در موسم [[حج]]، [[تبلیغ]] [[اسلام]] و [[مسلمان]] شدن گروهی از [[مردم]] یثرب<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۲۸؛ ۴۲۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۶۹-۱۷۰؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۳۶۰.</ref> که به انعقاد [[پیمان عقبه]] اول در سال دوازدهم [[بعثت]] در [[مکه]] انجامید<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۳۱؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۹۵-۹۶.</ref>، زمینه را برای فعالیت هرچه بیشتر [[پیامبر]]{{صل}} در یثرب همراه فراهم کرد. در پی این [[پیمان]]، آن [[حضرت]]، مصعب را به نمایندگی خویش برای [[تبلیغ دین]] همراه بیعت‌کنندگان [[عقبه]] اول به یثرب اعزام کرد. [[اسلام آوردن]] اکثر [[مردم]] یثرب، نشان‌دهنده موفقیت‌آمیز بودن [[دعوت]] در این سرزمین است<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۳۷.</ref><ref>[[منیره شریعت‌جو|شریعت‌جو، منیره]]، [[پیمان عقبه دوم (مقاله)|پیمان عقبه دوم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۲۲۷.</ref>.
| |
| | |
| ==پیمان عقبه دوم==
| |
| *با فرا رسیدن موسم [[حج]] در سال سیزدهم [[بعثت]]، مصعب، همراه شماری از اهل یثرب که گروهی از آنها را [[مسلمانان]] (از جمله بزرگان [[قوم]]، همچون کعب و [[براء بن معرور]]) تشکیل می‌دادند، رهسپار سرزمین [[وحی]] شدند. پس از ملاقات‌هایی با [[پیامبر]]{{صل}} و نیز انجام دادن [[مناسک]] [[حج]]، مقرر شد [[مسلمانان]] یثرب در ایام تشریق<ref>به سه روز پس از ایام عید قربان (روزهای یازدهم، دوازدهم و سیزدهم ذی حجه) ایام تشریق گفته می‌شود.</ref>، به صورت گروهی با [[خدا]]{{صل}} در [[عقبه]] [[ملاقات]] کنند. آنها به منظور مخفی ماندن این [[دیدار]] از دید [[مشرکان]]، جداگانه، در شب، خود را به میعادگاه رسانیدند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۰؛ ۴۴۱؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۱؛ ۱۷۲.</ref>. نتیجه این گردهمایی، [[بیعت]] یثربیان با [[پیامبر]]{{صل}} بود که به [[بیعت عقبه دوم]] یا [[بیعه الحرب]] مشهور شد؛ چون مفاد [[بیعت]]، [[دفاع]] از [[جان]] [[رسول خدا]]{{صل}} بود<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۵۴.</ref>. برخی مؤرخان با احتساب [[دیدار]] شش نفر از خزرجیان در سال یازدهم [[بعثت]]، این [[پیمان]] را [[بیعت عقبه]] سوم می‌دانند<ref>ابن عبدالبر، الدرر فی اختصار المغازی والسیر، ص۷۴ به بعد.</ref><ref>[[منیره شریعت‌جو|شریعت‌جو، منیره]]، [[پیمان عقبه دوم (مقاله)|پیمان عقبه دوم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۲۲۷-۲۲۸.</ref>.
| |
| | |
| ==حاضران در [[بیعت]]==
| |
| *اجتماع [[عقبه]] دوم، بنا بر مشهور، با حضور ۷۳ نفر مرد از تیره‌های مختلف دو [[قبیله]] [[اوس]] و [[خزرج]] (۱۱ تن از [[اوس]]، ۶۲ نفر از [[خزرج]] و دو [[زن]] از اهل یثرب) تشکیل شد<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۶۶-۴۵۴ واحمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۲-۲۴۰.</ref>. [[اسید بن حضیر]]، [[ابوالهیثم بن تیهان]] (مالک)، [[عبدالله بن جبیر]]<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۵۶-۴۵۴.</ref>، [[اسعد بن زراره]]، [[سهل بن عتیک]]، [[اوس بن ثابت]]، [[سعد بن ربیع]]، [[عبدالله بن رواحه]]، [[بشیر بن سعد]]، [[خلاد بن سوید]]، [[جابر بن عبدالله]]، [[عباده بن صامت]]، [[سعد بن عباده]]، [[معاذ بن جبل]]<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۶۶-۴۵۶.</ref> و نیز دو تن از [[زنان]] [[خزرج]]، به نام‌های [[نسیبه دختر کعب]] و اسماء دختر [[عمرو بن عدی]] از جمله حاضران در این اجتماع بودند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۶۶-۴۶۷.</ref>.
| |
| *[[حضرت علی]]{{ع}} و [[حمزه]]<ref>علی ابن ابراهیم القمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۲۷۳.</ref> (با عنوان نگهبان منطقه [[عقبه]]) و [[عباس بن عبدالمطلب]]<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۱.</ref>، آن شب همراه [[پیامبر]]{{صل}} بودند<ref>[[منیره شریعت‌جو|شریعت‌جو، منیره]]، [[پیمان عقبه دوم (مقاله)|پیمان عقبه دوم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۲۲۸.</ref>.
| |
| | |
| ==اجتماع [[عقبه]]==
| |
| *پیش از [[بیعت]]، گفتگوهایی مبنی بر [[پایبندی]] به مفاد [[قرارداد]] بین دو گروه صورت گرفت که نشان‌دهنده اهمیت و عواقب خطرناکی بود که برای هریک از دو طرف به همراه داشت.
| |
| *[[عباس بن عبدالمطلب]]، [[عموی پیامبر]]{{صل}} که در آن زمان هنوز [[مسلمان]] نشده بود، لب به سخن گشود و چنین گفت: "ای [[قوم]] [[انصار]]! می‌دانید که [[محمد]] چقدر نزد ما [[عزیز]] و محترم است. ما [[دوست]] نداریم لحظه‌ای از کنارش دور شویم و نمی‌خواهیم که او نیز لحظه‌ای از کنارمان دور شود. ما ([[بنی‌هاشم]]) پیوسته او را در برابر دشمنانش [[حمایت]] کرده، از [[مکر]] آنان [[حفظ]] خواهیم کرد؛ اما از آنجا که او خود می‌خواهد به [[مدینه]] [[هجرت]] و با شما [[زندگی]] کند، ما نیز به رضای او [[راضی]] هستیم. پس اگر شما می‌خواهید او را به [[مدینه]] ببرید و نزد خود نگه دارید، باید برای [[حفظ]] جانش [[پیمان]] ببندید که چون خانواده‌هایتان از او [[حمایت]] کنید و همچنان که [[زنان]] و [[کودکان]] خویش را از گزند [[دشمنان]] [[حفظ]] می‌کنید، از [[جان]] و [[مال]] او نیز [[حمایت]] کرده، [[حریم]] او را پاس دارید و با [[دوست]] او [[دوست]] و با دشمنش [[دشمن]] باشید. پس اگر چنین [[تعهد]] می‌کنید، بیایید با او [[بیعت]] کنید؛ وگرنه همین حالا رهایش کنید"<ref>قاضی ابرقوه، سیرت رسول الله{{صل}}، ج۱، ص۴۳۹؛ ۴۴۰.</ref>.
| |
| *[[نقل]] شده است که [[عباس بن عباده]]، یکی از حاضران در این جلسه به دیگر حضار گفت: "ای [[قوم]]! می‌دانید که با [[محمد]]{{صل}} چگونه باید [[بیعت]] کرد؟ گفتند: بگو. گفت: چنان [[بیعت]] کنید که برای او با [[عرب]] و [[عجم]] بجنگید و [[جان]] و [[مال]] خود را [[فدا]] کنید و در هیچ حال از [[یاری]] او باز نایستید. پس اگر این‌گونه با وی [[پیمان]] می‌بندید، [[بیعت]] کنید که خیر [[دنیا]] و [[آخرت]] شما در آن است؛ وگرنه اگر در [[آینده]] به علت زیان [[مالی]] یا مصیبتی که در پی [[حمایت]] او به شما می‌رسد، بخواهید او را ترک کنید و دست از حمایتش بکشید، بهتر و سزاوارتر است که از هم‌اکنون او را رها کنید"<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۳.</ref>.
| |
| *[[علامه]] [[جعفر مرتضی]]، سخنان [[عباس بن عبدالمطلب]] را به علت [[مشرک]] بودن وی در آن زمان و بی‌نصیبی از رنگ [[ایمان]] به چالش کشیده است و گوینده این سخنان را به علت تشابه اسمی و نیز بیانی، همان [[عباس بن عباده]] دانسته‌اند<ref>جعفر مرتضی العاملی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم{{صل}}، ج۳، ص۳۱۹؛ ۳۲۰.</ref>.
| |
| *به هر حال، [[پیمان]] با موافقت حاضران، بسته شد. نام [[اسعد بن زراره]]، [[ابوالهیثم بن تیهان]] و [[براء بن معرور]]، به [[اختلاف]]، با عنوان نخستین [[بیعت کننده]] مطرح شده است<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۷؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۳.</ref><ref>[[منیره شریعت‌جو|شریعت‌جو، منیره]]، [[پیمان عقبه دوم (مقاله)|پیمان عقبه دوم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۲۲۸-۲۳۰.</ref>.
| |
| | |
| ==مفاد [[بیعت]]==
| |
| *مفاد [[بیعت]]، بیانگر نقش فعال [[مسلمانان]] یثرب و هماهنگی‌های از پیش صورت گرفته است. [[پیامبر]]{{صل}} پس از [[تلاوت]] آیاتی از [[قرآن]] و [[دعوت]] حاضران به [[خدا]] و [[ترغیب]] به [[اسلام]]، مفاد [[پیمان]] را چنین اعلام کرد<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۲.</ref>:
| |
| #[[اطاعت از رسول خدا]]{{صل}} در [[راحتی]] و [[سختی]]؛
| |
| #[[انفاق]] در [[تنگدستی]] و [[ثروت]]؛
| |
| #[[امر به معروف و نهی از منکر]]؛
| |
| #گفتار[[حق]] و [[نهراسیدن از سرزنش]] دیگران؛
| |
| #[[دفاع]] از [[پیامبر]]{{صل}} هنگام [[هجرت]] او به یثرب، از وی، همچون [[دفاع]] از [[زنان]] و فرزندانشان.
| |
| *از سوی دیگر، [[مسلمانان]] یثرب نیز [[یادآوری]] کردند که با این [[بیعت]]، پیمان‌هایشان با [[یهود]] [[قطع]] خواهد شد؛ از همین رو، نباید [[پیامبر]]{{صل}} پس از [[پیروزی]]، آنها را رها کند و به سوی [[قوم]] خود بازگردد. [[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرمود: "خون من، [[خون]] شما و [[حرمت]] من، [[حرمت]] شماست"<ref>{{متن حدیث|بَلِ الدَّمُ الدَّمُ وَ الْهَدْمُ الْهَدْم}}</ref>. من از شما هستم و شما از من، با هر که شما بجنگید می‌جنگم و با هر که [[صلح]] کنید [[صلح]] می‌کنم"<ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۴۴۷؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۲؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۹۹.</ref><ref>[[منیره شریعت‌جو|شریعت‌جو، منیره]]، [[پیمان عقبه دوم (مقاله)|پیمان عقبه دوم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۲۳۰.</ref>.
| |
| | |
| ==دستاوردهای اجتماع [[عقبه]]==
| |
| #از [[بیعت]]، بنا به درخواست [[پیامبر]]{{صل}}، آنها از بین خود [[دوازده نفر]] را با عنوان [[نقیب]] (برای تکفل امور) [[انتخاب]] کردند، که نُه تن آنان از [[خزرج]] و سه نفر از [[اوس]] بودند. نقبای [[خزرج]] عبارت بودند از: [[اسعد بن زراره]]، [[سعد بن ربیع]]، [[عبدالله بن رواحه]]، [[رافع بن مالک]]، [[براء بن معرور]]، [[عبدالله بن عمرو]]، [[عبادة بن صامت]]، [[سعد بن عبادة]] و [[منذر بن عمرو]]. نقبای [[اوس]] نیز [[اسید بن حضیر]]، [[سعد بن خیثمه]] و [[رفاعة بن عبدالمنذر]] ([[ابوالهیثم بن تیهان]]) بودند؛ آن‌گاه [[رسول الله]]{{صل}} به [[نقبا]] فرمود: "شما مانند حواریان [[عیسی بن مریم]]، عهده‌دار امور [[قوم]] خود، و من نیز کفیل [[قوم]] خود، یعنی [[مسلمانان]] هستم"<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۳-۴۴۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۲؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۲.</ref>.
| |
| #چند تن از یثربیان [[ذکوان بن عبد قیس]]، [[عباس بن عباده]] و [[عقبه بن وهب]] پس از جریان [[بیعت]]، در [[مکه]] ماندند و پس از [[مهاجرت]] آن [[حضرت]] به [[مدینه]] برگشتند؛ از این‌رو، به این افراد "مهاجری - انصاری" گفته می‌شود<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۶۵-۴۶۰.</ref>. شاید بتوان آنان را به نوعی رابط میان [[مسلمانان]] [[مکه]] و یثرب دانست. | |
| #مفاد [[بیعت]]، خود به خوبی بیانگر نقش مهم [[انصار]] در طراحی امر [[هجرت]] در برهه‌ای از زمان است که اقدامات [[مشرکان]]، نه تنها [[جان]] [[مسلمانان]]، بلکه بقای [[اسلام]] را نیز به خطر انداخته بود<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۸ به بعد.</ref>. همچنین در پی تقویت [[جبهه]] [[مسلمانان]]، [[آیات]] [[جهاد]] با [[کفار]] نیز پس از [[بیعت]] دوم [[عقبه]] نازل شد، مبنی بر اینکه با [[کافران]] بجنگید تا [[فتنه]] و [[فساد]] از روی [[زمین]] برداشته شود{{متن قرآن|وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلَا عُدْوَانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِينَ}}<ref> «و با آنان نبرد کنید تا آشوبی برجا نماند و تنها دین خداوند بر جای ماند، پس اگر دست از (جنگ) بازداشتند (شما نیز دست باز دارید که) جز با ستمگران دشمنی نباید کرد» سوره بقره، آیه ۱۹۳.</ref><ref>[[منیره شریعت‌جو|شریعت‌جو، منیره]]، [[پیمان عقبه دوم (مقاله)|پیمان عقبه دوم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۲۳۰-۲۳۱.</ref>.
| |
| | |
| ==عکس‌العمل [[مشرکان]] [[مکه]]==
| |
| *[[نقل]] کرده‌اند که پس از انعقاد [[پیمان]]، صدایی بلند از بالای کوه [[عقبه]] برخاست که خبر از این اجتماع و محتوای [[بیعت]] می‌داد که به فرموده [[پیامبر]]{{صل}}، [[ندای شیطان]] بود؛ از همین رو، افراد در حالی که [[آمادگی]] خویش را برای حمله اعلام می‌کردند به [[دستور]] آن [[حضرت]] بدون هیچ اقدامی به چادرهای خویش بازگشتند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۲؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۷-۴۴۸؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۳۶۴-۳۶۵.</ref>.
| |
| *[[مشرکان]] نیز که مشکوک شده بودند از فردای همان شب، با پرسش‌هایی چند از یثربیان در صدد کسب اطلاعات بر آمدند و زمانی به [[یقین]] رسیدند که کاروان اهل یثرب از [[مکه]] خارج شده بود. طی تعقیب آنان تنها توانستند [[سعد بن عباده]] را دستگیر و [[شکنجه]] کنند. وی سرانجام با کمک [[جبیر بن مطعم]] و [[حارث]] بن [[حرب]] که روزگاری آنان را در یثرب [[پناه]] داده بود، رهایی یافت و به [[مدینه]] بازگشت<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۸؛ ۴۴۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۳.</ref><ref>[[منیره شریعت‌جو|شریعت‌جو، منیره]]، [[پیمان عقبه دوم (مقاله)|پیمان عقبه دوم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۲۳۲.</ref>.
| |
| | |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| * [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[منیره شریعت‌جو|شریعت‌جو، منیره]]، [[پیمان عقبه دوم (مقاله)|پیمان عقبه دوم]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱''']]
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس2}}
| |
| | |
| [[رده:مدخل]]
| |
| [[رده:پیمان]]
| |
| [[رده:پیمان عقبه دوم]]
| |
