عباس بن عبدالمطلب در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

*[[عباس بن عبدالمطلب]]، پسر [[عبدالمطلب]] سه سال پیش از [[عام‌الفیل]] و ۵۶ سال [[قبل از هجرت]] در [[مکه]] و در خانواده‌ای که [[ریاست]] [[قریش]] را داشت، متولد شد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۳.</ref>. نام مادرش نتله بود<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۸۱۰؛ نویری، نهایة الارب فی فنون الأدب، ج۱۸، ص۲۱۶.</ref>.

*او در محاصره سه ساله شعب، همراه [[بنی‌هاشم]] در [[حمایت از پیامبر]]{{صل}} حضور داشت<ref>احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۵؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و امتاع، ج۵، ص۳۸۲.</ref>. [[عباس بن عبدالمطلب]]، مانند دیگر [[قریشیان]]، پیشه [[تجارت]] را برگزید و یکی از [[ثروتمندان]] [[قریش]] شد. او مدت زمانی در دوران [[حیات]] [[ابوطالب]] و پس از آن، [[منصب]] سقایت و رفادت را بر عهده داشت و بعدها [[منصب]] عمارت [[مسجدالحرام]] هم به او محوّل شد. [[عباس بن عبدالمطلب]] در قحط‌سالی [[مکه]] برای سبک کردن بار [[زندگی]] [[ابوطالب]]، [[جعفر]]، پسر او را به [[خانه]] برد و سرپرستی‌اش را به عهده گرفت<ref>ابو الربیع حمیری کلاعی، الاکتفاء بما تضمنه من مغازی رسول الله{{صل}} و الثلاثه الخلفاء، ج۱، ص۱۷۰؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۴۶؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۵۸.</ref>.

*او در [[مکه]] در حجره‌ای نزدیک [[کعبه]] به [[داد و ستد]] پارچه و عطریّات مشغول بود<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۱۱.</ref>. گاهی هم برای [[تجارت]] به مناطق مختلف جزیرة‌العرب سفر می‌کرد و به سبب همین سفرهای تجاری، بسیاری از قبیله‌های [[عرب]]، او را می‌شناختند. [[عباس بن عبدالمطلب]]، بازرگانانی را که از جاهای دیگر برای [[تجارت]] به [[مکه]] می‌آمدند، [[پذیرایی]] می‌کرد و از این لحاظ، بسیاری از آن بزرگان، وی را می‌شناختند و با او مراوده داشتند<ref>جواد علی، تاریخ العرب المفصل فی تاریخ العرب، ج۷، ص۳۱۰.</ref>. برخی معتقدند، علت متموّل بودن [[عباس بن عبدالمطلب]]، این بوده است که مادرش از [[زنان]] ثروتمند به شمار می‌رفت و به [[دلیل]] [[نذر]] خود در روزگار [[عباس بن عبدالمطلب]] [[کودکی]] [[عباس بن عبدالمطلب]] برای [[کعبه]]، پوششی ابریشمی تهیه کرده بود<ref>عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۶۰.</ref>.

*[[عباس بن عبدالمطلب]] به [[دلیل]] [[ثروت]] سرشار خویش توانست، دو [[منصب]] رفادت و سقایت را از برادرش [[ابوطالب]] بگیرد. او در "[[طائف]]"، باغ انگوری داشت که کشمش آن را به [[مکه]] می‌آورد، از آن شربت می‌ساخت و به [[حاجیان]] می‌داد<ref>شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی أحوال انفس النفیس، ج۱، ص۱۸۲.</ref>. وی در "[[ینبع]]" نیز ملکی داشت که چون آن را برای سقایت [[حاجیان]]، [[وقف]] کرده بود، "سقایه" نام گرفته بود.[[عباس بن عبدالمطلب]]، [[لشکر]] لباس‌های گران‌بها می‌پوشید و در ظروف سیمین زراندود، [[آب]] می‌نوشید. او در [[جنگ بدر]]، [[لشکر]] [[قریش]] را- که هر [[وعده]]، نُه تا ده شتر، جیره‌اش بود- [[اطعام]] کرد. همچنین او در همین [[جنگ]] خون‌بهای خود، دو [[برادر]] زاده‌اش و نیز "[[عتبة بن عمرو بن حجدم]]" هم‌پیمانش را پرداخت<ref>تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و امتاع، ج۱۲، ص۱۶۹؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۴۶۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۹.</ref>.

*خون‌ بهای [[عباس بن عبدالمطلب]] "بیست اوقیه" طلا بود<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۰؛ عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۶۰.</ref> که پرداختِ آن از جانب [[عباس بن عبدالمطلب]]، نشانه [[ثروت]] فراوان او بوده است. [[عباس بن عبدالمطلب]] پس از [[مسلمان]] شدن، افزون بر [[ثروت]] فراوانی که داشت، از [[اسلام]] نیز بهره زیادی برد. [[پیامبر]]{{صل}} پس از [[فتح خیبر]] از درآمد سالیانه [[خیبر]] برای او دویست بار خرما مقرّر کرد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۳.</ref>. در زمان [[خلافت عمر]] برای او بیست و پنج هزار و به عبارتی [[دوازده]] هزار مقرّری [[تعیین]] شد<ref>عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۵۰۳.</ref>.

*درباره [[اسلام]] [[عباس بن عبدالمطلب]]، [[روایات]] گوناگونی وجود دارد. [[بلاذری]]، [[اسلام آوردن]] او را در اوایل [[ظهور اسلام]] می‌داند<ref>احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۴، ص۲؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۴۶۱.</ref>. [[ابن عساکر]]، گرویدن وی به [[اسلام]] را در [[شب هجرت]]<ref>علی بن حسین ابن عساکر، تهذب تاریخ دمشق، ج۷، ص۲۳۲.</ref> و ابن هشام پیش از [[جنگ بدر]]<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۲؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۶۴۶؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۱۳۳.</ref> و [[یعقوبی]]، بعد از [[اسارت]] در [[بدر]]<ref>احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۶.</ref> و ابن‌سعد پس از [[فتح خیبر]] می‌داند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۲.</ref>.

*[[ذهبی]] به سبب مطالبه فدیه از [[عباس بن عبدالمطلب]] در [[جنگ بدر]]، روایاتی را که [[اسلام]] [[عباس بن عبدالمطلب]] را به [[قبل از هجرت]] و پیش از [[بدر]] می‌رساند، ضعیف می‌شمرد<ref>شمس الدین محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۹۸-۹۹.</ref>. ابن‌اثیر در برابر [[ذهبی]]، [[فرمان]] [[رسول اکرم]]{{صل}} بر نکشتن [[عباس بن عبدالمطلب]] را در [[جنگ بدر]]، [[دلیل]] بر [[مسلمان]] بودن او بر می‌شمرد<ref>عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۶۱.</ref>.

*[[عباس بن عبدالمطلب]] پس از [[آزادی]] در [[جنگ بدر]] به [[مکه]] برگشت. برخی از منابع آورده‌اند که اقامت [[عباس بن عبدالمطلب]] در [[مکه]] به [[دستور]] شخص [[پیغمبر]]{{صل}} و به [[دلیل]] گزارش اقدامات [[قریش]] به [[پیامبر]]{{صل}} بوده است<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۸۱۲.</ref>. وی درباره جنگ‌های [[بدر]]، [[اُحد]] و [[احزاب]]، نامه‌هایی به [[خاتم انبیا]]{{صل}} نوشت و [[حضرت]] را از [[تصمیم]] [[قریش]] [[آگاه]] ساخت<ref>احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۴، ص۳.</ref>. او کمی قبل از [[فتح مکه]] به [[مدینه]] [[مهاجرت]] کرد و به [[پیامبر]]{{صل}} پیوست<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۲-۱۳؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۴، ص۲۸۷.</ref> و در [[فتح مکه]] و [[تسلیم]] بدون قید و شرط [[قریش]]، نقش بسزایی ایفا کرد.

*[[عباس بن عبدالمطلب]] در [[جنگ حنین]] - که اندکی پس از [[فتح مکه]] رخ داد - حضور فعال داشت. هنگامی که [[سپاه مسلمانان]] بر اثر [[شبیخون]] [[مشرکان]]، [[پیامبر]]{{صل}} را تنها گذاردند و فرار می‌کردند، [[عباس بن عبدالمطلب]]، یکی از گروه اندک هاشمیان بود که از [[حضرت]] در برابر [[هجوم]] [[مشرکان]]، مردانه [[دفاع]] کرد<ref>احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۴، ص۳-۴.</ref>.

*[[شیخ مفید]] در [[ارشاد]] می‌نویسد: [[عباس بن عبدالمطلب]] در سمت راست [[پیامبر]]{{صل}}، فرزندش [[فضل]] در سمت چپ وی و [[علی]]{{ع}} در جلو او می‌جنگیدند و آن‌قدر [[پایداری]] کردند تا [[آیه شریفه]]: {{متن قرآن|ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«آنگاه خداوند آرامش خویش را بر پیامبر خود و بر مؤمنان فرو فرستاد» سوره توبه، آیه ۲۶.</ref> نازل شد<ref>شیخ مفید فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۱۴۰-۱۴۱؛ شیخ طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۳۸۶.</ref>.

*در آن [[جنگ]]، [[عباس بن عبدالمطلب]] که مردی درشت‌ پیکر و بلندآوازه بود، به [[فرمان پیامبر]]{{صل}}، [[اصحاب]] و به ویژه [[انصار]] را فرا خواند و پیمانشان را [[یادآوری]] کرد. بدین‌سان، [[مسلمانان]] برگشتند و بر [[دشمن]] [[پیروز]] شدند. [[خلیفه اول]] و اطرافیانش برای جذب [[عباس بن عبدالمطلب]] و جدا کردنش از [[علی]]، بسیار کوشیدند و به او [[وعده]] مشارکت در [[حکومت]] دادند؛ ولی وی وعده‌های آنان را نپذیرفت و همچنان ثابت و [[استوار]] در کنار [[علی]]{{ع}} باقی ماند<ref>احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۲۳-۱۲۵.</ref>.

*[[عباس بن عبدالمطلب]] پس از استقرار [[حکومت]] [[ابوبکر]]، همچنان در [[مدینه]] باقی ماند و فرزندانش در [[فتوحات]]، [[شرکت]] می‌کردند. [[صحابه]] و [[خلفا]] به [[فضل]] [[عباس بن عبدالمطلب]] معترف بودند. آنان به [[دلیل]] نسبت [[عباس بن عبدالمطلب]] با [[پیامبر]]{{صل}} و نیز سن زیادی که داشت و مسن‌ترین [[بنی‌هاشم]] بود، بسیار به او [[احترام]] می‌گذاشتند و در کارهای خود با وی [[مشورت]] و به [[رأی]] او عمل می‌کردند<ref>محمد بلعمی، تاریخنامه طبری، ج۵، ص۵۰۶؛ عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۶۳.</ref>.

*آمده است که هر گاه [[عمر]] و [[عثمان]] در راه به او می‌رسیدند، از مرکب خود پیاده می‌شدند و به حالت [[احترام]] می‌ایستادند تا [[عباس بن عبدالمطلب]] عبور کند<ref>احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۴، ص۱۱؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۸۱۴.</ref>. با آنکه [[خلیفه دوم]] به [[بنی‌هاشم]]، زیاد میدان نمی‌داد و آنها را به [[منصب]] و مقامی نمی‌گماشت، در سفرش به [[بیت‌المقدس]]، [[عباس بن عبدالمطلب]] را با خود برد و به وی [[احترام]] بسیار کرد و همه جا او را به عنوان "عمّ‌النبی" معرفی می‌کرد<ref>شمس الدین محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۷۹.</ref>.

*[[علی]]{{ع}} و [[فرزندان]] [[عباس بن عبدالمطلب]]، او را [[غسل]] دادند و [[خلیفه سوم]] نیز در مراسم [[خاکسپاری]] وی حاضر شد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۴.</ref>. علاوه بر قاصدان [[بنی‌هاشم]]، فرستاده‌های [[عثمان]] هم به روستاها و [[قبایل]] رفتند و [[مردم]] را برای شرکت در [[تشییع]] جنازه‌اش فراخواندند. در [[بقیع]] به [[امامت]] [[عثمان]] بر جنازه او [[نماز]] خواندند و [[مردم]] برای دیدن جنازه‌اش [[هجوم]] آوردند تا جایی که کار [[دفن]]، مشکل شد و جمعیت بر اثر ازدحام، پارچه روی جنازه‌اش را پاره کردند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۳-۲۴.</ref>. در هر حال، پیکر او با شکوهی کم‌نظیر، [[تشییع]] و او در [[بقیع]] به [[خاک]] سپرده شد<ref>شمس الدین محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۱۰۰-۱۰۱.</ref>.

*[[عباس بن عبدالمطلب]] در مکانی در [[بقیع]] به [[خاک]] سپرده شد که بعدها [[حضرت]] [[امام حسن]]{{ع}}، [[امام سجاد]]{{ع}}، [[امام باقر]]{{ع}} و [[امام صادق]]{{ع}} در کنار وی به [[خاک]] سپرده شدند و دوستدارانشان بر [[قبر]] آنان گنبد و بارگاهی برافراشتند که تا زمان تسلّط [[وهابیان]] بر [[حجاز]]، پا برجا بود؛ ولی [[وهابیان]] آن را ویران کردند.

*آمده است که [[عباس بن عبدالمطلب]]، مردی [[شریف]]، [[عاقل]]، با [[ابهت]]، بردبار، [[بخشنده]]، [[زیبا]]، بلند قامت، [[تنومند]] و بلند آوازه بوده است. [[ذهبی]] می‌نویسد: [[عباس بن عبدالمطلب]] از بلندترین، زیباترین، با ابهت‌ترین، بلندآوازه‌ترین و بردبارترین مردان بود<ref>شمس الدین محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۷۹.</ref><ref>[[مریم علوی|علوی، مریم]]، [[عباس بن عبدالمطلب (مقاله)|عباس بن عبدالمطلب]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۲، ص:۷۲-۷۶.</ref>.