جنگ صفین: تفاوت میان نسخه‌ها

*با [[پیروزی]] و [[حاکمیت]] [[اسلام]]، [[امویان]] که [[دشمن]] دیرین [[اسلام]] و [[خاندان]] [[رسالت]] بودند، به [[فکر]] تسلّط بر [[قدرت]] و [[حکومت]] افتادند تا از [[اسلام]] [[انتقام]] بگیرند. در دوران [[خلافت]] [[عثمان]]، افرادی از [[بنی‌امیه]] در جاهای مختلف به [[حکومت]] گماشته شدند. [[معاویه]] از زمان [[عمر]] به [[ولایت]] [[شام]] گماشته شده بود و در زمان [[عثمان]] هم ادامه یافت و ۲۰ سال تسلّط بر آن مناطق داشت. وقتی [[امام علی|علی]]{{ع}} به [[خلافت]] رسید، [[اصلاحات]] را شروع کرد و نااهلان را از کار کنار گذاشت. [[معاویه]] هم یکی از آنان بود که در [[شام]] برای خود بساطی به هم زده بود. [[معاویه]] سر به [[طغیان]] گذاشت و [[فرمان]] [[امام]] را نپذیرفت و [[دشمنی]] دیرینه‌اش او را به [[مخالفت]] با [[امام]] و کارشکنی در کارها و ایجاد [[آشوب]] در مناطق مختلف و شبیخون به قلمرو [[حکومت]] [[امام]] واداشت. او که خود [[طمع]] در [[خلافت]] داشت، زیر بار [[خلافت]] [[امام]] نرفت، دیگران را نیز تحریک کرد و [[خونخواهی]] [[عثمان]] را بهانه قرار داد و مکاتبات متعددی بین او و [[امام علی|امیر المؤمنین]] انجام گرفت. [[امام]] پیوسته او را [[نصیحت]] می‌کرد و هشدار می‌داد، او گستاخی نشان می‌داد و تهمت می‌زد و تهدید به [[جنگ]] می‌کرد. [[امام]] پس از اتمام حجت‌های بسیار، وقتی از به راه آمدن او [[ناامید]] شد برای فرونشاندن فتنۀ او و دفع تجاوزها و یکسره ساختن کارش مصمّم شد. [[امام]] که پس از [[جنگ جمل]] در [[کوفه]] مستقرّ شده بود، از همان‌جا نیرو [[بسیج]] کرد. [[عمروعاص]] هم با [[معاویه]] همدست شد. راهی جز [[جنگ]] با فتنه‌جویان [[یاغی]] و [[باغی]] برای [[امام علی]]{{ع}} باقی نمانده بود. [[امام]] با [[سپاه]] خویش به سوی [[شام]] حرکت کرد. مبدأ حرکتش "[[نخیله]]" بود که نزدیکی [[کوفه]] قرار داشت. در مسیر خود از "[[شاطئ نرس]]"، [[قبۀ قبین]]، [[بابل]]، [[دیرکعب]]، [[ساباط]]، [[کربلا]]، [[مداین]]، [[انبار]]، [[الجزیره]] و [[رقّه]] گذشت. [[رقّه]] آخرین شهر مرزی بین [[عراق]] و [[شام]] بود.<ref>دانشنامۀ امام علی ج ۹ ص ۱۹۵</ref> پس از آن از [[فرات]] گذشتند، و وارد منطقۀ [[شام]] شدند و در سرزمین [[صفّین]] که در غرب [[فرات]] بود مستقر گشتند. درگیری بر سر تصرّف راه [[آب]] در همین [[موقعیت]] پیش‌آمد و در نهایت، [[یاران]] [[امام]] بر [[آب]] مسلّط شدند ولی آن را به روی [[سپاه معاویه]] نیز باز گذاشتند. هزاران نفر از دو سوی، آمادۀ کارزار شده، آرایش نظامی یافته بودند. باز هم پیام‌رسانی نهایی برای اتمام [[حجت]] انجام گرفت، ولی سودی نبخشید. [[یاران]] [[امام علی|امیر المؤمنین]] با آمار مختلفی که [[نقل]] شده، حدودا به ۱۰۰ هزار نفر می‌رسید. [[سپاه معاویه]] را هم از ۶۰ هزار تا ۱۳۰ هزار نوشته‌اند.<ref>دانشنامۀ امام علی ج ۹ ص ۲۰۳</ref> روزهای نخست ماه صفر، [[جنگ]] و درگیری شدّت یافت و هرروز [[نبردها]] ادامه داشت و یکی از شب‌های سخت [[نبرد]] به نام "[[لیلة الهریر]]" معروف است. در آن شب شگفت ۳۶ هزار نفر از دو طرف کشته شدند. برخی از [[یاران]] [[حضرت]] نیز مانند [[عمّار یاسر]]، اویس قرنی، [[خزیمة بن ثابت]]، [[هاشم مرقال]]، [[عبد]] اللّه بن بدیل، ابو هیثم تیهان از شهدای آن مقطع از [[درگیری‌ها]] بودند. از آن پس که [[سپاه معاویه]] در آستانۀ [[شکست]] قرار گرفته بود، [[نیرنگ]] "[[قرآن]] بر نیزه‌کردن" از سوی [[عمرو عاص]] مطرح و به کار بسته شد و عده‌ای ساده [[لوح]] در [[سپاه]] [[امام]]، [[فریب]] خوردند و دست از [[جنگ]] کشیدند. تعدادشان به ۲۰ هزار نفر می‌رسید و در رأس آنان [[اشعث بن قیس]] بود که [[فتنه‌انگیزی]] می‌کرد. میان [[سپاه]] [[امام]] دودستگی افتاد و کار به [[حکمیّت]] و [[مصالحه]] کشیده شد، حکمیّتی که بر آن [[حضرت]] تحمیل شد. عدّه‌ای از [[سپاه]] [[امام]]، با [[عقیده]] بر اشتباه بودن [[حکمیّت]]، از [[امام]] خواستند که [[توبه]] کند. آنان همان [[خوارج]] شدند که سر از [[اطاعت]] [[امام]] برتافتند و اینگونه نطفۀ [[جنگ نهروان]] بسته شد. [[جنگ صفین]]، تلفات بسیار داشت و ۲۵ هزار از سربازان [[امام]] و ۴۵ هزار از [[شامیان]] کشته شدند.<ref>مروج الذهب، ج ۲ ص ۳۹۴</ref> آمار دیگری هم [[نقل]] شده است. معروف است که ۱۸ ماه این [[نبرد]] از آغاز تا پایانش طول کشید. غیر از تلفات جانی، پیدایش گروه [[خوارج]] پس از ماجرای [[حکمیّت]]، که به نام "[[مارقین]]" شناخته می‌شوند و آشفته‌تر شدن قلمرو [[حکومت]] [[امام علی|علی]]{{ع}} به خاطر تجاوزات مکرّر نیروهای وابسته به [[معاویه]] به [[حریم]] آن و ایجاد [[رعب]] و [[ناامنی]] و [[غارت]] و نقض [[پیمان]] [[صلح]] از سوی او، از پیامدهای دیگر این [[جنگ]] بود. [[امام]] در آن اواخر، پیوسته [[یاران]] را [[تشویق]] بر [[جهاد]] با متجاوزان می‌کرد، ولی بی‌حالی و سستی یارانش او را [[خون]] به [[دل]] کرد و به ستوه آورد، حتی نفرینشان کرد.<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۲۷</ref> این، اجمالی گذرا از واقعۀ [[صفین]] بود. تفصیل آن را در منابع تاریخی و حدیثی باید خواند.<ref>از جمله ر. ک: موسوعة الإمام علی بن ابی طالب ، ج ۵، دانشنامۀ امام علی ، ج ۹، بحار الأنوار ، ج ۳۲ ص ۳۶۵ و ۴۴۷، شرح ابن ابی الحدید ، ج ۸، امام علی بن ابی طالب عقّاد، ج ۴، وقعة صفین نصر بن مزاحم، الغارات ، ثقفی و ترجمۀ آن کتاب به نام پیکار صفین ، الفتنة الکبری طه حسین، فتوحات ابن اعثم و ترجمه‌اش به نام جنگهای امام علی در پنج سال سکوت احمد روحانی، تجلّی امامت ، ناظم‌زاده، مروج الذهب ، ج ۲ ص ۳۷۴، تاریخ طبری و کامل ابن اثیر ، حوادث سال ۳۷</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۱۸۶.</ref>