قرآن در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

*[[امام علی]] {{ع}} به‌عنوان تنها کسی که از ابتدا [[اسلام]] در کنار [[پیامبر]] بود، آشناترین فرد با کیفیت [[نزول قرآن]] بر [[پیامبر]] بود تا آن‌جا که خود در این‌باره می‌گوید: [[نور]] [[وحی]] و [[رسالت]] را به چشم خود می‌دیدم و بوی [[نبوت]] را استشمام می‌کردم. هنگامی که [[وحی]] نازل می‌شد من صدای ناله [[شیطان]] را می‌شنیدم. می‌پرسیدم: "یا [[رسول الله]]، این صدای چیست؟" فرمود: "صدای [[شیطان]] است. از این‌که او را بپرستند، نومید شده است. تو هم می‌شنوی هر چه را من می‌شنوم و می‌بینی آنچه را من ‌‎می‌بینم، جز این‌که تو [[پیامبر]] نیستی، ولی تو [[وزیر]] [[منی]] و به راه خیر می‌روی<ref>نهج البلاغه، خطبه ۳</ref>. از این‌رو [[امام]] بر کیفیت [[نزول]] و مسائل آن آشنا بود، چنان‌که خود می‌فرماید: "هیچ آیه‌ای نازل نشد، مگر این‌که می‌دانم در کجا و درباره چه چیزی، در شب یا روز، کوه یا دشت نازل شد."<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 637.</ref>.

#'''[[قرآن کریم]]، [[تجلی]] [[خداوند]]:''' [[قرآن کریم]] [[آیات]] و نشان‌هایی از طرف [[خداوند]] بر [[بندگان]] است. از این‌رو [[خداوند]] در کتاب خویش خود را به [[بندگان]] معرفی کرده و آیاتی برای آنان قرار داده است. پس، [[خداوند سبحان]] در کتاب خود بی آن‌که او را ببینند، خود را به بندگانش [[آشکار]] ساخت به آنچه از [[قدرت]] خود به آنان نشان داد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۴۷</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 638.</ref>.

#'''[[قرآن کریم]]، [[حجت خداوند]] بر [[مردم]]:''' [[قرآن کریم]] [[حجت خدا]] در میان [[مردم]] است. در واقع [[خداوند]] با ارسال [[قرآن]]، راه [[هدایت]] را بر [[مردم]] باز کرده است و [[احکام]] مربوط به [[شریعت]] و [[سلوک]] [[اسلامی]] را با [[مردمان]] در میان گذاشته است. پس از آن هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که [[حجت]] [[هدایتگر]] در اختیارش نبوده است. [[قرآن]]، فرماندهنده است و بازدارنده خاموش [اما] گویا. [[حجت]] خداست بر آفریدگانش که برای آن از ایشان [[پیمان]] گرفته است و همه را در گرو آن قرار داده. [[خدای تعالی]] [[نور]] [[هدایت]] خود را به [[قرآن]] تمام کرده است و [[دین]] خود را به [[قرآن]] کامل<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸۲</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 638.</ref>.

#'''[[قرآن کریم]]، کتاب همیشه:''' [[قرآن]] کتابی است برای همیشه و همه عصرها و نسل‌ها؛ کتابی که هر [[قدر]] در آن غور کنند و به [[تدبر]] بنشینند پایانی ندارد و همیشه زنده و پویا در [[اختیار انسان]] قرار داده شده است: و ([[قرآن]]) از زیاد [[خواندن]] و شنیدن کهنه نشود<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۵۵</ref>. [[امیرمؤمنان]] {{ع}} [[حقیقت قرآن]] را چون نوری که هرگز خاموش نشود و فروغی که خاموشی نپذیرد برمی‌شمرد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸۹</ref> و در بیانی دیگر می‌فرماید: [[قرآن]]، ظاهرش زیباست و باطنش ژرف<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸</ref>.[[امام]] {{ع}} متذکر می‌شود که [[قرآن کریم]] دو بعد دارد: بعد اول ظاهر الفاظ است که مفهومی را به ذهن متبادر می‌کند، اما در عین حال مفاهیم عمیق و رازهای بزرگی در [[دل]] [[آیات]] [[نورانی]] نهفته که از دسترس [[انسان‌ها]] به دور است. [[امام]] {{ع}} [[قرآن]] را حاوی [[علوم]] ازلی و ابدی می‌داند. آنچه از [[فهم]] [[بشر]] و ورای آن در [[جهان هستی]] وجود دارد، همه در [[قرآن]] نهفته است. البته [[کلام]] [[خدا]] در کنار [[امامان معصوم]] {{عم}} که [[مفسران]] حقیقی [[قرآن]] هستند، معنا می‌یابد و می‌تواند [[هدایتگر]] توده [[مردم]] باشد. از این‌رو [[علی]] {{ع}} می‌فرماید: از [[قرآن]] بخواهید که برایتان سخن گوید و [[قرآن]] هیچ‌گاه سخن نگوید، ولی من شما را از آن خبر می‌دهم. بدانید که در [[قرآن]] است [[علم]] [[آینده]] و [[حدیث]] گذشته و داروی درد شما و [[نظام]] [[زندگی]] شما<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۵۷</ref>. و در فرازی دیگر می‌فرماید: آنچه در گذشته رخ داده و در [[آینده]] روی خواهد داد، و آنچه [[دستور]] زندگی‌تان باشد، در [[قرآن]] هست<ref>نهج البلاغه، حکمت ۳۰۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 638.</ref>.

#'''[[قرآن کریم]]، رشته محکم [[الهی]]:''' [[قرآن]]، [[بهترین]] وسیله برقراری ارتباط با [[خداوند]] است. [[خداوند]] در کتابش با [[انسان‌ها]] صحبت کرده و آن‌ها را مطابق با استعدادشان از رموز هستی خبر داده است. در [[کلام]] [[قرآن]] تناقض راه ندارد و [[آیات]]، هر یک، [[شاهد]] و گواهی بر دیگری است. کتاب خداست که به [[یاری]] آن [[حق]] را می‌بینید و می‌گویید و می‌شنوید. برخی از آن برخی دیگر را [[تفسیر]] می‌کند و برخی از آن به برخی دیگر [[شهادت]] می‌دهد. در [[دین خدا]]، [[اختلاف]] راه ندارد و پیرو خود را از [[خدا]] [[منحرف]] نگرداند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۳۳</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 639.</ref>.

#'''[[قرآن کریم]]، کتاب [[هدایت]]:''' در بیان [[امام]]، [[قرآن]] بیانگر آیینی [[استوار]] است که افراد [[بشر]] را به‌سوی کام‌یابی رهنمون می‌شود: ای [[مردم]]، آن‌که از [[خدا]] خیر خواهد، بدان دست یابد و آن‌که سخن [[الهی]] را [[دلیل]] راه قرار دهد، به [[بهترین]] راه [[هدایت]] رود، زیرا پناهنده [[الهی]] به مهد [[امنیت]] درآید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۴۷</ref>. در فرازی دیگر از [[نهج البلاغه]] در بیان مطلق بودن [[هدایتگری]] آمده است: بدانید که این [[قرآن]] همان ناصح صادقی است که [[خیانت]] نکند و [[راهنمایی]] است که [[گمراهی]] نسازد و سخن‌گویی است که هرگز [[دروغ]] نگوید. آری، هرکس با [[قرآن]] نشیند، برنخیزد مگر با زیادی یا نقصان؛ زیادی در [[هدایت]] و نقصان از کوری و [[جهالت]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵</ref>. [[تمسک به قرآن]]، شفای دردهای روحی و قلبی [[انسان]] را در پی دارد که این مسئله خود از بین برنده موانع [[هدایت]] است: بدانید که هیچ‌کس پس از [[تمسک به قرآن]]، رویِ [[نیاز]] و [[ناداری]] نبیند، و نیز هیچ‌کس پیش از کاربرد [[قرآن]]، [[بی‌نیازی]] نیابد. پس شفای دردهای خود را از [[قرآن]] بخواهید و از آن بر [[سختی‌ها]] و مشکلاتتان کمک گیرید، که [[قرآن]] [[شفابخش]] بزرگ‌ترین دردها، یعنی [[کفر]] و [[نفاق]] و [[نومیدی]] و [[گمراهی]] است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 639.</ref>.

#'''[[قرآن کریم]]، [[برترین]] هم‌نشین [[انسان]]:''' [[امام]] {{ع}} [[مردم]] را به [[هم‌نشینی]] با [[قرآن]] [[دعوت]] و سفارش می‌کند که آن‌ها راه [[رستگاری]] و فلاح را در پرتو [[قرآن]] بجویند و با [[قرآن]] انس گیرند. بدانید که این [[قرآن]] اندرزدهنده‌ای است که در اندرزش رنگ [[فریب]] نیست و [[راهنمایی]] است که [[گمراه]] نمی‌کند و سخن‌گویی است که [[دروغ]] نمی‌گوید. هر کس با [[قرآن]] [[هم‌نشینی]] کند، چون برخیزد، چیزی بر او افزوده و چیزی از او کاسته شده؛ به هدایتش افزوده و از کوردلی‌اش کاسته شده. بدانید، آن‌که با [[قرآن]] است، نیازمند نباشد و کس را بدون [[قرآن]] [[بی‌نیازی]] حاصل نشود<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 639.</ref>.

#'''[[قرآن کریم]]، در [[مقام شفاعت]]:''' از آن‌جا که [[قرآن]] امانتی است در میان [[مردم]]، [[وظیفه]] [[مردمان]] نیز در برابر [[قرآن]]، خوب [[امانت‌داری]] است، لذا [[قرآن]] از کسانی‌که در [[مقام علم]] و عمل خوب [[امانت‌داری]] کردند، دست‌گیری می‌کند. [[امیرمؤمنان]] در این زمینه می‌فرماید: بدانید که [[قرآن]] شفیعی است که شفاعتش پذیرفته آید و گوینده‌ای است که سخنش به [[تصدیق]] مقرون باشد. هر که را در [[روز قیامت]] [[شفاعت]] کند، بپذیرندش و هر که را در [[روز قیامت]] [[قرآن]] تقبیح کند، سخنش به زیان او باشد. در روز [[محشر]] آوازدهنده‌ای آواز دهد که "هر عمل‌کننده‌ای در [[دنیا]]، در این [[جهان]] گرفتار [[عاقبت]] عمل خویش است، مگر عمل‌کنندگان به [[قرآن]]" پس از عمل‌کنندگان به [[قرآن]] باشید و از [[پیروان]] [[قرآن]]؛ و [[قرآن]] را [[دلیل]] [[شناخت]] [[پروردگار]] خویش گیرید و اندرزدهنده خود شمارید و هر [[اندیشه]] که بر خلاف [[قرآن]] در [[دل]] دارید، صوابش مشمرید و [[هواهای نفسانی]] خود را در برابر آن [[خیانت‌کار]] انگارید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 640.</ref>.

*انس و ارتباط با [[قرآن]] مراتب گوناگونی دارد. بالاترین مرتبه، آن است که [[قرآن]] هر شرایطی با [[انسان]] همراه باشد. هرکس به فراخور حال خویش باید از این منبع [[فیاض]] [[الهی]] بهره برگیرد. [[تلاوت قرآن]] یکی از راه‌های بهره‌گیری از آن است که در [[نهج البلاغه]] مورد توجه قرار گرفته و آدابی برای آن ذکر شده است: ترتیل: ترتیل به‌معنای حفظ [[آداب]] لفظی و [[خواندن]] آهنگین [[قرآن]] همراه با [[آرامش]] و تأنی است<ref>تفسیر مجمع البیان / ذیل تفسیر سوره مزمل</ref>. [[امام]] {{ع}} در بیان [[صفات متقین]] می‌فرماید: [[پرهیزکاران]] در [[دل]] شب همواره ایستاده‌اند و [[قرآن]] را شمرده‌شمرده و [[با تدبیر]] [[تلاوت]] می‌کنند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸۴</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 640.</ref>.

*آنک [[قرآن]] [[مقدس]] و قرآنیان چونان تبعیدی و آواره‌اند و هر دوان به یک [[سرنوشت]] دچار، و هیچ کس بدانان [[پناه]] ندهد. آری، [[قرآن]] و قرآنیان در آن زمان به‌ظاهر در میان مردم‌اند و با [[مردم]]، ولی در واقع بی‌جایگاه و دور از آنان، زیرا [[گمراهی]] با [[هدایت]] سازگار نیست گرچه با هم در یک جا گرد آیند. پس آن [[قوم]] بر ناهماهنگی، هماهنگ‌اند و از [[همراهی]] با توده‌ها پراکنده. گویی آنان [[پیشوایان]] قرآن‌اند نه [[قرآن]] [[امام]] آن‌ها. پس، از [[کتاب الهی]] نزد آنان جز نامی نمانَد و از آن جز خطی و کلماتی نشناسند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۴۷</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 641.</ref>.

*[[امام]] {{ع}} در [[وصیت]] خود در بستر [[شهادت]] نیز از توجه به [[قرآن]] در [[کردار]] و گفتار یاد می‌کند و هشدار می‌دهد که مبادا دیگران در عمل به [[قرآن]] از شما پیشی گیرند که در این صورت [[زندگی]] [[مسلمانان]] غیر [[قرآنی]] و عقب‌افتاده خواهد شد<ref>نهج البلاغه، نامه ۴۷</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 641.</ref>.