←پدیده‌های با برکت
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
*یکی دیگر از جلوه‌های [[طبیعت]] [[باران]] است که [[قرآن]] از آن با تعبیر "[[آب]] [[مبارک]]" یاد می‌کند:{{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَكًا فَأَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِيدِ}}<ref>«و از آسمان، آبی خجسته فرو فرستادیم آنگاه با آن بوستان‌ها و دانه درویدنی رویاندیم» سوره ق، آیه ۹.</ref> وجه [[برکت]] [[باران]] را در ادامه [[آیه]] با ذکر کارکرد آن در رویش باغها و دانه‌های [[کشاورزی]] و درختان و برخورداری [[انسان]] از [[رزق و روزی]]، می‌توان دریافت: {{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَكًا فَأَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِيدِ وَالنَّخْلَ بَاسِقَاتٍ لَهَا طَلْعٌ نَضِيدٌ رِزْقًا لِلْعِبَادِ وَأَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا كَذَلِكَ الْخُرُوجُ}}<ref>«و از آسمان، آبی خجسته فرو فرستادیم آنگاه با آن بوستان‌ها و دانه درویدنی رویاندیم و خرمابن‌های بالا بلند را که شکوفه‌های بر هم نهاده (و انبوه) دارند تا روزی بندگان شود و با آن (آب)، سرزمین مرده را بارور کردیم؛ رستخیز (نیز) همین گونه است» سوره ق، آیه ۹ -۱۱.</ref><ref>جامع‌البیان، مج ۱۳، ج ۲۶، ص ۱۹۶ ـ ۱۹۷؛ الکشاف، ج ۴، ص ۳۸۱.</ref>. [[مفسران]] [[برکت]] [[زمین]]{{متن قرآن|وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ مِنْ فَوْقِهَا وَبَارَكَ فِيهَا وَقَدَّرَ فِيهَا أَقْوَاتَهَا فِي أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ سَوَاءً لِلسَّائِلِينَ}}<ref>«و بر روی آن کوه‌هایی استوار پدید آورد و در آن خجستگی نهاد و در چهار روز روزی‌هایش را در آن برای خواهندگان یکسان اندازه‌گیری کرد» سوره فصلت، آیه ۱۰.</ref> را به رویش درختان [[تفسیر]] کرده‌اند<ref>جامع البیان، مج ۱۲، ج ۲۴، ص ۱۲۰.</ref>. | *یکی دیگر از جلوه‌های [[طبیعت]] [[باران]] است که [[قرآن]] از آن با تعبیر "[[آب]] [[مبارک]]" یاد می‌کند:{{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَكًا فَأَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِيدِ}}<ref>«و از آسمان، آبی خجسته فرو فرستادیم آنگاه با آن بوستان‌ها و دانه درویدنی رویاندیم» سوره ق، آیه ۹.</ref> وجه [[برکت]] [[باران]] را در ادامه [[آیه]] با ذکر کارکرد آن در رویش باغها و دانه‌های [[کشاورزی]] و درختان و برخورداری [[انسان]] از [[رزق و روزی]]، می‌توان دریافت: {{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَكًا فَأَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِيدِ وَالنَّخْلَ بَاسِقَاتٍ لَهَا طَلْعٌ نَضِيدٌ رِزْقًا لِلْعِبَادِ وَأَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا كَذَلِكَ الْخُرُوجُ}}<ref>«و از آسمان، آبی خجسته فرو فرستادیم آنگاه با آن بوستان‌ها و دانه درویدنی رویاندیم و خرمابن‌های بالا بلند را که شکوفه‌های بر هم نهاده (و انبوه) دارند تا روزی بندگان شود و با آن (آب)، سرزمین مرده را بارور کردیم؛ رستخیز (نیز) همین گونه است» سوره ق، آیه ۹ -۱۱.</ref><ref>جامع‌البیان، مج ۱۳، ج ۲۶، ص ۱۹۶ ـ ۱۹۷؛ الکشاف، ج ۴، ص ۳۸۱.</ref>. [[مفسران]] [[برکت]] [[زمین]]{{متن قرآن|وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ مِنْ فَوْقِهَا وَبَارَكَ فِيهَا وَقَدَّرَ فِيهَا أَقْوَاتَهَا فِي أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ سَوَاءً لِلسَّائِلِينَ}}<ref>«و بر روی آن کوه‌هایی استوار پدید آورد و در آن خجستگی نهاد و در چهار روز روزی‌هایش را در آن برای خواهندگان یکسان اندازه‌گیری کرد» سوره فصلت، آیه ۱۰.</ref> را به رویش درختان [[تفسیر]] کرده‌اند<ref>جامع البیان، مج ۱۲، ج ۲۴، ص ۱۲۰.</ref>. | ||
*پدیده [[مبارک]] دیگری که [[قرآن]] در ضمن دستوری [[اخلاقی]] برای [[حسن معاشرت]] [[مسلمانان]] از آن یاد کرده "[[سلام]]" است: {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَى الْأَعْمَى حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبَائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوَانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَوَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمَامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوَالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خَالَاتِكُمْ أَوْ مَا مَلَكْتُمْ مَفَاتِحَهُ أَوْ صَدِيقِكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَأْكُلُوا جَمِيعًا أَوْ أَشْتَاتًا فَإِذَا دَخَلْتُمْ بُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ}}<ref>«بر نابینا و بر لنگ و بر بیمار و بر شما گناهی نیست که از (خوراک و آذوقه) خانه‌های خویش بخورید یا از خانه‌های پدرانتان یا خانه‌های مادرانتان یا خانه‌های برادرانتان یا خانه‌های خواهرانتان یا خانه‌های عموهایتان یا خانه‌های عمّه‌هایتان یا خانه‌های دایی‌هایتان یا خانه‌های خاله‌هایتان یا آن خانه‌ای که کلیدش را در اختیار دارید یا (خانه) دوستتان؛ نیز (بر شما گناهی نیست) در اینکه با هم یا پراکنده غذا بخورید پس چون به هر خانه‌ای در آمدید به همدیگر درود گویید، درودی خجسته پاکیزه از نزد خداوند؛ بدین گونه خداوند آیات را برای شما روشن می‌دارد باشد که خرد ورزید» سوره نور، آیه ۶۱.</ref>. [[مفسران]]، پیوسته [[سلام]] گفتن را سبب زیادی خیر دانسته‌اند<ref>مجمع البیان، ج ۷، ص ۲۴۷.</ref>، زیرا از دعای [[مؤمن]] برای [[مؤمن]] [[امید]] خیری از جانب [[خداوند]] می‌رود <ref>الکشاف، ج ۳، ص ۲۵۸.</ref>. افزون بر این پدیده‌های با [[برکت]] که در [[قرآن]] آمده، در [[روایات]] نیز پدیده‌های بسیاری مانند: [[آب]]، [[آتش]]، گوسفند، بز و... دارای [[برکت]] معرفی شده‌اند<ref>بحارالانوار، ج ۶۱، ص ۱۱۶، ۱۲۷، ۱۳۰ - ۱۳۴؛ ج ۲۲، ص ۲۲۶؛ سفینه‌البحار، ج ۱، ص ۱۸۶، «برک».</ref>. | *پدیده [[مبارک]] دیگری که [[قرآن]] در ضمن دستوری [[اخلاقی]] برای [[حسن معاشرت]] [[مسلمانان]] از آن یاد کرده "[[سلام]]" است: {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَى الْأَعْمَى حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبَائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوَانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَوَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمَامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوَالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خَالَاتِكُمْ أَوْ مَا مَلَكْتُمْ مَفَاتِحَهُ أَوْ صَدِيقِكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَأْكُلُوا جَمِيعًا أَوْ أَشْتَاتًا فَإِذَا دَخَلْتُمْ بُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ}}<ref>«بر نابینا و بر لنگ و بر بیمار و بر شما گناهی نیست که از (خوراک و آذوقه) خانه‌های خویش بخورید یا از خانه‌های پدرانتان یا خانه‌های مادرانتان یا خانه‌های برادرانتان یا خانه‌های خواهرانتان یا خانه‌های عموهایتان یا خانه‌های عمّه‌هایتان یا خانه‌های دایی‌هایتان یا خانه‌های خاله‌هایتان یا آن خانه‌ای که کلیدش را در اختیار دارید یا (خانه) دوستتان؛ نیز (بر شما گناهی نیست) در اینکه با هم یا پراکنده غذا بخورید پس چون به هر خانه‌ای در آمدید به همدیگر درود گویید، درودی خجسته پاکیزه از نزد خداوند؛ بدین گونه خداوند آیات را برای شما روشن می‌دارد باشد که خرد ورزید» سوره نور، آیه ۶۱.</ref>. [[مفسران]]، پیوسته [[سلام]] گفتن را سبب زیادی خیر دانسته‌اند<ref>مجمع البیان، ج ۷، ص ۲۴۷.</ref>، زیرا از دعای [[مؤمن]] برای [[مؤمن]] [[امید]] خیری از جانب [[خداوند]] می‌رود <ref>الکشاف، ج ۳، ص ۲۵۸.</ref>. افزون بر این پدیده‌های با [[برکت]] که در [[قرآن]] آمده، در [[روایات]] نیز پدیده‌های بسیاری مانند: [[آب]]، [[آتش]]، گوسفند، بز و... دارای [[برکت]] معرفی شده‌اند<ref>بحارالانوار، ج ۶۱، ص ۱۱۶، ۱۲۷، ۱۳۰ - ۱۳۴؛ ج ۲۲، ص ۲۲۶؛ سفینه‌البحار، ج ۱، ص ۱۸۶، «برک».</ref>. | ||
==عوامل [[برکت]] | |||
[[آیات]] بیانگر عوامل [[برکت]] را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: | |||
۱. آیاتی که با استفاده از واژه «[[برکات]]» ([[اعراف]] / ۷، ۹۶) به [[تبیین]] عوامل [[برکت]] پرداخته است. از آیاتی که در آنها یکی از مشتقات «برک» به کار رفته است، تنها یک [[آیه]] به عوامل [[برکت]] اشاره دارد. این [[آیه]] [[ایمان]] و [[تقوا]] را سبب [[گشایش]] [[برکات]] [[آسمان]] و [[زمین]] می‌داند: «و لَو اَنَّ اَهلَ القُرَی ءامَنوا واتَّقَوا لَفَتَحنا عَلَیهِم بَرَکـتٍ مِنَ السَّماءِ والاَرضِ». ([[اعراف]] / ۷، ۹۶) [[مفسران]] [[برکات]] [[آسمان]] را [[باران]] و [[برکات]] [[زمین]] را [[رویش گیاهان]] و درختان دانسته‌اند<ref>الکشاف، ج ۲، ص ۱۳۳.</ref>. بعضی نیز با رویکردی [[عرفانی]] [[برکات]] [[آسمان]] را قبول [[دعا]] و [[برکات]] [[زمین]] را تسهیل [[حاجات]] گفته‌اند<ref>کشف الاسرار، ج ۳، ص ۶۸۶.</ref>. | |||
۲. آیاتی که عوامل یکی از مصداقهای [[برکت]] را معرفی می‌کند. ([[هود]] / ۱۱، ۵۲؛ [[نوح]] / ۷۱، ۱۰، ۱۱؛ جنّ / ۷۲، ۱۶) با توجه به [[مبارک]] بودن [[باران]]: «و نَزَّلنا مِنَ السَّماءِ ماءً مُبـرَکـًا» (ق / ۵۰، ۹) و [[تفسیر]] [[برکات]] [[آسمان]] ([[اعراف]] / ۷، ۹۶) به [[باران]] می‌توان [[باران]] را از مصادیق [[برکت]] و بخشی از عوامل [[برکت]] را با عوامل [[باران]] مشترک دانست، بر این اساس افزون بر [[ایمان]] و [[تقوا]]، به این موارد می‌توان اشاره کرد:[[استقامت]] و [[پایداری]] بر [[ایمان]]: «و اَلَّوِ استَقـموا عَلَی الطَّریقَةِ لاََسقَینـهُم ماءً غَدَقـا» (جنّ / ۷۲، ۱۶)، [[توبه]]: «توبوا اِلَیهِ یُرسِلِ السَّماءَ عَلَیکُم مِدرارًا» ([[هود]] / ۱۱، ۵۲) و [[استغفار]]: «استَغفِروا... یُرسِلِ السَّماءَ عَلَیکُم مِدرارًا». | |||
([[نوح]] / ۷۱، ۱۰ - ۱۱) «غَدَق» به معنای [[باران]] فراوان و فراگیر یا [[آب]] زیاد است<ref> لسان‌العرب، ج۱۰، ص ۲۴؛ تاج‌العروس، ج ۱۳، ص ۳۷۰ ـ ۳۷۱، «غدق».</ref> و بعضی آن را تعبیری کنایی برای [[فراوانی نعمت]] دانسته‌اند<ref>مجمع البیان، ج ۳، ص ۳۸۰؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۹، ص ۱۷ ـ ۱۹.</ref>. «مِدْرار» هم به [[باران]] مفید معنا شده است<ref> المیزان، ج ۱۰، ص ۲۹۹.</ref> | |||
۳. آیاتی که عوامل [[افزایش نعمت]] و بهره‌وری بیشتر [[انسان]] از [[مواهب مادی]] و [[معنوی]] [[خداوند]] را بازگو می‌کند. این دسته بخش گسترده‌ای از [[آیات]] را شامل می‌شود. [[علامه طباطبایی]] افزون بر [[تقوا]]، [[احسان]]: «هَل جَزاءُ الاِحسـنِ اِلاَّ الاِحسـن» (الرحمن / ۵۵، ۶۰) و [[شکرگزاری]]: «لـَن شَکَرتُم لاََزیدَنَّکُم» ([[ابراهیم]] / ۱۴، ۷) را ملازم [[برکت]] می‌داند<ref>المیزان، ج ۱۱، ص ۳۱۳.</ref>. بر اساس این دسته از [[آیات]] موارد بسیار دیگری با موضوع [[برکت]] مرتبط‌اند؛ از جمله: انجام دادن [[حسنات]] (نساء / ۴، ۴۰)، [[صدقه دادن]] (بقره / ۲، ۲۷۶)، پرداخت [[زکات]] ([[روم]] / ۳۰، ۳۹) و [[قرض‌الحسنه]]. (حدید / ۵۷، ۱۸) در [[روایات]] نیز عوامل بسیاری مانند یاد<ref>الکافی، ج۳، ص۶۱۰؛ بحارالانوار، ج ۷، ص ۳۴۱.</ref>، [[اطاعت]] و [[رضایت]]<ref>الکافی، ج۲، ص۲۷۵؛ بحارالانوار، ج۷۰، ص۳۴۱.</ref> [[خدا]]، [[روزه]] گرفتن<ref>مسند احمد، ج ۳، ص ۱۲.</ref>، [[صله رحم]]<ref>بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۱۳۲.</ref> و [[عدل]]<ref>عیون الحکم، ص ۱۸۸.</ref> برای جلب یا [[افزایش برکت]] بازگو شده است و در مقابل، عواملی مانند [[خیانت]]، [[سرقت]]، شرب خمر، [[زنا]]<ref>بحارالانوار، ج ۷۹، ص ۱۹.</ref> و جنایات<ref>الکافی، ج ۵، ص ۱۲۵.</ref> را ناسازگار با [[برکت]] دانسته‌اند. | |||