بحث:حدیث منزلت: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

این [[حدیث]]، که [[جایگاه]] [[امام علی|امیر المؤمنین]]{{ع}} را نسبت به [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]]{{صل}}، همچون [[جایگاه]] [[هارون]] نسبت به [[موسی]]{{ع}} می‌داند، از روشن‌ترین و قوی‌ترین [[دلایل]] [[امامت]] و [[خلافت]] آن [[حضرت]] است. [[کلامی]] که [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]]{{صل}} بارها آن را فرموده، از جمله در داستان عزیمت به [[جنگ تبوک]] و گذاشتن [[امام علی|حضرت امیر]] در [[مدینه]]. [[پیامبر]] و [[مسلمانان]] برای مقابله با [[رومیان]] عازم [[تبوک]] بودند. یک لشکرکشی طولانی و برون‌مرزی و سخت در پیش بود و [[بیم]] آن می‌رفت که [[منافقان]] و [[دشمنان]] [[کین‌توز]]، در غیاب [[پیامبر]]، [[فتنه‌انگیزی]] کنند و به [[اسلام]] و [[مسلمین]] ضربه بزنند. [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} را در [[مدینه]] به جای خود گذاشت، تا هم [[مدینه]] را حفظ کند و هم بازماندگان در [[شهر]] را [[سرپرستی]] کند. [[منافقان]] که برای عدم حضور [[پیامبر]] نقشه‌ها کشیده بودند، چون ناکام شدند، شایعه‌پراکنی بر ضدّ [[امام علی|علی]]{{ع}} کردند که [[پیامبر خاتم|حضرت رسول]] او را [[دوست]] ندارد و نخواسته با خود ببرد و او را [[سرپرست]] [[زنان]] و [[کودکان]] کرده است. [[امام]] خود را به [[پیامبر]] رساند و جوّ شایعه را گزارش داد. [[پیامبر]] [[دستور]] داد که وی به [[مدینه]] برگردد و فرمود: [[مدینه]] جز با حضور من یا تو سامان نمی‌گیرد و افزود: {{متن حدیث|" أَنْتَ خَلِيفَتِي فِي أَهْلِي وَ دَارِ هِجْرَتِي وَ قَوْمِي، أَ مَا تَرْضَى أَنْ تَكُونَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي‏"}}<ref>«تو جانشین من در خانواده‌ام و محلّ هجرتم و در میان قوم منی. آیا دوست نداری که نسبت به من به منزلۀ هارون نسبت به موسی باشی، جز اینکه پس از من پیامبری نیست؟» ارشاد، مفید، ج ۱ ص ۱۵۶، معانی الأخبار، ص ۷۴</ref> تعبیر دیگر چنین است: {{متن حدیث|"أَنْتَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي‏"}}<ref>«تو نسبت به من به منزله هارون نسبت به موسی هستی، جز اینکه پس از من پیامبری نیست» موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج ۲ ص ۱۴۹ به نقل از سنن ترمذی، تاریخ بغداد و...</ref> با این [[کلام]]، همۀ مسؤولیت‌های [[پیامبر]] را (بجز [[نبوت]]) بر دوش او نهاد و [[زعامت]] و [[رهبری]] پس از خود را به او سپرد. این [[حدیث]]، با عبارت‌های مختلف، در منابع گوناگون [[شیعه]] و [[اهل سنت]] به نحو [[متواتر]] [[نقل]] شده و مورد استناد [[أئمه]]، [[اصحاب]] و [[علما]] در مباحث [[امامت]] قرار گرفته است.<ref>برای منابع و متون این حدیث، ر. ک: احقاق الحق ج ۷ ص ۴۲۸ و ج ۱۶ ص ۱، الغدیر ج ۱۰ ص ۲۵۹، نفحات الأزهار (خلاصۀ عبقات) ج ۱۷ و ۱۸، المراجعات نامه‌های ۲۶ تا ۳۲، بحار الأنوار، ج ۳۷ ص ۲۵۴، باب اخبار المنزلة و الاستدلال بها علی امامته، معانی الأخبار، ص ۷۴</ref> موارد آن هم متعدد است، غیر از حادثۀ [[تبوک]]، در آغاز [[بعثت]] و یوم الإنذار، در روز [[مؤاخات]] پس از [[هجرت]] به [[مدینه]]، [[هنگام بستن درها]] به [[مسجد]]، روز [[فتح خیبر]]، در گفتاری با امّ سلمه، با انس بن مالک، با جمعی از [[اصحاب]] و در [[حجة الوداع]] نیز این سخن را فرموده است.<ref>ر. ک: موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج ۲ ص ۱۵۲، نفحات الأزهار، ج ۱۸ ص ۳۶۱، المراجعات، نامه ۳۲</ref> [[استدلال]] به این [[حدیث]] بر [[امامت]] نیز به نقش [[هارون]] نسبت به موسای کلیم برمی‌گردد. در [[آیات]] متعددی [[جانشینی]] [[هارون]] برای [[موسی]] در [[قوم]] [[بنی اسرائیل]] بیان شده است، همچون [[آیه]]: {{متن قرآن|وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَقَالَ مُوسَى لأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلاَ تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ}}<ref> و ما با موسى سى شب وعده نهاديم و با ده شب ديگر آن را كامل كرديم و ميقات پروردگارش در چهل شب كمال يافت و موسى به برادر خويش هارون گفت: در ميان قوم من جانشين من شو و به سامان دادن (امور) بپرداز و از راه و روش تبهكاران پيروى مكن!؛ سوره اعراف آیه۱۴۲</ref>؛ {{متن قرآن|وَاجْعَل لِّي وَزِيرًا مِّنْ أَهْلِي هَارُونَ أَخِي اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي وَأَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي}}<ref> و از خانواده‏‌ام دستيارى برايم بگمار هارون برادرم را پشتم را به او استوار دار و او را در كارم شريك ساز؛ سوره طه آیه۲۹ تا ۳۲</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَجَعَلْنَا مَعَهُ أَخَاهُ هَارُونَ وَزِيرًا}}<ref>و به راستى ما به موسى كتاب داديم و برادرش هارون را وزيرى همراه او گردانديم؛ سوره اعراف آیه۱۴۲</ref>؛ مفهوم [[منزلت]] هم عام است و همۀ [[شؤون]] را می‌گیرد و در کنار طرح [[منزلت]]، [[خلیفه]] بودن هم مطرح شده است. در [[حدیثی]] هم بیش از نسبت [[موسی]] و [[هارون]] مطرح شده است. [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} به [[امام علی|علی بن ابی طالب]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|" يَا عَلِيُّ أَنْتَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هِبَةِ اللَّهِ مِنْ آدَمَ وَ بِمَنْزِلَةِ سَامٍ مِنْ نُوحٍ وَ بِمَنْزِلَةِ إِسْحَاقَ مِنْ إِبْرَاهِيمَ وَ بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى وَ بِمَنْزِلَةِ شَمْعُونَ مِنْ عِيسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي يَا عَلِيُّ أَنْتَ وَصِيِّي وَ خَلِيفَتِي فَمَنْ جَحَدَ وَصِيَّتَكَ وَ خِلَافَتَكَ فَلَيْسَ مِنِّي وَ لَسْتُ مِنْهُ وَ أَنَا خَصْمُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَا عَلِيُّ أَنْتَ أَفْضَلُ أُمَّتِي فَضْلًا وَ أَقْدَمُهُمْ سِلْماً وَ أَكْثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَوْفَرُهُمْ حِلْماً وَ أَشْجَعُهُمْ قَلْباً وَ أَسْخَاهُمْ كَفّاً يَا عَلِيُّ أَنْتَ الْإِمَامُ بَعْدِي وَ الْأَمِيرُ وَ أَنْتَ الصَّاحِبُ بَعْدِي وَ الْوَزِيرُ وَ مَا لَكَ فِي أُمَّتِي مِنْ نَظِيرٍ ..."}}<ref>ای علی! تو نسبت به من همانند هبة الله نسبت به آدم، و همانند سام نسبت به نوح، و همانند اسحاق نسبت به ابراهیم، و همانند هارون نسبت به موسی، و همانند شمعون نسبت به عیسی می‌باشی جز اینکه پس از من پیامبری نیست، ای علی! تو وصی و جانشین من هستی، پس هر کس با وصی بودن و جانشینی تو بجنگد از من نیست و من از او نیستم و من دشمن او در روز قیامت می‌باشم، ای علی! تو برترین افراد امت من و قدیمی‌ترین ایشان در اسلام هستی، و عالم‌ترین ایشان، و بردبارترین آنها، و شجاع‌ترین ایشان، و بخشنده‌ترین ایشان می‌باشی، ای علی! تو امام و امیر پس از من، و وزیر و رئیس بعد از من می‌باشی، و همانند تو در امت من نیست؛ بحار الأنوار، ج ۳۷ ص ۲۵۴</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۱۹.</ref>