سقیفه بنی ساعده: تفاوت میان نسخه‌ها

'''[[سقیفه]]''' سایه‌بانى در محلۀ بنى ساعده در [[مدینه]] بود که گاهى زیر آن تجمّع و [[گفتگو]] مى‌شد. پس از [[رحلت]] [[پیامبر]]{{صل}} گروهى از [[مهاجرین]] و [[انصار]] آنجا گرد آمدند و گفتگوهاى بسیارى دربارۀ تعیین [[جانشین]] [[پیامبر]] انجام گرفت و در نهایت با [[ابوبکر]] [[بیعت]] شد.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۱۰.</ref>

*پس از [[وفات]] [[پیامبر]]{{صل}}، [[امام علی]]{{ع}} و [[بنى هاشم]] در خانه و مشغول مقدّمات خاکسپارى آن [[حضرت]] بودند. تعدادى از [[انصار]]، چون مى‌دانستند که [[مهاجران]] قریشى به سبب [[کینه]] و [[حسد]] نخواهند گذاشت [[امام علی|علی]]{{ع}} به [[خلافت]] برسد، در سقیفۀ بنى ساعده گرد آمدند تا شخصى را از میان خود برگزینند. تصمیمشان هم بر [[انتخاب]] [[سعد بن عباده]] بود که بعدا [[ترور]] شد. [[ابوبکر]] و [[عمر]] و [[ابو عبیدۀ جرّاح]] که باخبر شدند، خود را به [[سقیفه]] رساندند و کار را به سود [[ابوبکر]] فیصله دادند. در [[انتخاب خلیفه]] و اینکه از [[مهاجرین]] باشد یا [[انصار]]، بحث‌هاى طولانى بین حاضران درگرفت که در کتب [[تاریخ]] و [[حدیث]] آمده است.<ref>از جمله ر. ک: دانشنامۀ امام على، ج ۸ ص ۴۰۵، شرح ابن ابى الحدید، ج ۲ ص ۲۱ تا ۶۰ و ج۶ ص ۵ تا ۴۵، بحار الانوار، ج ۲۸، اختصاص، ص ۱۸۵</ref> قرائن متعدّدى نشان مى‌دهد که به [[قدرت]] رساندن [[ابوبکر]] و کنار گذاشتن [[امام علی|علی]]{{ع}} برنامه‌اى از پیش تعیین شده بود و [[مخالفان خلافت علی]]{{ع}} از مدّتها قبل براى آن برنامه ریزى کرده بودند. اینکه از پیوستن به [[سپاه اسامه]] سرباز زدند، از [[نوشتن]] چیزى توسّط [[پیامبر]] در آخرین روز حیاتش جلوگیرى کردند، در راه بازگشت از [[حجة الوداع]]، همدست شدند که دربارۀ [[ولایت]] [[امام علی|امیر المؤمنین]]{{ع}} به توصیۀ [[پیامبر]] عمل نکنند، پس از [[رحلت پیامبر]]{{صل}}، اعلان کردن [[عمر]] به اینکه [[پیامبر]] نمرده است بلکه مثل [[حضرت موسى]] [[غایب]] شده است و حوادث دیگر نشان مى‌دهد که این توطئه، از قبل طرّاحى شده بود<ref>بحار الانوار، ج ۲۸ ص ۸۵. در آنجا اشاره شده که ابو بکر و عمر و ابو عبیده در کعبه گرد آمده و میثاقى میان خود نوشتند که پس از درگذشت پیامبر، خلافت را از خاندان او بگیرند</ref> و چیزى شبیه کودتا به شمار مى‌رفت که رنگ [[مشروعیّت]] به آن زدند.(...).<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۱۰.</ref>

*آنچه در [[سقیفه]] گذشت، بدعتى [[نامشروع]] و [[اجتهاد در مقابل نصّ]] و بى‌اعتنایى به [[فرمان]] [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} بود. البته کسانى هم مخالف تصمیم اتّخاذ شده در [[سقیفه]] بودند، ولى باند [[سقیفه]] بعضى را با تهدید و [[قتل]] و بعضى را با تطمیع و [[وعده]]، خاموش کردند. تلاش‌هاى [[امام علی|امیر المؤمنین]] و [[حضرت زهرا]]{{عم}} هم در آن شرایط آشوب‌زده و غوغاسالارانه به جایى نرسید. [[امام علی|حضرت على]]{{ع}} [[مصلحت]] را در [[سکوت]] دید و طبق برخى نقل‌ها تا [[حضرت زهرا|فاطمۀ زهرا]]{{عم}} زنده بود، در خانه نشست و [[بیعت]] نکرد. بیشتر [[مخالفان]] جریان [[سقیفه]] در نهایت تن به [[بیعت]] دادند. اینگونه بود که در [[سقیفه]]، [[غصب]] [[خلافت امام على|خلافت على]] و محروم‌کردن [[امّت]] از [[امامت]] [[امام علی|على]]{{ع}} و [[ائمه]]{{عم}} پایه‌ریزى شد و به عنوان سمبل [[ظلم]] به [[خاندان]] [[پیامبر]] در طول [[تاریخ]]، باقى ماند و ستم‌هاى بعدى نیز ریشه در همین [[ظلم]] نخستین داشت و حادثۀ تلخ [[کربلا]] هم یکى از میوه‌هاى تلخ [[سقیفه]] بود.<ref>به بحث عاشورا و سقیفه در کتاب فرهنگ عاشورا از نویسنده مراجعه کنید</ref> در [[شعر]] باقلانى آمده است: {{عربی|إنّ الحسین اصیب فى یوم السّقیفة}}<ref> از سقیفه تا نینوا. ص ۹ به نقل از اربلى در کشف الغمّه</ref>. آنچه در [[دعاها]] و [[زیارتنامه‌ها]] [[لعن]] و نفرین بر اولین ظالمى است که به [[آل محمد]]{{صل}} [[ظلم]] کرد اشاره به همین جریان شوم است. [[سقیفه]]، نمادى از [[ظلم]] است و در [[ادبیات]] عامیانه سقیفه‌بندى به دروغ‌پردازى و [[فریب]] گفته مى‌شود.<ref>لغت‌نامه، دهخدا</ref> این [[ستم]] در [[تاریخ]] صدر [[اسلام]] اتفاق افتاد. به [[روایت]] [[امام صادق]]{{ع}}، [[نزول]] آیۀ نجوى {{متن قرآن|مَا يَكُونُ مِن نَّجْوَى ثَلاثَةٍ إِلاَّ هُوَ رَابِعُهُمْ...}}<ref>مجادله، آیۀ ۷</ref> دربارۀ [[ابوبکر]]، [[عمر]]، ابو عبیدۀ جرّاح، [[عبد الرحمن بن عوف]]، [[سالم موسى ابى حذیفه]] و [[مغیرة بن شعبه]] نازل شد که جمع شدند و معاهده‌اى بین خود نوشتند و بر این امر توافق کردند که {{عربی|لئن مضى محمّد صلّى اللّه علیه و آله لا تکون الخلافة فى بنى هاشم و لا النّبوّة أبدا}}. این [[آیه]]، و آیۀ دیگرى که مى‌فرماید: {{متن قرآن|أَمْ يَحْسَبُونَ أَنَّا لا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُم}}<ref>«آیا پنداشتند که ما اسرار و رمزگویى و نجواى آنان را نمى‌شنویم؟» زخرف، آیه ۸۰</ref> دربارۀ آنان و توطئه آن روزشان نازل شد. [[امام صادق]]{{ع}} مى‌فرماید به [[پیامبر خاتم|حضرت رسول]]{{صل}} این خبر رسید که گروهى از [[قریش]] مى‌گویند: [[محمد]]، [[حکومت]] را در [[خاندان]] خود محکم ساخته است. اگر بمیرد، خاندانش را از [[قدرت]] کنار مى‌زنیم و در غیر آنان قرار مى‌دهیم.<ref>امالى، مفید، ص ۱۱۳</ref> [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: "هیچ روزى جز روز کشته شدن [[امام حسین]]{{ع}}، شبیه آن روز توطئه نبود. خداى متعال هم پیشتر [[پیامبر]] عزیزش را از این واقعه [[آگاه]] ساخته بود که آن روز که آن معاهده‌نامه نوشته شد، [[امام حسین|حسین]] به [[شهادت]] رسید و [[حکومت]] از بنى هاشم بیرون رفت: {{عربی|إذا کتب الکتاب قتل الحسین{{ع}} و خرج الملک من بنى هاشم}}. و این، ماجرایى است شگفت! همان حقیقتى است که در [[شعر]] باقلانى آمده بود و ریشۀ حوادث [[عاشورا]] را در روز [[سقیفه]] نشان مى‌دهد. [[شهید]] پاک‌نژاد مى‌نویسد: [[سقیفه]] را در [[قلب]] [[غدیر خم]] فرو برید، تا همچنان‌که گریز و پرهیزهاى [[معشوق]] در [[دل]] [[عاشق]] محو مى‌شود و هرچه فاقد اتصال است فرومى‌ریزد، همه و همه در [[روحانیت]] [[غدیر]] فرو رود و بریزد و [[تطهیر]] شود و اگر [[سقیفه]] را در خلسه‌هایى از [[اشتباهات]]، از [[غدیر]] بزرگتر و مهمتر تصور کردید، [[غدیر]] را چون نشتر در [[قلب]] [[سقیفه]] فروکنید تا از این غدّۀ ملتهب هرچه ردّ پاى جاه‌طلبی‌ها و کهنه‌پردازیهاست بیرون ریزد.(...).<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۱۰.</ref>

*آنچه در [[سقیفه]] اتفاق افتاد، بناى کجى بود که آثار شومش تاکنون باقى است. چه [[نیکو]] گفته است [[شهید]] پاک‌نژاد: در [[سقیفه]]، ورشکستگى {{عربی|إنّ أکرمکم عند اللّه أتقیکم}} اعلام گردید و برترى اشرافیت و دربارهاى اموى و عباسى تأیید شد. در [[سقیفه]]، {{عربی|منّا أمیر و منکم وزیر}} جاى {{عربی|منّا أهل البیت}} را گرفت. در [[سقیفه]]، [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[عثمان]]، [[ابو عبیده]]، [[عبدالرحمان بن عوف]]، [[سالم مولى حذیفه]]، [[خالد بن ولید]]، [[سعد وقّاص]] و [[معاویه]] غالب شدند و [[امام علی|على]]، [[عباس]]، [[سلمان]]، [[ابوذر]]، [[مقداد]]، [[حجر]]، [[عمّار]]، [[میثم]] و [[صعصعه]] مغلوب گردیدند... در [[سقیفه]]، صدها [[اجتهاد]] در مقابل [[نصّ]]، شرعى شناخته گردید... در [[سقیفه]] گفته شد آن‌کس که [[خیبر]] را گشود، نگذاشتند [[سقیفه]] را بگشاید... در [[سقیفه]] گفته شد [[بنى هاشم]] و [[پیروان]] على بهتر است همان [[نبوت]] را بچسبند و [[خلافت]] از [[نبوّت]] جداست... در [[سقیفه]] به تصویب رسید، هرکس بر [[مسلمانان]] [[امیر]] شود، مشمول {{عربی|منّا أمیر}} بوده و اولو الأمر شناخته مى‌شود، ولو آنکه [[سبط]] نبىّ گرامى و تمام [[یاران]] و فرزندانش را گرسنگى و تشنگى دهد و به [[قتل]] برساند و زنانش را [[اسیر]]، شهر به شهر بگرداند... در [[سقیفه]] مى‌گویند ابابکر که تعیین [[جانشین]] کرد و نبىّ گرامى که جانشینى معین نکردند، هردو درست بوده است!... در [[سقیفه]]، این مطلب را وارد و جالب دانستند که نه سر فرماندهى اسامۀ [[جوان]] [[انتخاب]] خوبى بود، نه انتخاب‌کردن على [[جوان]] به [[خلافت]] کارى درست است!.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۱۰.</ref>

==سقیفه در دانشنامه امیرالمومنین==

*'''[[انکار]] [[وفات پیامبر]]'''{{صل}}‌<ref>خبر [[رحلت پیامبر]] [[خدا]] به سرعتْ گسترش می‌یابد. [[جان‌ها]] فشرده و قلب‌ها آکنده از [[غم]] می‌شود. براساس آنچه گذشت، تنها کسی که خبر را قاطعانه [[تکذیب]] می‌کند و [[تلاش]] دارد با تهدید، از گسترش آن جلوگیری نماید، [[عمر بن خطاب]] است. [[عباس]]، [[عموی پیامبر]]{{صل}}، با [[عمر]] سخن می‌گوید؛ اما او قانع نمی‌شود. [[مغیرة]] بن شعبه با دیدن چهره [[پیامبر]]{{صل}} [[سوگند]] یاد می‌کند که [[پیامبر خدا]] در گذشته است؛ ولی [[عمر]]، او را [[دروغگو]] می‌خوانَد و به [[فتنه‌انگیزی]] متهم می‌سازد. [[ابو بکر]] در سُنح (در بیرون [[مدینه]]) به سر می‌بَرد که به او خبر می‌دهند [[پیامبر خدا]] از [[دنیا]] رفته است. او به [[مدینه]] می‌آید و [[عمر]] را می‌بیند که برای [[مردم]]، سخن می‌گوید و آنها را تهدید می‌کند که مبادا کسی [[مرگ]] [[پیامبر]]{{صل}} را [[باور]] کند و خبر آن را بگستراند. [[عمر]] با دیدن [[ابو بکر]] می‌نشیند. [[ابو بکر]] به سوی جنازه می‌رود و پوشش از چهره [[پیامبر]]{{صل}} بر می‌گیرد. خطبه‌ای کوتاه می‌خواند و [[آیه]]: «و [[محمد]]، جز [[پیامبری]] نیست که پیش از او هم پیامبرانی بوده‌اند. آیا اگر او بمیرد یا کشته شود، [از [[دین]] او] باز می‌گردید؟» ([[آل عمران]]، [[آیه]] ۱۴۴) را [[تلاوت]] می‌کند. [[عمر]]، آرام می‌شود، [[مرگ]] [[پیامبر]]{{صل}} را [[باور]] می‌کند و پس از شنیدن [[آیه]] می‌گوید: به وفاتش [[یقین]] کردم. گویی این [[آیه]] را نشنیده بودم! به [[راستی]] [[عمر]] نمی‌دانست که [[پیامبر]]{{صل}} در گذشته است؟!</ref> [[الطبقات الکبری‌ (کتاب)|الطبقات الکبری‌]]- به [[نقل]] از [[عایشه]]-: چون [[پیامبر خدا]] [[وفات]] یافت، [[عمر]] و [[مغیرة بن‌ شعبه]] اجازه خواستند و بر او داخل‌شدند و پارچه از چهره‌اش کنار زدند. [[عمر]] گفت: چه بیهوشی‌ای! چه [[قدر]] بیهوشی [[پیامبر خدا]] شدید است! سپس هر دو برخاستند و چون به در رسیدند، [[مغیره]] گفت: ای [[عمر]]! به [[خدا]] [[سوگند]]، [[پیامبر خدا]] [[وفات]] یافته است! [[عمر]] گفت: [[دروغ]] می‌گویی! [[پیامبر خدا]] [[وفات]] نیافته است؛ بلکه تو در پی فتنه‌ای. [[پیامبر خدا]] [[وفات]] نمی‌کند تا آن که [[منافقان]] را نابود سازد. سپس [[ابو بکر]] آمد و [[عمر]]، همچنان برای [[مردم]] سخن راند. پس، [[ابو بکر]] به وی گفت: ساکت شو! [[عمر]]، ساکت شد و [[ابو بکر]] بالا رفت و پس از [[حمد]] و [[ثنای الهی]]، [[آیه]]: "بی‌گمان، تو [ای [[پیامبر]]!] می‌میری و آنان نیز می‌میرند" را قرائت کرد و پس از آن [، آیه‌]: "و [[محمد]]، جز [[پیامبری]] نیست که پیش از او هم پیامبرانی بوده‌اند. آیا اگر بمیرد یا کشته شود، [از [[دین]] او] باز می‌گردید؟"<ref>آل عمران، آیه ۱۴۴.</ref> را خواند تا آن که از [[آیه]] فارغ گشت. سپس گفت: هر کس [[محمد]] را می‌پرستد، [بداند که‌] [[محمد]] در گذشت و هر کس که [[خدا]] را می‌پرستد، پسْ [[خدا]] زنده است و نمی‌میرد.

*'''آنچه در [[سقیفه]] گذشت‌''': [[صحیح البخاری‌ (کتاب)|صحیح البخاری‌]]- به [[نقل]] از [[ابن عباس]]، از [[خطبه]] [[عمر]] در روزهای پایانی زندگی‌اش-: به من خبر رسیده که کسی از میان شما گفته است: "به [[خدا]] [[سوگند]]، اگر [[عمر]] بمیرد، با فلان کس [[بیعت]] می‌کنم". کسی [[فریب]] این سخن را نخورد که: "[[بیعت]] [[ابو بکر]]، ناگهانی و حساب‌ناشده بود؛ اما [به نیکویی‌] تمام شد". هان! آن [بیعت‌]، همین گونه بود؛ اما [[خداوند]]، [[شر]] آن را حفظ کرد و در میان شما کسی نیست که همچون [[ابو بکر]]، گردن‌ها در برابر او فرود آیند. هر کس بدون [[مشورت]] با [[مسلمانان]]، با کسی [[بیعت]] کند، [[بیعت‌کننده]] و بیعت‌شونده [[پیروی]] نمی‌شوند، از [[بیم]] آن که کشته شوند.

داستان [[بیعت]] [[ابو بکر]]، چنین بود که چون خداوندْ پیامبرش را [[قبض روح]] کرد، [[انصار]] با ما [[مخالفت]] کردند و همگی در سقیفه بنی ساعده گرد آمدند و [[مهاجران]]، جز [[علی]] و [[زبیر]] و همراهان آن دو- که با ما همراه نشدند-، بر گرد [[ابو بکر]] جمع شدند و من به [[ابو بکر]] گفتم: ای [[ابو بکر]]! بیا تا نزد این برادران انصاری‌مان برویم.

به سوی آنان روانه شدیم و چون به آنان نزدیک گشتیم، دو مرد [[صالح]] را از آنان دیدیم که آنچه را [[قوم]] بر آن، اتفاق کرده بودند، ذکر کردند و گفتند: ای گروه [[مهاجران]]! کجا می‌روید؟ گفتیم: به سوی این برادران انصاری‌مان. گفتند: نه! به آنان نزدیک نشوید؛ چرا که آنان، امر شما ([[ولایت]]) را به فرجام رساندند. گفتم: به [[خدا]] [[سوگند]]، نزد آنان می‌رویم. پس رفتیم تا به آنان در سقیفه بنی ساعده رسیدیم. دیدیم مردی جامه به‌خود پیچیده در میان آنهاست. گفتم: این کیست؟ گفتند: این [[سعد بن عباده]] است. گفتم: چرا این‌گونه است؟ گفتند: [[بیمار]] است. پس چون اندکی نشستیم، سخنگوی آنان به [[یگانگی خداوند]] و [[رسالت پیامبر]]{{صل}} گواهی داد و آن گونه که [[شایسته]] بود، [[خدا]] را ثنا گفت و سپس گفت: اما بعد، ما [[یاوران]] [[خدا]] و گُردان [[اسلام]] هستیم و شما- ای [[مهاجران]]!- گروهی اندک بودید که از [[قوم]] خود بیرون آمدید. حال می‌خواهند ما را از اصل و ریشه خود جدا کنند و ما را از [[حاکمیت]]، خارج سازند. چون ساکت شد، خواستم سخن بگویم. سخنی را آماده کرده بودم که مرا به شعف‌ می‌آورد و می‌خواستم پیش روی [[ابو بکر]] بگویم که از شدت و [[ناراحتی]] او بکاهم؛ اما چون خواستم سخن بگویم، [[ابو بکر]] گفت: آرام باش. پس نخواستم او را خشمناک کنم.

[[ابو بکر]]، سخن گفت و از من، بردبارتر و باوقارتر بود. به [[خدا]] [[سوگند]]، با آن که بدون [[آمادگی]] قبلی سخن می‌گفت، هیچ یک از سخنانی را که من آماده کرده بودم و از آنها به شعف می‌آمدم، فرو نگذاشت و مانند آن یا بهترش را بیان داشت، تا آن که ساکت شد. سپس گفت: هر خوبی‌ای که درباره خود گفتید، [[شایسته]] آن هستید؛ اما امر [[خلافت]]، بایسته جز این تیره از [[قریش]] نیست؛ چرا که آنان برترینِ [[عرب]] در [[نسب]] و جایگاه‌اند. من، برای شما یکی از این دو مرد را پسندیدم. پس با هر کدام که می‌خواهید، [[بیعت]] کنید.

سپس، دست مرا و دست ابو عبیدة بن جراح را که در میان ما نشسته بود، گرفت و من، جز از این سخن او ناراحت نشدم؛ زیرا به [[خدا]] [[سوگند]]، اگر پیش انداخته شوم و بی آن که گناهی مرتکب شده باشم، گردنم را بزنند، نزد من محبوب‌تر از آن است که [[امیر]] قومی شوم که [[ابو بکر]] در میان آنان است، مگر آن که نَفْسم، به هنگام [[مرگ]]، چیزی را برایم بیاراید که الان آن را نمی‌یابم. پس، کسی از [[انصار]] گفت: من دوای درد و چاره کارم. ای گروه [[قریش]]! امیری از ما باشد و امیری از شما. همهمه‌ها زیاد و صداها بلند گردید، تا آن جا که ترسیدم [[اختلاف]] شود. پس گفتم: ای [[ابو بکر]]! دستت را بگشای.

*'''کسانی که از [[بیعت]] با [[ابو بکر]]، سر باز زدند''': [[تاریخ الیعقوبی (کتاب)|تاریخ الیعقوبی]]: گروهی از [[مهاجران]] و [[انصار]] از [[بیعت]] با [[ابو بکر]]، سر باز زدند و به [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} متمایل شدند، از جمله: [[عباس]] بن [[عبد المطلب]]، [[فضل بن عباس]]، [[زبیر بن عوام]] بن عاص، [[خالد بن سعید]]، [[مقداد]] بن عمرو، [[سلمان فارسی]]، ابو ذر غِفاری، [[عمار]] بن یاسر، بَراء بن عازب و [[ابی بن کعب]]. [[ابو بکر]] به دنبال [[عمر بن خطاب]] و ابو عبیدة بن جراح و [[مغیرة]] بن شعبه فرستاد و گفت: نظر (صواب)، چیست؟ گفتند: صواب، آن است که [[عباس]] بن [[عبد المطلب]] را ببینی و سهمی از این [[حکومت]] برای او و نسلش قرار دهی و بدین وسیله در طرف [[علی بن ابی طالب]]، شکاف اندازید تا اگر با شما شد، برایتان حجتی بر ضد [[علی]] باشد<ref>[[تاریخ الیعقوبی (کتاب)|تاریخ الیعقوبی]]، ج ۲، ص ۱۲۴.</ref>.

*'''سخن [[امام علی]]{{ع}} پس از [[آگاهی]] از ماجرای سقیفه‌''': [[الإرشاد (کتاب)|الإرشاد]]: چون ماجرای [[بیعت]] [[ابو بکر]] پایان گرفت و بیعت‌کنندگان، با وی [[بیعت]] کردند، مردی نزد [[امیر مؤمنان]]، که [[قبر]] [[پیامبر خدا]] را با بیل صاف می‌کرد، آمد و به او گفت: [[مردم]] با [[ابو بکر]] [[بیعت]] کردند و [[انصار]]، به سبب [[اختلاف]] داخلی‌شان [[خوار]] شدند و [[آزادشدگان]] [[فتح]] مکه‌<ref>منظور، آن دسته از قریش هستند که در فتح مکه هنوز مسلمان نشده بودند و پیامبر{{صل}} فرمان داد که‌کسی آنان را به اسارت نگیرد تا بلکه مسلمان شوند.</ref> به [[بیعت]] با آن مرد ([[ابوبکر]])، مبادرت ورزیدند که مبادا [خلافت‌] به شما برسد. [[امام]]{{ع}} سرِ بیل را بر [[زمین]] زد و دستش را بر آن نهاد و گفت: "الف، لام، میم. آیا [[مردم]] [[گمان]] می‌برند که رها می‌شوند تا [تنها به زبان‌] بگویند: [[ایمان]] آوردیم، و [آیا [[گمان]] می‌برند که‌] [[آزمایش]] نمی‌شوند؟ و بی‌گمان، پیشینیانِ آنان را آزموده‌ایم و بی‌شک، [[خداوند]]، راستگویان و [[دروغگویان]] را معلوم می‌دارد. آیا آنان که کارهای [[زشت]] می‌کنند، [[گمان]] می‌برند که بر ما پیشی می‌گیرند؟ چه بد [[حکم]] می‌رانند!"<ref>عنکبوت: آیات ۱- ۴.</ref><ref>[[الإرشاد (کتاب)|الإرشاد]]، ج ۱، ص ۱۸۹.</ref>.

*'''[[هجوم]] به خانه [[فاطمه]]{{س}}، [[دختر پیامبر]]{{صل}}‌''': [[أنساب الأشراف‌ (کتاب)|أنساب الأشراف‌]]- به [[نقل]] از [[سلیمان تَیمی]] و ابن عون-: [[ابو بکر]] به دنبال [[علی]]{{ع}} فرستاد و از او [[بیعت]] خواست؛ [اما] او [[بیعت]] نکرد. پس [[عمر]] آمد و همراه او شعله‌ای از [[آتش]] بود. [[فاطمه]]{{س}} او را در آستانه در دید و فرمود: "ای پسر خطاب! آیا درِ خانه‌ام را بر روی من [[آتش]] می‌زنی؟". گفت: آری، و این، آنچه را پدرت آورْد، استوارتر می‌کند<ref>أنساب الأشراف، ج ۲، ص ۲۶۸.</ref>. [[تاریخ الطبری‌ (کتاب)|تاریخ الطبری‌]]- به [[نقل]] از [[زیاد بن کلیب]]-: [[عمر بن خطاب]] به [[خانه علی]]{{ع}} که در آن، [[طلحه]] و [[زبیر]] و مردانی از [[مهاجران]] بودند، آمد و گفت: به [[خدا]] [[سوگند]]، یا [خانه را] با شما [[آتش]] می‌زنم، یا برای بیعتْ بیرون آیید. [[زبیر]] با [[شمشیر]] آخته، به سوی او بیرون دوید؛ اما [پایش‌] لغزید و [[شمشیر]] از دستش به [[زمین]] افتاد. پس بر او ریختند و دستگیرش نمودند<ref>تاریخ الطبری، ج ۳، ص ۲۰۲.</ref>.

*'''خودداری [[امام]]{{ع}} از بیعت‌''': [[الردة (کتاب)|الردة]]: [[ابو بکر]] به دنبال [[علی]]{{ع}} فرستاد و او را فرا خواند. پس آمد و در حالی که مردمْ حاضر بودند، [[سلام]] داد و نشست. سپس روی به [[مردم]] کرد و گفت: "چرا مرا فرا خوانده‌ای؟". [[عمر]] به او گفت: تو را برای بیعتی فرا خوانده‌ایم که [[مسلمانان]]، بر آن اجتماع کرده‌اند. [[علی]]{{ع}} فرمود: "ای گروه! شما [[حکومت]] را از دست [[انصار]] گرفتید، با این [[استدلال]] که [[ابو بکر]] [با [[پیامبر]]{{صل}}‌] [[خویشاوند]] است؛ چون می‌پنداشتید که [[محمد]]{{صل}} از میان شماست. پس، آنان زمام امور را به شما سپردند و کار را به شما وا نهادند. من، با همان استدلالی که بر [[انصار]] [[احتجاج]] کردید، بر شما [[احتجاج]] می‌کنم. ما در [[زندگی]] و [[مرگ]]، به [[محمد]]{{صل}} نزدیک‌تریم؛ چرا که ما، [[اهل بیت]] او و نزدیک‌ترینِ [[مردم]] به او هستیم. پس اگر از [[خدا]] می‌ترسید، با ما [[انصاف]] بورزید و در این امر، آنچه را [[انصار]] برای شما شناختند، شما نیز برای ما بشناسید". پس، [[عمر]] به او گفت: ای مرد! تو رها نمی‌شوی، مگر آن که همان گونه که دیگران [[بیعت]] کردند، [[بیعت]] کنی. [[علی]]{{ع}} فرمود: "من هم از تو نمی‌پذیرم و با کسی که از او برای [[بیعت گرفتن]] سزاوارترم، [[بیعت]] نمی‌کنم". پس، ابو عبیدة بن جراح به او گفت: ای [[ابو الحسن]]! به [[خدا]] [[سوگند]]، تو به این امر به خاطر [[فضل]] و سابقه و خویشاوندی‌ات سزاواری؛ اما [[مردمان]] [[بیعت]] کردند و به این پیرمرد، [[راضی]] شدند. پس تو هم به آنچه [[مسلمانان]] [[راضی]] شدند، [[راضی]] شو.

[[علی]]- که [[خداوند]] گرامی‌اش بدارد- فرمود: "ای [[ابو عبیده]]! تو [[امین]] این امتی. پس، از [[خدا]] درباره خودت [[پروا]] کن، که این روز، روزهایی در پشت سر دارد و برای شما [[شایسته]] نیست که [[حاکمیت]] و [[قدرت]] [[محمد]]{{صل}} را از خانه و درون اتاقش بیرون بکشید و به خانه‌ها و درون اتاق‌هایتان ببرید؛ زیرا [[قرآن]]، در اتاق‌های ما نازل شد و ما، معدن و منشأ [[علم]] و [[حکمت]] و [[دین]] و [[سنت]] و واجباتیم و ما از شما به کارهای [[مردم]]، آگاه‌تریم. پس، از [[هوا و هوس]] [[پیروی]] نکنید، که بی‌ارزش‌ترین سهم، نصیب شما می‌شود". [[بشیر بن سعد انصاری]] به سخن در آمد و گفت: ای [[ابو الحسن]]! به [[خدا]] [[سوگند]]، اگر [[مردم]]، این سخن را پیش از [[بیعت]] از تو شنیده بودند، دو نفر هم بر سر تو [[اختلاف]] نمی‌کردند و همه [[مردم]] با تو [[بیعت]] می‌نمودند؛ اما تو در خانه‌ات نشستی و در این کار، حاضر نشدی و [[مردم]] پنداشتند که تو نیازی به [[خلافت]] [[نداری]]. اکنون هم [[بیعت]] با این پیرمرد، رخ داده [و به انجام رسیده است‌] و تو، [[اختیار]] کار خود را داری.

[[علی]]{{ع}} به او فرمود: "ای [[بشیر]]، وای بر تو! آیا [[وظیفه]] این بود که [جنازه‌] [[پیامبر خدا]] را در خانه‌اش رها سازم و [هنوز] او را به مدفنش نبرده، بیرون بیایم و بر سر [[خلافت]]، با مردمْ کشمکش کنم؟!"<ref>[[الردة (کتاب)|الردة]]، ص ۴۶.</ref>.

*'''[[اعتراض]] [[امام]]{{ع}} به نتیجه اجتماع سقیفه‌''': [[امام علی]]{{ع}}‌- در خطبه‌ای که از امر [[خلافت]] شِکوه می‌کند-: هان! به [[خدا]] [[سوگند]]، فلان شخص، جامه [[خلافت]] به تن کرد و می‌دانست که من، محور گردش آسیاب خلافتم. سیلاب [فضائل‌] از ستیغ بلندم ریزان است و مرغ [اندیشه‌] از رسیدن به قله‌ام [[ناتوان]]. پس، دامن از [[خلافت]] بر کشیدم و پهلو از آن پیچیدم و [[نیک]] اندیشیدم که یا بی‌یاور بستیزم و یا بر این تیرگی و [[ظلمت]]، شکیب ورزم؛ ظلمتی که در آن، بزرگ‌سالانْ فرتوت و خردسالانْ پیر گردند و [[مؤمن]]، تا لحظه [[دیدار]] پروردگارش، در آن به [[رنج]] و زحمت باشد. دیدم که [[شکیبایی]] خردمندانه‌تر است. پس با خاری در چشم و استخوانی در گلو و با این که میراثم را به تاراج‌رفته می‌دیدم، شکیب ورزیدم<ref>{{متن حدیث|الإمام علی{{ع}}- فی خُطبَةٍ تَشتَمِلُ عَلَی الشکوی‌ مِن أمرِ الخِلافَةِ-: أما وَاللهِ لَقَد تَقَمصَها فُلانٌ وإنهُ لَیعلَمُ أن مَحَلی مِنها مَحَل القُطبِ مِنَ الرحا، ینحَدِرُ عَنی السیلُ ولا یرقی‌ إلَی الطیرُ، فَسَدَلتُ دونَها ثَوباً، وطَوَیتُ عَنها کشحاً، وطَفِقتُ أرتَئی بَینَ أن أصولَ بِیدٍ جَذاءَ، أو أصبِرَ عَلی‌ طَخیةٍ عَمیاءَ، یهرَمُ فیهَا الکبیرُ، وَیشیبُ فیهَا الصغِیرُ، ویکدَحُ فیها مُؤمِنٌ حتی‌ یلقی‌ رَبهُ! فَرَأَیتُ أن الصبرَ عَلی‌ هاتا أحجی‌، فَصَبَرتُ وفِی العَینِ قَذی، وفِی الحَلقِ شَجاً، أری‌ تُراثی نَهباً}} (نهج البلاغة، خطبه ۳).</ref>.

*'''یاری‌خواهی [[امام]]{{ع}} از [[مهاجران]] و [[انصار]]''': کتاب [[سلیم بن قیس]]: [[سلمان]] گفت: چون شب شد، [[علی]]{{ع}} [[فاطمه]]{{س}} را بر درازگوشی سوار کرد و دست دو پسرش، [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}} را گرفت و هیچ یک از اهل [[بدر]]، چه [[مهاجر]] و چه [[انصار]] را وا ننهاد، جز آن که به منزلش رفت و حقش را به آنان یادآوری کرد و آنان را به [[یاری]] خود فرا خواند؛ اما جز ۴۴ نفر، هیچ کدام پاسخ مثبت ندادند. پس به آنان [[فرمان]] داد که صبح زود، سر تراشیده و با سلاح‌هایشان بیایند و تا به پای [[مرگ]]، [[پیمان]] ببندند. چون صبح شد، جز چهار تن [به [[وعده]] خود] وفا نکردند. به [[سلمان]] گفتم: آن چهار تن که بودند؟ گفت: من، ابو ذر، مقداد و [[زبیر بن عوام]]. سپس [[علی]]{{ع}} شب بعد به نزد آنان آمد و سوگندشان داد. گفتند: صبح با تو می‌آییم؛ اما هیچ یک از آنان، جز ما [چهار تن‌] نیآمدند. و شب سوم هم به نزد آنان آمد و باز، جز ما کسی نیامد. چون [[خیانت]] و [[بی‌وفایی]] آنان را دید، خانه‌نشین شد و به گردآوری و کنار هم نهادن [[قرآن]] رو آورد و از خانه‌اش بیرون نیامد تا آن که [[قرآن]] را گرد آورْد<ref>کتاب سلیم بن قیس، ج ۲، ص ۵۸۰، ح ۴.</ref>.

*'''[[بیعت]] [[امام]]{{ع}} پس از درگذشت [[فاطمه]]{{س}}‌''': [[الکامل فی التاریخ‌ (کتاب)|الکامل فی التاریخ‌]]- به [[نقل]] از زُهْری-: [[علی]]{{ع}} و [[بنی هاشم]] و [[زبیر]]، شش ماه [[پایداری]] نمودند و با [[ابو بکر]] [[بیعت]] نکردند، تا آن که [[فاطمه]]- که [[خدا]] از او [[خشنود]] باد- در گذشت. آن گاه با او [[بیعت]] کردند<ref>الکامل فی التاریخ، ج ۲، ص ۱۴.</ref>. [[صحیح البخاری‌ (کتاب)|صحیح البخاری‌]]- به [[نقل]] از [[عایشه]]-: [[فاطمه]]، [[دختر پیامبر]]{{صل}}، به [[ابو بکر]] [[پیام]] داد که [[میراث]] خود از [[پیامبر خدا]] را می‌خواهد، که [میراثش‌] آنچه را [[خداوند]]، بی [[جنگ]] و [[خونریزی]] در [[مدینه]] نصیب [[پیامبر]]{{صل}} کرده بود و نیز [[فدک]] و باقیمانده [[خمس]] [[خیبر]]... را شامل می‌شد؛ اما [[ابو بکر]]، از این که چیزی از آنها را به [[فاطمه]] باز گردانَد، خودداری ورزید. از این‌رو، [[فاطمه]] بر [[ابوبکر]] خشمناک شد و با او [[قهر]] کرد و تا هنگام [[مرگ]] با او سخن نگفت.

[[علی]] در زمان حیات [[فاطمه]]، نزد [[مردم]]، آبرویی داشت؛ ولی چون [[فاطمه]] در گذشت، [[مردم]]، با [[علی]] چنان [[رفتار]] نمودند که گویی او را نمی‌شناختند. پس با [[ابو بکر]] به [[مصالحه]] برخاست و با وی [[بیعت]] کرد؛ اما در آن چند ماه [که [[فاطمه]] زنده بود، هرگز] [[بیعت]] نکرد<ref>صحیح البخاری، ج ۴، ص ۱۵۴۹، ح ۳۹۹۸.</ref>.

گزیده [[دانش]] [[نامه]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}، ص۱۸۲

#'''[[بیم]] اختلاف‌''' [[امام علی]]{{ع}}‌- در خطبه‌اش پیش از [[جنگ جمل]]-: چون [[پیامبر]]{{صل}} [[قبض روح]] شد، ما، [[خانواده]] و [[خاندان]] و [[وارثان]] و [[خویشان]] او و سزاوارترینِ [[مردم]] به او بودیم و با ما در این امر، کشمکش نمی‌شد. پس، [[حکومت]] پیامبرمان را از ما گرفتند و به دیگران سپردند و به [[خدا]] [[سوگند]]، اگر از [[اختلاف]] [[مسلمانان]] و بازگشتشان به [[کفر]] هراسی نبود، تا سر حد توانمان، آن را دگرگون می‌ساختیم<ref>{{متن حدیث|الإمام علی{{ع}}- مِن خُطبَتِهِ قَبلَ حَربِ الجَمَلِ-: إن النبِی{{صل}} حینَ قُبِضَ کنا نَحنُ أهلَ بَیتِهِ، وعُصبَتَهُ، ووَرَثَتَهُ، وأولِیاءَهُ، وأحَق خَلقِ اللهِ بِهِ، لا نُنازَعُ فی ذلِک... فَانتَزَعوا سُلطانَ نَبِینا مِنا، ووَلوهُ غَیرَنا، وَایمُ اللهِ فَلَولا مَخافَةُ الفُرقَة بَینَ المُسلِمینَ أن یعودوا إلَی الکفرِ لَکنا غَیرنا ذلِک مَا استَطَعنا!}} (الجمل، ص ۴۳۷).</ref>.

#'''[[بیم]] [[ارتداد]]''' [[امام باقر]]{{ع}}: چون [[مردم]] کردند آنچه در [[بیعت]] با [[ابو بکر]] کردند، هیچ چیز از فراخوانی [[امیر مؤمنان]] به سوی خود مانع نشد، مگر توجه به [[مردم]] و [[بیم]] آن که از [[اسلام]] باز گردند و به [[پرستش]] [[بت‌ها]] روی آورند و به [[یگانگی خداوند]] و [[رسالت]] خدایی [[محمد]]{{صل}} گواهی ندهند.... [پس،] از سر ناچاری و بی‌یاوری [[بیعت]] کرد<ref>{{متن حدیث|الإمام الباقر{{ع}}: إن الناسَ لَما صَنَعوا ما صَنَعوا إذ بایعوا أبا بَکرٍ، لم یمنَع أمیرَ المُؤمِنینَ{{ع}} مِن أن یدعُوَ إلی‌ نَفسِهِ إلانَظَراً لِلناسِ، وتَخَوفاً عَلَیهِم أن یرتَدوا عَنِ الإِسلامِ؛ فَیعبُدُوا الأَوثانَ، ولا یشهَدوا أن لا إلهَ إلااللهُ، وأن مُحَمداً رَسولُ اللهِ{{صل}}... وبایعَ مُکرَهاً؛ حَیثُ لَم یجِد أعواناً}} (الکافی، ج ۸، ص ۲۹۵، ح ۴۵۴).</ref>.

#'''بی [[یاور]] بودن‌''' [[الکافی‌ (کتاب)|الکافی‌]]- به [[نقل]] از [[سدیر]]-: نزد [[ابو جعفر]] ([[امام باقر]]){{ع}} بودیم و آنچه را [[مردم]] پس از پیامبرشان کردند و [[امیر مؤمنان]] را [[خوار]] داشتند، یاد نمودیم. پس، مردی از آن میان گفت: [[خدا]] تو را به [[سلامت]] دارد! پس، [[عزت]] و [[شوکت]] [[بنی هاشم]] و افراد آنها چه شد؟ [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: "چه کسی از [[بنی هاشم]] باقی مانده بود؟ [[جعفر]] و حمزه‌که‌<ref>{{متن حدیث|الإمام علی{{ع}}- مِن خُطبَتِهِ قَبلَ حَربِ الجَمَلِ-: إن النبِی{{صل}} حینَ قُبِضَ کنا نَحنُ أهلَ بَیتِهِ، وعُصبَتَهُ، ووَرَثَتَهُ، وأولِیاءَهُ، وأحَق خَلقِ اللهِ بِهِ، لا نُنازَعُ فی ذلِک... فَانتَزَعوا سُلطانَ نَبِینا مِنا، ووَلوهُ غَیرَنا، وَایمُ اللهِ فَلَولا مَخافَةُ الفُرقَة بَینَ المُسلِمینَ أن یعودوا إلَی الکفرِ لَکنا غَیرنا ذلِک مَا استَطَعنا!}} (الجمل، ص ۴۳۷).</ref> نبودندو با [[علی]]{{ع}} تنها دو مرد [[ناتوان]] و [[خوار]] و تازه‌مسلمان ([[عباس]] و عقیل) بودند که از آزاد شدگان [[فتح]] مکه‌ بودند. هان! به [[خدا]] [[سوگند]]، اگر حمزه و [[جعفر]] حاضر بودند، کار آن دو ([[ابو بکر]] و [[عمر]]) به آن جا نمی‌رسید و اگر [[شاهد]] ماجرا بودند، خود را [[فدا]] می‌کردند"<ref>الکافی، ج ۸، ص ۱۸۹، ح ۲۱۶.</ref>.

#'''[[اجبار]]''': [[امام صادق]]{{ع}}: به [[خدا]] [[سوگند]]، [[علی]]{{ع}} [[بیعت]] نکرد تا آن که دید دودْ داخل خانه‌اش شد<ref>{{متن حدیث|الإمام الصادق{{ع}}: وَاللهِ ما بایعَ عَلِی{{ع}} حَتی‌ رَأَی الدخانَ قَد دَخَلَ عَلَیهِ بَیتَهُ}} (الشافی، ج ۳، ص ۲۴۱).</ref>.

#'''[[دشمنی]] قریش‌''' [[نثر الدر (کتاب)|نثر الدر]]- به [[نقل]] از ابن‌عباس-: میان [[علی]]{{ع}} و [[عثمان]]، گفتگویی در گرفت. [[عثمان]] گفت: من چه کنم که [[قریش]]<ref>هرجا سخن از «قریش» در برابر علی{{ع}} باشد، مقصود، «قریش سیاسی» یا همان قُریشیانِ غیر بنی‌هاشم‌اند. (م)</ref>، شما ([[بنی‌هاشم]]) را [[دوست]] ندارند. شما در [[جنگ بدر]] از آنها هفتاد تن را کشتید؛ هفتاد نفری که سیمایشان چون گوشواره‌های زرین بود و بینی‌شان پیش از لب‌هایشان [[آب]] می‌نوشید<ref>کنایه از تکبر و بزرگ‌منشی آنهاست، همچون «باد در دماغ داشتن» در فارسی. (م)</ref><ref>نثر الدر، ج ۲، ص ۶۸.</ref>.

*'''[[بیعت]] [[ابو بکر]] از دیدگاه [[عمر]]''' [[تاریخ الیعقوبی (کتاب)|تاریخ الیعقوبی]]‌- به [[نقل]] از [[عمر بن خطاب]]-: [[بیعت]] با [[ابو بکر]]، ناگهانی (و بی مقدمه) بود و [[خداوند]]، شرش را حفظ کرد. پس اگر کسی دوباره آن گونه کرد، او را بکشید<ref>[[تاریخ الیعقوبی (کتاب)|تاریخ الیعقوبی]]، ج ۲، ص ۱۵۸.</ref><ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۱۷۲-۱۸۵.</ref>.