تزکیه در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←موانع تزکیه
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
*'''ب. [[انفاق در راه خدا]]:''' [[انفاق مال]] چه [[واجب]] و چه [[مستحب]] موجب [[پاک]] شدن و [[تطهیر]] [[قلوب]] از آلودگیها و [[صفات ناپسند]] همچون [[بخل]] و [[دوستی دنیا]] می‌گردد<ref>منهج القرآن فی تربیة المجتمع، ص۲۰۴؛ بحارالانوار، ج۶، ص۱۰۴؛ نمونه، ج۸، ص۱۱۷.</ref>: {{متن قرآن|خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ }}<ref> از دارایی‌های آنان زکاتی بردار که با آن آنها را پاک می‌داری و پاکیزه می‌گردانی و برای آنها (به نیکی) دعا کن که دعای تو (مایه) آرامش آنان است و خداوند شنوایی داناست؛ سوره توبه، آیه:۱۰۳.</ref> بیشتر [[مفسران]] مراد از [[آیه]] فوق را [[گرفتن زکات]] [[واجب]] دانسته‌اند<ref>مجمع البیان، ج۵، ص۱۰۲؛ المیزان، ج۹، ص۳۷۷؛ المنیر، ج۱۱ ـ ۱۲، ص۲۸.</ref>؛ اما برخی مراد از آن را بخشی از [[اموال]] افراد [[گنهکار]] دانسته‌اند که جهت [[کفاره گناه]] خویش می‌پردازند<ref>جامع البیان، ج۱۱، ص۲۵؛ مجمع‌البیان، ج۵، ص۱۰۲.</ref>. [[شأن نزول]] [[آیه]] فوق<ref>جامع‌البیان، ج۱۱، ص۲۴ ـ ۲۶؛ المیزان، ج۹، ص۳۸۴.</ref> که به [[گناه]] [[ابولبابه]] و گرفتن بخشی از [[اموال]] او از سوی [[پیامبر]] جهت [[کفاره گناه]] اشاره دارد و نیز [[آیه]] بعد که از [[پذیرش]] [[توبه]] [[گناهکاران]] و قبول انفاقهای آنان از سوی [[خداوند]] [[سخن]] گفته: {{متن قرآن|أَلَمْ يَعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ }}<ref> آیا ندانسته‌اند: خداوند است که از بندگانش توبه را می‌پذیرد و زکات‌ها را دریافت می‌دارد و خداوند است که توبه‌پذیر بخشاینده است؟!؛ سوره توبه، آیه:۱۰۴.</ref> مؤید این نظرند، اگرچه استفاده [[حکم]] [[زکات]] [[واجب]] و انفاقهای دیگر از [[آیه]] با یکدیگر تنافی ندارد. در آیات ۱۸ـ ۱۹ [[سوره لیل]] نیز به [[انفاق در راه خدا]] و نقش آن در [[تزکیه]] اشاره کرده و آن را از [[صفات متقین]] دانسته است: {{متن قرآن|الَّذِي يُؤْتِي مَالَهُ يَتَزَكَّى وَمَا لِأَحَدٍ عِندَهُ مِن نِّعْمَةٍ تُجْزَى}}<ref> همان کس که داراییش را می‌بخشد تا خود پاک و پیراسته شود، و از هیچ کس نزد او نعمتی نیست که باید پاداش داده شود؛ سوره لیل، آیه: ۱۸ - ۱۹.</ref>. در [[روایات اسلامی]] نیز بر تأثیر [[انفاق]] در [[تزکیه]] و محو [[گناهان]] تأکید شده است؛ از جمله [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: هر کس [[خانواده]] [[مسلمانی]] را یک شبانه روز [[پذیرایی]] کند [[خداوند]] [[گناهان]] او را محو می‌کند<ref>عوالی‌اللئالی، ج۳، ص۲۸۳؛ بحارالانوار، ج۷۱، ص۳۸۹؛ کنزالعمال، ج۱۵، ص۷۷۵.</ref><ref>[[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید جعفر]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۷، ص ۴۹۷ - ۵۰۴]</ref>. | *'''ب. [[انفاق در راه خدا]]:''' [[انفاق مال]] چه [[واجب]] و چه [[مستحب]] موجب [[پاک]] شدن و [[تطهیر]] [[قلوب]] از آلودگیها و [[صفات ناپسند]] همچون [[بخل]] و [[دوستی دنیا]] می‌گردد<ref>منهج القرآن فی تربیة المجتمع، ص۲۰۴؛ بحارالانوار، ج۶، ص۱۰۴؛ نمونه، ج۸، ص۱۱۷.</ref>: {{متن قرآن|خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ }}<ref> از دارایی‌های آنان زکاتی بردار که با آن آنها را پاک می‌داری و پاکیزه می‌گردانی و برای آنها (به نیکی) دعا کن که دعای تو (مایه) آرامش آنان است و خداوند شنوایی داناست؛ سوره توبه، آیه:۱۰۳.</ref> بیشتر [[مفسران]] مراد از [[آیه]] فوق را [[گرفتن زکات]] [[واجب]] دانسته‌اند<ref>مجمع البیان، ج۵، ص۱۰۲؛ المیزان، ج۹، ص۳۷۷؛ المنیر، ج۱۱ ـ ۱۲، ص۲۸.</ref>؛ اما برخی مراد از آن را بخشی از [[اموال]] افراد [[گنهکار]] دانسته‌اند که جهت [[کفاره گناه]] خویش می‌پردازند<ref>جامع البیان، ج۱۱، ص۲۵؛ مجمع‌البیان، ج۵، ص۱۰۲.</ref>. [[شأن نزول]] [[آیه]] فوق<ref>جامع‌البیان، ج۱۱، ص۲۴ ـ ۲۶؛ المیزان، ج۹، ص۳۸۴.</ref> که به [[گناه]] [[ابولبابه]] و گرفتن بخشی از [[اموال]] او از سوی [[پیامبر]] جهت [[کفاره گناه]] اشاره دارد و نیز [[آیه]] بعد که از [[پذیرش]] [[توبه]] [[گناهکاران]] و قبول انفاقهای آنان از سوی [[خداوند]] [[سخن]] گفته: {{متن قرآن|أَلَمْ يَعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ }}<ref> آیا ندانسته‌اند: خداوند است که از بندگانش توبه را می‌پذیرد و زکات‌ها را دریافت می‌دارد و خداوند است که توبه‌پذیر بخشاینده است؟!؛ سوره توبه، آیه:۱۰۴.</ref> مؤید این نظرند، اگرچه استفاده [[حکم]] [[زکات]] [[واجب]] و انفاقهای دیگر از [[آیه]] با یکدیگر تنافی ندارد. در آیات ۱۸ـ ۱۹ [[سوره لیل]] نیز به [[انفاق در راه خدا]] و نقش آن در [[تزکیه]] اشاره کرده و آن را از [[صفات متقین]] دانسته است: {{متن قرآن|الَّذِي يُؤْتِي مَالَهُ يَتَزَكَّى وَمَا لِأَحَدٍ عِندَهُ مِن نِّعْمَةٍ تُجْزَى}}<ref> همان کس که داراییش را می‌بخشد تا خود پاک و پیراسته شود، و از هیچ کس نزد او نعمتی نیست که باید پاداش داده شود؛ سوره لیل، آیه: ۱۸ - ۱۹.</ref>. در [[روایات اسلامی]] نیز بر تأثیر [[انفاق]] در [[تزکیه]] و محو [[گناهان]] تأکید شده است؛ از جمله [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: هر کس [[خانواده]] [[مسلمانی]] را یک شبانه روز [[پذیرایی]] کند [[خداوند]] [[گناهان]] او را محو می‌کند<ref>عوالی‌اللئالی، ج۳، ص۲۸۳؛ بحارالانوار، ج۷۱، ص۳۸۹؛ کنزالعمال، ج۱۵، ص۷۷۵.</ref><ref>[[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید جعفر]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۷، ص ۴۹۷ - ۵۰۴]</ref>. | ||
==موانع تزکیه== | ==موانع [[تزکیه]]== | ||
*موانع دستیابی انسان به رشد معنوی و تزکیه نفس فراوان است که برخی از آنها عبارت‌اند از<ref>[[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید جعفر]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۷، ص ۴۹۷ - ۵۰۴]</ref>: | *موانع دستیابی [[انسان]] به [[رشد معنوی]] و [[تزکیه]] نفس فراوان است که برخی از آنها عبارت‌اند از<ref>[[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید جعفر]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۷، ص ۴۹۷ - ۵۰۴]</ref>: | ||
===شیطان=== | ===[[شیطان]]=== | ||
*از آنجا که شیطان دشمن انسان است<ref>سوره فاطر، آیه:۶.</ref> و سوگند یاد کرده تا همه | *از آنجا که [[شیطان]] [[دشمن]] [[انسان]] است<ref>سوره فاطر، آیه:۶.</ref> و [[سوگند]] یاد کرده تا همه [[انسانها]] را [[گمراه]] کند<ref>سوره حجر، آیه:۳۹ ـ ۴۰.</ref> وی یکی‌از عوامل اصلی [[آلوده]] شدن [[انسانها]] به [[گناه]] و [[مانع]] عمده تحصیل [[تزکیه]] به شمار می‌رود، بر همین اساس [[قرآن]] [[مؤمنان]] را از [[پیروی]] او برحذر داشته، می‌گوید اگر [[لطف خدا]] نبود ـ با توجه به دامها و وسوسه‌های [[شیطان]]<ref>مجمع‌البیان، ج۷، ص۲۱۰.</ref> ـ هیچ‌کس [[قادر]] به [[تزکیه]] خود نبود: {{متن قرآن|وَلَوْلا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَكَا مِنكُم مِّنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَن يَشَاء وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ }}<ref> اگر بخشش خداوند و بخشایش وی بر شما نبود هرگز هیچ یک از شما پاک نمی‌ماند اما خداوند هر که را بخواهد پاک می‌دارد و خداوند شنوایی داناست؛ سوره نور، آیه:۲۱.</ref><ref>[[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید جعفر]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۷، ص ۴۹۷ - ۵۰۴]</ref>. | ||
===عصیان و گناه=== | ===[[عصیان]] و [[گناه]]=== | ||
*نافرمانی خداوند و ارتکاب برخی گناهان از دیگر اموری است که قرآن در آیاتی آن را مانع تطهیر قلوب مؤمنان برمی‌شمارد، چنان که در آیه ۱۷۴ سوره بقره و آیه ۷۷ سوره آل عمران به برخی از این گناهان از جمله پیمان شکنی یهود و کتمان حقایق به قصد رسیدن به مال دنیا اشاره کرده و آن را مانع تزکیه آنان دانسته است: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref> بی‌گمان آنان که از کتاب (آسمانی) آنچه را خداوند فرو فرستاده است پنهان می‌دارند و (آن را) به بهای اندک می‌فروشند جز آتش در اندرون خود نمی‌انبارند و روز رستخیز خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و آنها را پاکیزه نمی‌گرداند و عذابی دردناک خواهند داشت؛ سوره بقره، آیه:۱۷۴.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لاَ خَلاقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ }}<ref> آنان که پیمان با خداوند و سوگندهای خود را به بهای ناچیز می‌فروشند، در جهان واپسین بی‌بهره‌اند و خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و در روز رستخیز به آنان نمی‌نگرد و آنان را پاکیزه نمی‌دارد و عذابی دردناک خواهند داشت؛ سوره آل عمران، آیه:۷۷.</ref> مراد از عدم تزکیه این افراد این است که خداوند آنان را از آلودگی گناهشان به وسیله آمرزش پاک نمی‌کند. البته برخی گفته‌اند: مراد از عدم تزکیه آن است که خداوند به پاکی و طهارت آنان گواهی نمی‌دهد<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۷۷۹؛ التفسیر الکبیر، ج۸، ص۱۱۲.</ref> یا مراد این است که خداوند این افراد را در جایگاه پاکان قرار نمی‌دهد<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۷۷۹؛ التفسیر الکبیر، ج۸، ص۱۱۲.</ref><ref>[[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید جعفر]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۷، ص ۴۹۷ - ۵۰۴]</ref>. | * [[نافرمانی خداوند]] و ارتکاب برخی [[گناهان]] از دیگر اموری است که [[قرآن]] در آیاتی آن را [[مانع]] [[تطهیر]] [[قلوب]] [[مؤمنان]] برمی‌شمارد، چنان که در [[آیه]] ۱۷۴ [[سوره بقره]] و [[آیه]] ۷۷ [[سوره آل عمران]] به برخی از این [[گناهان]] از جمله [[پیمان]] شکنی [[یهود]] و [[کتمان]] حقایق به قصد رسیدن به [[مال]] [[دنیا]] اشاره کرده و آن را [[مانع]] [[تزکیه]] آنان دانسته است: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref> بی‌گمان آنان که از کتاب (آسمانی) آنچه را خداوند فرو فرستاده است پنهان می‌دارند و (آن را) به بهای اندک می‌فروشند جز آتش در اندرون خود نمی‌انبارند و روز رستخیز خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و آنها را پاکیزه نمی‌گرداند و عذابی دردناک خواهند داشت؛ سوره بقره، آیه:۱۷۴.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لاَ خَلاقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ }}<ref> آنان که پیمان با خداوند و سوگندهای خود را به بهای ناچیز می‌فروشند، در جهان واپسین بی‌بهره‌اند و خداوند با آنان سخن نمی‌گوید و در روز رستخیز به آنان نمی‌نگرد و آنان را پاکیزه نمی‌دارد و عذابی دردناک خواهند داشت؛ سوره آل عمران، آیه:۷۷.</ref> مراد از عدم [[تزکیه]] این افراد این است که [[خداوند]] آنان را از [[آلودگی]] گناهشان به [[وسیله]] [[آمرزش]] [[پاک]] نمی‌کند. البته برخی گفته‌اند: مراد از عدم [[تزکیه]] آن است که [[خداوند]] به [[پاکی]] و [[طهارت]] آنان [[گواهی]] نمی‌دهد<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۷۷۹؛ التفسیر الکبیر، ج۸، ص۱۱۲.</ref> یا مراد این است که [[خداوند]] این افراد را در [[جایگاه]] [[پاکان]] قرار نمی‌دهد<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۷۷۹؛ التفسیر الکبیر، ج۸، ص۱۱۲.</ref><ref>[[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید جعفر]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۷، ص ۴۹۷ - ۵۰۴]</ref>. | ||
==آثار تزکیه== | ==آثار تزکیه== | ||