امامت در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخهها
←امامت در قرآن
خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
:*'''[[آیه]] [[همراهی با صادقان]]:''' {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ}}<ref> «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و با راستگویان باشید!» سوره توبه، آیه ۱۱۹.</ref>، | :*'''[[آیه]] [[همراهی با صادقان]]:''' {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ}}<ref> «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و با راستگویان باشید!» سوره توبه، آیه ۱۱۹.</ref>، | ||
:*'''[[آیۀ ولایت]]:''' {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref> «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آوردهاند، همان کسان که نماز برپا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref> | :*'''[[آیۀ ولایت]]:''' {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref> «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آوردهاند، همان کسان که نماز برپا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref> | ||
:*و آیهای که میگوید اگر به برخی در [[زمین]] [[قدرت]] داده شود [[نماز]] را بر پا میدارند، [[زکات]] میدهند و [[امر به معروف و نهی از منکر]] میکنند{{متن قرآن|الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ}}<ref> «(همان) کسانی که اگر آنان را در زمین توانمندی دهیم نماز بر پا میدارند و زکات میپردازند و به کار شایسته فرمان میدهند و از کار ناپسند باز میدارند و پایان کارها با خداوند است» سوره حج، آیه ۴۱.</ref> و.... در روایتهای فراوانی نیز مصادیق یا [[تأویل]] آیاتی از [[قرآن]]، مانند آیۀ {{متن قرآن|فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ}}<ref>«پس به خداوند و پیامبرش و نوری که فرو فرستادهایم ایمان آورید و خداوند از آنچه انجام میدهید آگاه است» سوره تغابن، آیه ۸.</ref><ref>تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۳۴۱.</ref>، آیۀ {{متن قرآن|يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ}}<ref>«بر آنند که نور خداوند را با دهانهاشان خاموش کنند و خداوند کاملکننده نور خویش است هر چند کافران نپسندند» سوره صف، آیه ۸.</ref><ref>تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۳۱۶-۳۱۷.</ref> و آیۀ {{متن قرآن|وَلَقَدْ وَصَّلْنَا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ}}<ref>«و ما برای آنان این گفتار را به هم پیوستیم باشد که پند گیرند» سوره قصص، آیه ۵۱.</ref><ref>الکافی، ج۱، ص۴۱۵.</ref> [[امامان معصوم]]{{عم}} دانسته شدهاند. | :*'''و آیهای که میگوید اگر به برخی در [[زمین]] [[قدرت]] داده شود [[نماز]] را بر پا میدارند، [[زکات]] میدهند و [[امر به معروف و نهی از منکر]] میکنند:''' {{متن قرآن|الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ}}<ref> «(همان) کسانی که اگر آنان را در زمین توانمندی دهیم نماز بر پا میدارند و زکات میپردازند و به کار شایسته فرمان میدهند و از کار ناپسند باز میدارند و پایان کارها با خداوند است» سوره حج، آیه ۴۱.</ref> و.... در روایتهای فراوانی نیز مصادیق یا [[تأویل]] آیاتی از [[قرآن]]، مانند آیۀ {{متن قرآن|فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ}}<ref>«پس به خداوند و پیامبرش و نوری که فرو فرستادهایم ایمان آورید و خداوند از آنچه انجام میدهید آگاه است» سوره تغابن، آیه ۸.</ref><ref>تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۳۴۱.</ref>، آیۀ {{متن قرآن|يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ}}<ref>«بر آنند که نور خداوند را با دهانهاشان خاموش کنند و خداوند کاملکننده نور خویش است هر چند کافران نپسندند» سوره صف، آیه ۸.</ref><ref>تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۳۱۶-۳۱۷.</ref> و آیۀ {{متن قرآن|وَلَقَدْ وَصَّلْنَا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ}}<ref>«و ما برای آنان این گفتار را به هم پیوستیم باشد که پند گیرند» سوره قصص، آیه ۵۱.</ref><ref>الکافی، ج۱، ص۴۱۵.</ref> [[امامان معصوم]]{{عم}} دانسته شدهاند<ref>[[یعقوبعلی برجی|برجی، یعقوبعلی]]، [[امامت - برجی (مقاله)|مقاله «امامت»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۲.</ref>. | ||
==مقدمه== | |||
*بر پایۀ روایتهای بسیار [[فریقین]] [[پیامبر اعظم]]{{صل}} از [[آغاز بعثت]] به [[تبیین]] [[جایگاه امامت]] و حتی [[تعیین]] مصداق آن، همپای با [[رسالت]]، اهتمام ویژه داشته است. [[امام رضا]]{{ع}} نیز بر این [[حقیقت]] تأکید میکند که [[امامت]] ریشه در [[قرآن]] و [[سخنان پیامبر]] [[اسلام]]{{صل}} دارد ایشان با استناد به آیۀ شریفۀ {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref> کمال یافتگی [[دین الهی]] را در گرو [[امامت]] میداند، و به صراحت میفرماید: "هر کس [[گمان]] کند [[خداوند]] [[دین]] خود را کامل نکرده و [[تعیین امام]] ننموده است، در [[حقیقت]] [[کتاب خدا]] را رد کرده است، و هر کس [[کتاب خدا]] را رد کند [[کافر]] است"<ref>الکافی، ج۱، ص۲۲۳.</ref>. | |||
*ایشان در مقاطع مختلف با استناد به [[کلام الهی]] و [[احادیث نبوی]] معلوم ساخته که [[امامت]] [[جایگاه]] والایی در [[قرآن]] و [[سخنان پیامبر]]{{صل}} دارد و [[حقتعالی]] و [[پیامبر]]{{صل}} اهتمام ویژهای به [[نصب]] و معرفی [[امامان]] داشتهاند. [[حضرت]] در [[مجلسی]] با حظور [[مأمون]] و [[عالمان]] فرقههای مختلف در بحث از آیۀ {{متن قرآن|ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا}}<ref>«سپس این کتاب را به کسانی از بندگان خویش که برگزیدهایم به میراث دادیم» سوره فاطر، آیه ۳۲.</ref> [[اهل]] مجلس را متوجه خطایی میکند که در [[تفسیر]] این [[آیه]] مرتکب شدهاند. سپس توضیح میدهد، که {{متن قرآن|اصْطَفَى}} در این [[آیه]] به [[دوازده]] [[دلیل قرآنی]]، خاص [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} است<ref>تحف العقول، ص۴۲۵.</ref>. ایشان همچنین برای [[اثبات]] [[امر]] [[امامت]]، به [[آیات]] [[وجوب اطاعت]] از [[اولوالامر]]{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}} <ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref><ref>إثبات الوصیة، ص۲۳۵.</ref>، دعای [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} درباره فرزندانش{{متن قرآن|وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}} <ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم میگمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود: پیمان من به ستمکاران نمیرسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref><ref>الغیبة، نعمانی، ص۲۱۷.</ref> و [[آیۀ ولایت]]{{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref> «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آوردهاند، همان کسان که نماز برپا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref><ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۵۴.</ref> استناد مینمایند. | |||
*از احادیثی که محور استدلالهای ایشان است میتوان از [[حدیث غدیر خم]]<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۵۴.</ref>، [[حدیث ثقلین]]<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۲۸-۲۲۹.</ref>، [[حدیث]] [[دوازده امام]] از [[قریش]]<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۵۰.</ref>، [[حدیث منزلت]]<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۳۲.</ref> و [[حدیث]] [[مرگ جاهلیت]] ناشی از نشناختن [[امام]]<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۱۲۶.</ref> نام برد. | |||
*آنچه از مراجعۀ ایشان به [[قرآن]] و [[سنت نبوی]] در امر [[امامت]] به دست میآید این است که [[امامان]] حافظان، [[هادیان]] و امینان امتاند<ref>الکافی، ج۱، ص۱۹۹.</ref> و [[اطاعت]] از آنان عین فرض است<ref>إثبات الوصیة، ص۲۳۵.</ref>. آنان [[اهل]] ذکرند<ref>بصائر الدرجات، ص۳۷-۳۸.</ref> و [[کتاب الهی]] به آنان [[میراث]] داده شده است، از اینرو تنها [[مفسران]] [[آگاه]] و تأویل کنندگان [[وحی الهی]] آناناند و بایستی در امر [[تفسیر]] و [[تأویل قرآن]] به آنان [[پناه]] جست<ref>بصائر الدرجات، ص۱۹۴.</ref>. آنان [[پاک]] و [[معصوم]] از لغزشند<ref>الکافی، ج۱، ص۱۹۹.</ref> و [[نور]] و نشانههای [[الهی]] در زمیناند که [[خلق]] با واسطۀ آنان به [[حق]] راه مییابند و به [[صراط مستقیم الهی]] [[هدایت]] میشوند<ref>الکافی، ج۱، ص۲۰۷.</ref>. آنان پایگاه [[خدا]] در [[زمین]]<ref>الکافی، ج۱، ص۴۲۵.</ref> و صادقانی هستند که [[مؤمنان]] موظف به [[همراهی]] ایشاناند <ref>الکافی، ج۱، ص۲۰۸.</ref>. | |||
*اوجگیری [[نهضت]] ترجمۀ کتابهای [[یونانیان]] به [[زبان عربی]]، آشنایی [[مسلمانان]] با مکتبها و [[افکار]] گوناگون [[هندی]] و یونانی، حضور گروههای برون دینی مانند [[زرتشت]]، [[یهودیت]]، [[مسیحیت]] و نیز گروههای درون دینی و فرقههای درون مذهبی در [[جامعۀ اسلامی]] [[عصر امام رضا]]{{ع}}، باعث پیدایش چالشهای [[فکری]] و رواج شبهههای بسیار در مسائل مختلف [[اعتقادی]] به ویژه [[توحید]]، [[نبوت]] و [[امامت]] شده بود. از سوی دیگر، نبود [[عالمان]] توانا برای [[پاسخگویی]] به [[شبههها]]، [[مسلمانان]] را دچار سردرگمی کرده و موجب فاصله گرفتن [[مردم]] از [[تعالیم]] [[راستین]] [[اسلامی]] شده بود. در چنین شرایطی [[امام رضا]]{{ع}} با استفاده از [[فرصت]] [[ولایت عهدی]] و بهکارگیری روشهای مختلف [[مناظره]]، [[پرسش]] و پاسخ، مکاتبه، [[تفسیر قرآن]] و بیان [[احادیث]] و [[مواعظ]]، به تصحیح [[افکار]] و [[ترویج]] [[معارف اهل بیت]]{{عم}} در موضوعهای مختلف پرداخت. از آنجا که حجم زیادی از سخنان [[حضرت]] دربارۀ [[امامت]] است، میتوان به این نتیجه رسید که بیشترین [[شبههها]] در موضوع [[امامت]] بوده است. در آغاز [[حدیث]] معروف و طولانی [[امامت]] این [[حقیقت]] به خوبی منعکس شده است. | |||
*[[عبدالعزیز بن مسلم]] میگوید: زمانی که [[امام رضا]]{{ع}} در [[مرو]] بود، [[خدمت]] ایشان رسیدم و از [[اختلاف]] نظری که میان [[مردم]] دربارۀ موضوع [[امامت]] وجود داشت، [[شکایت]] کردم. [[امام]] لبخندی زد و فرمود: ای [[عبدالعزیز بن مسلم]]! [[مردم]] [[ناآگاه]] و فریفته [[رأی]] خویشاند. [[خداوند متعال]] [[پیامبر]] خویش را [[قبض روح]] نکرد، مگر آنکه [[دین]] را برایش کامل کرد... و [[امامت]] کامل کنندۀ [[دین]] است<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۱۶.</ref>. | |||
*[[امام رضا]]{{ع}} در موضوع [[امامت]] با صراحت و [[شجاعت]] از [[حق]] خود و خانوادۀ گرامیشان [[دفاع]] میکند. ایشان در سخنی که در این باب با [[علی]] بن [[حمزه]] دارد آشکارا اعلام میکند که در گفتن این [[حقیقت]] هیچ تقیهای را بر خود روا نمیداند<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۲۱۳-۲۱۴.</ref>. بر پایۀ گزارش [[شیخ صدوق]]، چون [[مردم]] با [[امام رضا]]{{ع}} به [[ولایت عهدی]] [[بیعت]] کردند، [[حضرت]] پس از [[حمد]] و [[ثنای الهی]] فرمود: "من [[علی بن موسی بن جعفرام]] و میگویم که [[امیرمؤمنان]] ([[مأمون]]) که [[خداوند]] در درستکاری او را [[یاری]] کند و او را بر [[صراط مستقیم]] موفق بدارد، از [[حقوق]] ما [[خاندان]]، حقی را [[شناخت]] که دیگران آن را نشناختند و رحمی را که دیگران [[قطع]] کرده بودند وصل نمود"<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۴۶.</ref>. ایشان در ادامه بر [[لزوم]] [[وفای به عهد]] و [[پرهیز]] از [[عهدشکنی]] در امر [[دین]] و به ویژه [[حق]] [[خاندان پیامبر]]{{صل}} تأکید میکند و مفاد آنچه را [[امام علی]]{{ع}} در [[خطبۀ شقشقیه]] در باب [[حقناشناسی]] [[مسلمانان]] و [[صبر]] بر آن فرموده آشکارا بیان میدارد: "شخص [[وصی]] ([[امام علی]]{{ع}}) بر آن نابکاریها [[صبر]] نمود و پس از آن نیز در دوران [[زمامداری]] متعرض آن نشد از [[بیم]] آنکه مبادا [[تفرقه]] ایجاد شود و [[اسلام]] [[سست]] گردد و رشتۀ [[وحدت]] و [[اتحاد]] [[مسلمانان]] بگسلد، زیرا [[افکار]] زمان [[جاهلیت]] در مغزها باقی بود و بدان نزدیک و قریبالعهد بودند و [[منافقان]] کاملاً کمین کرده و در یافتن [[فرصت]] نشسته بودند تا دستاویزی بیابند و فتنهای به پا کنند"<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۴۶.</ref>. | |||
*[[حضرت]] در یکی از خطبههایش به صراحت اعلام میکند که [[امامت]] [[حق اهل بیت]]{{عم}} است که بعد از [[رحلت رسول گرامی]]{{صل}} در طول [[تاریخ]] ضایع شده و ستمهایی بر آن روا داشتهاند و [[ولایت عهدی]] را برگرداندن [[حق]] به [[جایگاه]] اصلی خود معرفی میکند<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۶۴.</ref>. | |||
*در [[حدیث سلسلة الذهب]] نیز [[پذیرش ولایت]] خود را شرط در [[امان]] ماندن از [[آتش جهنم]] معرفی میکند<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۳۵.</ref>. و در [[حدیث]] معروف و طولانی [[امامت]]، با بیانی شیوا و در کمال [[فصاحت]]، بعد از بیان [[ویژگیهای امام]] و معرفی [[مقام امامت]]، بیپروا از [[کتمان]] [[حقیقت]] و تضییع [[حقوق اهل بیت]]{{عم}} [[انتقاد]] مینماید و انگیزۀ آنان از این عمل را افشا میکند<ref>الکافی، ج۱، ص۱۹۹.</ref>. | |||
*[[امام رضا]]{{ع}} در سخنان خود همواره از صفات و ویژگیهای [[امامان]]{{عم}} [[سخن]] میگوید و حتی گاه به بیان جزئیات [[تولد]] ایشان نیز اشاره میکند<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۱۳.</ref>. بیان صفات بدون [[شک]] ما را در [[شناخت]] و مصداقیابی [[امام]] [[یاری]] میرساند. [[سنت]] ذکر صفات نیز چون هر امری دیگر از [[پیامبر]]{{صل}} به [[امامان]] منتقل شده است. در بیانات [[پیامبر]]{{صل}} [[امامان]] [[دوازده]] نفرند<ref>صحیح مسلم، ج۳، ص۱۴۵۲، ۱۴۵۳.</ref>، همگی از قریشاند<ref>صحیح مسلم، ج۹، ص۸۱.</ref>، امامتشان به زمان و مکان خاصی اختصاص ندارد و خلفای کل [[امت اسلامی]] اند<ref>مسند أحمد، ج۵، ص۱۰۶؛ المعجم الکبیر، ج۲، ص۱۹۸.</ref>، قوام [[دین]] بسته به وجود آنها<ref>صحیح مسلم، ج۳، ص۱۴۵۲-۱۴۵۳.</ref> و [[عزت]] [[دین]] در گرو حضور ایشان است<ref>صحیح مسلم، ج۳، ص۱۴۵۲-۱۴۵۳.</ref>، [[دشمنی]] [[دشمنان]] آسیبی به ایشان نمیرساند<ref>کنز العمال، ج۱۲، ص۳۳.</ref> و امر [[خلافت]] پایان نمییابد مگر آنکه دوران [[خلافت]] [[دوازده امام]] که همگی از قریشاند سپری شود<ref>فتح الباری، ج۱۳، ص۲۱۱.</ref>. | |||
*جدا از تعبیرهایی که از [[حضرت رسول]]{{صل}} در باب [[امامان]] ذکر شده در [[قرآن کریم]] به تعبیرهایی بر میخوریم که از شباهت بیچون و چرای [[امامان]] با [[پیامبر]]{{صل}} پرده بر میدارد: | |||
:*'''قرار گرفتن در کنار [[رسول]] به عنوان [[اولوالامر]]:''' {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}} <ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>؛ {{متن قرآن|وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًا}}<ref>«و هنگامی که خبری از ایمنی یا بیم به ایشان برسد آن را فاش میکنند و اگر آن را به پیامبر یا پیشوایانشان باز میبردند کسانی از ایشان که آن را در مییافتند به آن پی میبردند و اگر بخشش و بخشایش خداوند بر شما نمیبود (همه) جز اندکی، از شیطان پیروی میکردید» سوره نساء، آیه ۸۳.</ref>، | |||
*'''اشتراک در [[عصمت]] به جهت امر به [[تبعیت]] بیچون و چرای از آنها:''' {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref> «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>؛ {{متن قرآن|وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًا}}<ref>«و هنگامی که خبری از ایمنی یا بیم به ایشان برسد آن را فاش میکنند و اگر آن را به پیامبر یا پیشوایانشان باز میبردند کسانی از ایشان که آن را در مییافتند به آن پی میبردند و اگر بخشش و بخشایش خداوند بر شما نمیبود (همه) جز اندکی، از شیطان پیروی میکردید» سوره نساء، آیه ۸۳.</ref>، | |||
:*'''[[لزوم]] [[محبت]]:''' {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref> «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمیخواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>، | |||
:*'''[[نفی]] هر گونه [[ناپاکی]] و [[رجس]]:''' {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref> «جز این نیست که خداوند میخواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>، | |||
:*'''"نفس" [[پیامبر]] بودن:''' {{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}}<ref> «بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودیهای خویش و خودیهای شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> و... همۀ ویژگیهایی است که نشان میدهد [[امامت]] باید از سنخ [[نبوت]] باشد و نه صرفاً [[رهبری سیاسی]] و [[حکومتی]]. | |||
*بخش اعظم روایتهای مرتبط با [[امامت]] از [[امام رضا]]{{ع}} نیز به توصیف و بیان ویژگیهای [[امامان]] اختصاص دارد: "[[امام]] علائم و نشانههایی دارد. [[امام]] در [[علم]]، [[حکمت]]، [[تقوا]]، [[صبر]]، [[شجاعت]]، [[سخاوت]] و [[عبادت]] از همه [[برتر]] است"<ref>الاحتجاج، ج۲، ص۴۳۷.</ref>. [[حضرت]] در [[حدیث]] دیگر میفرماید: "[[امام]] [[خورشید]] درخشان [[جهان]] است؛ خورشیدی که دور از دستان و چشمان در افق قرار دارد. [[امام]]، ماه [[نورانی]]، چراغ درخشان، [[نور]] ساطع و ستارۀ [[راهنما]] در [[دل]] تاریکیها و صحراهای خشک و بیآب و علف و موجهای وحشتناک دریاهاست. [[امام]] همچون آب گوارا بر تشنگان است. راهنمای [[هدایت]] و [[منجی]] از [[هلاکت]]. [[امام]] آتشی در بلندیهای بیابان است به کسی که از سرما بدان [[پناه]] برد [[گرما]] میبخشد و در مهلکهها [[راهنمایی]] مینماید. هر کس از او دست کِشد هلاک خواهد شد. [[امام]] [[ابر]] پرباران و [[باران]] پربرکت است"<ref>تحف العقول، ص۴۳۸.</ref>. | |||
*با توجه به اختلافهایی که در میان [[متکلمان]] دربارۀ بعضی از مباحث [[امامت]]، به ویژه سه مسألۀ مهم [[موروثی بودن امامت]]، [[نصب]] و [[علم امامان]] ایجاد شده بود، [[امام رضا]]{{ع}} با استفاده از [[فرصت]] ولایتعهدی تلاش کرد جهت شبههزدایی، دیدگاه [[اهل بیت]]{{عم}} را در این مسائل حساس [[تبیین]] کند<ref>[[یعقوبعلی برجی|برجی، یعقوبعلی]]، [[امامت - برجی (مقاله)|مقاله «امامت»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۲.</ref>. | |||