تاریخ تغییر قبله: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

==گفتاری در باب [[تغییر]] [[قبله]]==

*از آغاز [[بعثت]] [[رسول خدا]]{{صل}} در [[مکه]] و از پس [[وجوب]] [[نماز]]، [[حضرت]] از سوی [[خداوند]] [[فرمان]] یافت تا [[بیت‌المقدس]] را [[قبله]] خویش قرار دهد به سوی آن [[نماز]] بگذارد. ایشان در مدت حضور سیزده ساله‌شان در [[مکه]] و نیز اوایل ورودشان به [[مدینه]] که برخی مدت آن را شانزده<ref>ابوالفرج حلبی شافعی، السیرة الحلبیه، ج۲، ص۱۷۷؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۶؛ ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۳، ص۹۳.</ref>، هفده<ref>عبدالرحمن سهیلی، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویه، ج۴، ص۳۵۱؛ ابوالفرج حلبی شافعی، السیرة الحلبیه، ج۲، ص۱۷۸؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۶؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۱۷۸.</ref>، هجده<ref>شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی أحوال انفس النفیس، ج۱، ص۳۶۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۴۱۶؛ ابن حزم، جوامع السیره النبویه، ج۲، ص۸۱؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۱۱۵.</ref> یا نوزده ماه<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۲۷۴؛ محمد یوسف صالحی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج۱۲، ص۵۶.</ref> برشمرده‌اند، همواره به سوی این مکان [[مقدس]] [[نماز]] می‌گزارد.

*[[نقل]] شده است که [[ابوجهل]] به قصد [[کشتن پیامبر]]{{صل}} سنگی برداشت و [[منتظر]] نشست تا [[خاتم انبیا]]{{صل}} طبق معمول، بین "[[رکن یمانی]]" و "[[حجرالاسود]]" [[نماز]] بگزارد تا...<ref>ابوالفرج حلبی شافعی، السیرة الحلبیه، ج۱، ص۴۰۹؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۲۹۹.</ref>. همچنین [[روایت]] شده است مردی تاجر به نام "عفیف" در اوایل [[بعثت]] در "[[مکه]]"، [[نماز]] گزاردن [[رسول اکرم]]{{صل}} را به سمت [[کعبه]] دیده است<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۱۱؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۴؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۵۷.</ref>.

*قرار گرفتن [[بیت‌المقدس]] به عنوان [[قبله]] پس از [[هجرت]]، دستاویزی برای [[یهودیان]] [[مدینه]] شده بود که پیوسته اسباب [[شماتت]] و [[آزار]] [[رسول خدا]]{{صل}} را فراهم می‌آوردند. آنان [[قبله]] بودن [[بیت‌المقدس]] را نشان [[وابستگی]] [[مسلمانان]] به [[یهود]] و [[تبعیت]] [[مسلمانان]] از آنها می‌دانستند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۵۰.</ref>. [[پیامبر خدا]]{{صل}} در حالی که از عیب‌جویی‌های [[یهود]] [[غمگین]] بود، در [[دل]] [[شب]] از منزل خارج شد. ایشان به [[آسمان]] نگاه می‌کرد و [[منتظر]] امر [[خداوند]] تبارک و تعالی در این باره بود<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲۷۴؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۱۳.</ref>.

*فردای آن روز که [[حضرت]] برای [[اقامه نماز]] ظهر به [[مسجد]] "بنی‌سالم" رفته بود، پس از به جا آوردن دو رکعت از [[نماز]]، [[جبرئیل]] نازل شد و با گرفتن [[بازوی حضرت]]، ایشان را به سوی [[کعبه]] برگرداند. [[مسلمانان]] نیز به [[تبعیت]] از [[حضرت]] به سوی [[کعبه]] ایستادند و ادامه [[نماز ظهر]] را خواندند<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۶۳؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۰۴۱۳</ref>.

==[[دلایل]] [[قبله]] قرارگرفتن [[بیت‌المقدس]]==

*مؤرخان در توجیه [[قبله]] قرار دادن [[بیت‌المقدس]]، دلایلی را بیان کرده‌اند که در اینجا به دو مورد اشاره می‌کنیم:

#'''شناساندن [[پیروان]] واقعی [[رسول خدا]]{{صل}} به [[مسلمانان]]:''' قبل از [[اسلام]]، [[کعبه]] مورد [[احترام]] و علاقه همه [[اهل مکه]] بود. [[نماز]] گزاردن [[مسلمانان]] به سوی [[بیت‌المقدس]]، آنان را از [[مشرکان]] متمایز می‌ساخت، [[تعصبات]] قومی و نژادی و [[امیال نفسانی]] را در [[مسلمانان]] از بین می‌برد و [[روحیه]] [[فرمانبرداری]] از [[دستورهای الهی]] را در آنان پرورش می‌داد تا متمرّدان از [[مسلمانان]] باز شناخته شوند{{متن قرآن|سَيَقُولُ السُّفَهَاءُ مِنَ النَّاسِ مَا وَلَّاهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُوا عَلَيْهَا قُلْ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ}}<ref> «به زودی کم‌خردان از مردم خواهند گفت: چه چیز آنان را از قبله‌ای که بر آن بودند بازگردانید؟ بگو: خاور و باختر از آن خداوند است، هر که را بخواهد به راهی راست رهنمون خواهد شد و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی می‌کند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده» سوره بقره، آیه ۱۴۲-۱۴۳؛ ر.ک: عبدالله جوادی آملی، تسنیم، ج۷، ص۳۴۰.</ref>.

==[[علل]] تغییر [[قبله]] از [[بیت‌المقدس]] به [[مکه]]==

*علاوه بر دلیلی که در [[آیه]] ۱۴۳ بقره بدان اشاره شده است، [[دلایل]] دیگری نیز از سوی برخی [[منابع تاریخی]] و نیز مطالعه اوضاع شبه جزیره به دست می‌آید که می‌توان به این موارد اشاره کرد:

#[[کعبه]] از ابتدای بنایش به دست [[ابراهیم]]{{ع}} تا زمان [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} همواره مورد [[تعظیم]] و [[تکریم]] [[جامعه]] [[عرب]] بوده است. [[قبله]] قرارگرفتن چنین نقطه‌ای، موجبات [[رضایت]] عموم [[اعراب]] را فراهم می‌ساخت و آنها را برای [[پذیرش]] [[آیین اسلام]] [[ترغیب]] می‌کرد. به ویژه اینکه [[قریش]] که در اذهان [[اعراب جاهلی]] به عنوان [[سادات]] [[عرب]] و [[خادمان]] [[حرم]] مطرح بودند<ref>ابوالربیع حمیری کلاعی، الإکتفاء بما تضمنه من مغازی رسول الله{{صل}} و الثلاثة الخلفاء، ج۱، ص۶۲-۶۳؛ ابوالفرج حلبی شافعی، السیرة الحلبیه، ج۱، ص۳۰۲؛ هاشم معروف الحسنی، السیرة المصطفی نظرة جدیدة، ص۱۴۸.</ref> و به نوعی [[پیشوایی]] دینی‌شان را بر عهده داشتند مکرر به [[مسلمانان]] [[اعتراض]] می‌کردند که شما چرا می‌گویید بر [[آیین]] [[ابراهیم]] هستید؛ در حالی که قبله‌اش را ترک گفته و به [[قبله]] [[یهودیان]] چسبیده‌اید؟<ref>ابوالفرج حلبی شافعی، السیرة الحلبیه، ج۱، ص۱۷۸.</ref> این موضوع می‌توانست [[مانع]] بزرگی برای [[پیوستن]] [[اعراب جاهلی]] و [[متعصب]] به [[نهضت]] [[عظیم]] [[اسلامی]] باشد و هیچ هدفی برای [[پیامبر خدا]]{{صل}} بالاتر و والاتر از آن نبود که [[مشرکان]] سرسخت و لجوج وامانده از قافله [[تمدن]]، [[ایمان]] آورند و [[آیین اسلام]] از طریق آنان در سرتاسر نقاط [[جهان]] منتشر شود.

*[[لجاجت]] و خرده‌گیری‌های آزاردهنده [[یهود]] و [[انکار]] شدید [[رسالت]] آن [[حضرت]]{{صل}}{{متن قرآن|يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنْزِلَتِ التَّوْرَاةُ وَالْإِنْجِيلُ إِلَّا مِنْ بَعْدِهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ هَا أَنْتُمْ هَؤُلَاءِ حَاجَجْتُمْ فِيمَا لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ فَلِمَ تُحَاجُّونَ فِيمَا لَيْسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَكِنْ كَانَ حَنِيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref> «ای اهل کتاب! چرا درباره ابراهیم چون و چرا می‌کنید؟ با آنکه تورات و انجیل جز پس از وی فرو فرستاده نشده است؛ آیا خرد نمی‌ورزید؟ هان! شما همان کسانید که در آنچه بدان دانشی داشتید چون و چرا کردید؛ (دیگر) چرا در آنچه بدان دانشی ندارید چون و چرا می‌کنید؟ و خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید ابراهیم نه یهودی بود و نه مسیحی ولی درست‌آیینی فرمانبردار بود و از مشرکان نبود» سوره آل عمران، آیه ۶۵-۶۷.</ref>؛ {{متن قرآن|وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِنْ قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ}}<ref>«و در (راه) خداوند چنان که سزاوار جهاد (در راه) اوست جهاد کنید؛ او شما را برگزید و در دین -که همان آیین پدرتان ابراهیم است- هیچ تنگنایی برای شما ننهاد، او شما را پیش از این و در این (قرآن) مسلمان نامید تا پیامبر بر شما گواه باشد و شما بر مردم گواه باشید پس نماز را برپا دارید و زکات بپردازید و به (ریسمان) خداوند چنگ زنید؛ او سرور شماست که نیکو یار و نیکو یاور است» سوره حج، آیه ۷۸.</ref><ref>سید محمود آلوسی، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج۱، ص۴۰۷ محمد بن جریر طبری، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۱، ص۱۴۷؛ فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ج۴، ص۹۴.</ref>، [[رسول خدا]]{{صل}} را بر آن داشت تا [[مسلمانان]] را به عنوان امّتی مستقل از [[یهودیان]]، معرفی کند و از [[قبله]] آنان که دستاویز بسیاری از [[تبلیغات]] سوءشان بود، رو برگرداند<ref>جعفر سبحانی، فروغ ابدیت، ص۴۶۹-۴۷۰.</ref>.

==خاتمه==

*مطلب دیگری که [[شایسته]] دیدم در پایان مقاله تحت عنوان خاتمه بدان پرداخته شود، واکنش [[دشمنان اسلام]] به ویژه [[یهودیان]] [[مدینه]] به جریان تغییر [[قبله]] است. آنان با آنکه می‌دانستند در [[کتب آسمانی پیشین]]، درباره آمدن [[پیامبر آخرالزمان]]{{صل}}<ref>همچنان که قرآن کریم نیز در سوره بقره آیه ۱۴۶ بدان اشاره می‌کند.</ref> اوصاف و برنامه‌های عملی‌اش به ویژه [[نماز]] گزاردن او به سوی دو [[قبله]]، بشاراتی وجود داشته است؛ با این حال عناد، و خودبرتربینی‌شان، آنان را به [[کتمان]] و [[انکار]] حقایق کشانید و تنها عده اندکی، از این نشانه [[آشکار]]، برای [[ایمان آوردن]] به رسالتش بهره بردند<ref>محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ص۳۲۶-۳۲۷.</ref>.

*[[نقل]] شده است که [[یهودیان]] [[مدینه]] پس از تغییر [[قبله]]، به قصد [[فتنه‌انگیزی]]، نزد [[حضرت]]{{صل}} آمدند و گفتند: "ای [[محمد]]{{صل}} چه چیزی تو را از قبله‌ای که بر آن بودی باز گرداند و حال آنکه تو [[گمان]] می‌کنی بر [[آیین]] [[ابراهیم]] هستی؟ به قبله‌ات باز کرد تا ما تو را [[تصدیق]] و متابعت کنیم"<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۵۰.</ref>. پس [[آیه]] نازل شد: {{متن قرآن|سَيَقُولُ السُّفَهَاءُ مِنَ النَّاسِ مَا وَلَّاهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُوا عَلَيْهَا قُلْ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«به زودی کم‌خردان از مردم خواهند گفت: چه چیز آنان را از قبله‌ای که بر آن بودند بازگردانید؟ بگو: خاور و باختر از آن خداوند است، هر که را بخواهد به راهی راست رهنمون خواهد شد» سوره بقره، آیه ۱۴۲.</ref>.

== جستارهای وابسته ==