ویژگی‌های هادی: تفاوت میان نسخه‌ها

===[[مرجعیت دینی]]===

از آنجا که [[پیامبران الهی]] [[هادیان]] انسان‌هایند و [[هدایت]] از طریق آموزه‌های [[وحیانی]] [[دین]] حاصل می‌شود، آنها [[شأن مرجعیت دینی]] [[مردم]] را بر عهده دارند. از این‌رو، [[کتاب آسمانی]] که دربردارنده [[احکام]] شریعت‌اند، بدان‌ها داده می‌شود؛ چنان‌که راجع به [[حضرت موسی]]{{ع}} چنین آمده است: {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ}}<ref>«و بی‌گمان به موسی کتاب داده‌ایم، باشد که راهیاب شوند» سوره مؤمنون، آیه ۴۹.</ref>.

===[[مرجعیت اخلاقی]] و [[تربیتی]]===

[[هدایت‌گری]] [[پیامبران الهی]]، افزون بر آن‌که [[رسالت]] [[مرجعیت دینی]] را بر دوش آنها می‌نهد، [[وظیفه]] [[تزکیه]] [[انسان‌ها]] را نیز متوجه آنها می‌سازد. [[خداوند متعال]] در این باره می‌فرماید: {{متن قرآن|لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}}<ref>«بی‌گمان خداوند بر مؤمنان منّت نهاد که از خودشان فرستاده‌ای در میان آنان برانگیخت که آیات وی را بر آنان می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنها کتاب و فرزانگی  می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴.</ref>.

در [[آیه]] دیگری نیز می‌خوانیم: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}}<ref>«اوست که در میان نانویسندگان (عرب)، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.</ref>.

===[[برخورداری از علم الهی]]===

پیامبرِ [[هادی]] کسی است که برخوردار از [[علم خطاناپذیر]] [[الهی]] است. توضیح آن‌که [[خداوند متعال]]، چنان‌که [[گذشت]]، همان‌گونه که خود و [[کتاب‌های آسمانی]] را [[هادی]] نامیده، از [[پیامبران الهی]] نیز با این عنوان یاد کرده است. روشن است که [[باری تعالی]]، آن‌گاه که در [[مقام هدایت]] برمی‌آید، همچون موارد دیگر، از [[علم خطاناپذیر]] خود بهره می‌برد؛ چنان‌که [[کتاب‌های آسمانی]] نیز که [[تجلی]] [[هدایت‌گری]] اویند، پیام‌ها و آموزه‌هایشان، در صورتی که [[تحریف]] نشده باشند، خطاناپذیرند. [[پیامبران الهی]] نیز که از جانب [[خداوند]] [[مأمور]] [[هدایت]] انسان‌هایند، لازم است از سرچشمه [[علم الهی]] برخوردار باشند؛ در غیر این صورت، [[نقض غرض]] از ارسال آنها لازم خواهد آمد. بنابراین، ویژگی دیگر پیامبرِ [[هدایت کننده]]، برخورداری از [[علم خطاناپذیر]] برای [[هدایت]] است؛ چنان‌که [[قرآن کریم]] راجع به [[پیامبران الهی]]، با تأکید بر اینکه ایشان هدایتگرند، می‌فرماید: {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref>.

در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: {{متن قرآن|...وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَكَانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيمًا}}<ref>«...و خداوند کتاب و فرزانگی بر تو فرو فرستاد و به تو چیزی آموخت که نمی‌دانستی و بخشش خداوند بر تو سترگ است» سوره نساء، آیه ۱۱۳.</ref>.

بی‌گمان، [[تعلیم]] [[پیامبر]] از سوی [[خداوند متعال]]، برای آن است که او به [[هدایت]] [[انسان‌ها]] و رساندن [[پیام]] به [[مردم]]، [[مأمور]] بوده است؛ چنان‌که راجع به [[حضرت داوود]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن قرآن|وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَكُمْ لِتُحْصِنَكُمْ مِنْ بَأْسِكُمْ فَهَلْ أَنْتُمْ شَاكِرُونَ}}<ref>«و برای شما ساختن زرهی را به او آموختیم تا از (گزند) جنگتان  نگه دارد پس آیا شما سپاسگزار هستید؟» سوره انبیاء، آیه ۸۰.</ref>.

===[[عصمت]]===

[[پیامبری]] که [[هدایت کننده]] [[مردم]] است، خود باید به وسیله [[خداوند]] [[هدایت]] شده باشد؛ چنان‌که [[خداوند متعال]] پس از ذکر نام برخی از [[پیامبران]]، خطاب به [[پیامبر اعظم]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن قرآن|أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ... * أُولَئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ...}}<ref>«آنان کسانی هستند که به آنها کتاب و داوری و پیامبری دادیم... * آنان  کسانی هستند که خداوند رهنمایی‌شان کرده است پس، از رهنمود آنان پیروی کن!.».. سوره انعام، آیه ۸۹-۹۰.</ref>.

بلافاصله، پس از این دو [[آیه]]، [[خداوند متعال]] از پیامبرانی همچون [[اسحاق]]، [[یعقوب]]، [[داوود]]، [[سلمان]] و ایوب{{عم}} یاد کرده است و آنها را [[هدایت]] شده به وسیله خود معرفی می‌کند و در پایان می‌فرماید: {{متن قرآن|وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ * ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ}}<ref>«و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم * این رهنمود خداوند است که هر یک از بندگان خود را بخواهد با آن رهنمون می‌شود» سوره انعام، آیه ۸۷-۸۸.</ref>.

براساس این [[آیات]]، “مهتدون”، البته آن‌گاه که این واژه برای [[پیامبران]] به کار رود<ref>گفتنی است، مفهوم {{متن قرآن|مُهْتَدُونَ}} یا {{متن قرآن|مُهْتَدِي}} برای دیگر مؤمنان نیز به کار رفته است: {{متن قرآن|أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ}} [«بر آنان از پروردگارشان درودها  و بخشایشی است و آنانند که رهیافته‌اند» سوره بقره، آیه ۱۵۷]. از این‌رو، ممکن است گفته شود مفهوم مهتدون دلالتی بر عصمت ندارد. پاسخ این اشکال با توجه به آنچه در متن آمده است، روشن می‌شود؛ بدین بیان که مفهوم مهتدون، به خودیِ خود، بر عصمت دلالتی ندارد و می‌تواند دارای مراتبی باشد؛ چنان‌که می‌توان به کسی که از کفر وارد حوزه ایمان به خدا می‌شود نیز مهتدی گفت. با وجود این، چنین کسی به صرف ایمان به خدا، از آتش جهنم ایمن نیست. بالاترین مرتبه مهتدون، چنان‌که در آیه ۸۱ سوره انعام بیان شد، از آنِ کسانی است که در حاشیه امن قرار دارند؛ چنین مفهومی از مهتدون است که مساوق با معصوم است و خداوند متعال چنین مفهومی را بر پیامبران خود اطلاق کرده است.</ref>، کسانی‌اند که [[ایمان]] آنها هرگز با [[ظلم]] همراه نشده است و در جایگاهی [[امن]] و در مسیر [[هدایت]] قرار دارند.

===[[افضلیت]]===

یکی دیگر از صفاتی که می‌توان براساس [[شأن]] [[هدایت‌گری]] [[پیامبران]] برای آنها برشمرد، صفت [[عصمت]] است. این مدعا هم با [[دلیل عقلی]] (یا عقلایی) قابل [[اثبات]] است و هم با [[دلیل نقلی]]. براساس [[دلیل عقلی]]، [[ترجیح بلا مرجح]] امری محال یا [[دست]] کم [[قبیح]] بوده و با صفت [[حکمت]] ناسازگار است؛ [[انتخاب]] و [[گزینش]] افراد برای مسئولیتی خاص، اگر بدون [[دلیل]] باشد، امری [[قبیح]] و غیر حکیمانه است. از سوی دیگر، عقلای عالم بر [[شایسته]] سالاری تأکید کرده و ترجیح [[مفضول]] بر [[افضل]] خلاف [[سیره]] عقلایی است. اینک اگر [[خداوند]] بخواهد برای [[هدایت]] [[بندگان]] خود کسی را [[انتخاب]] کند، اگر او [[برترین]] [[انسان‌ها]] در عصر خود نباشد، چنین انتخابی غیر حکیمانه و غیر عقلایی است؛ در حالی که او [[حکیم]] و [[رئیس]] عقلاست، از این‌رو [[هادی]] لزوماً [[برترین]] انسان‌هاست.

[[هدایت]] کردن [[خداوند]] از [[راه هدایت]] کردن [[پیامبران]] است. بدین معنا که [[خداوند]] [[پیامبران]] را [[هدایت]] می‌کند و ایشان به [[هدایت مردم]] می‌پردازند.

براساس این [[آیه]]، می‌توان گفت [[پیامبران]] به [[هدایت مردم]] نیاز ندارند، چرا که خود [[هدایت]] شده به وسیله [[خداوند]] می‌باشند. در مقابل کسانی که خود، به [[هدایت]] نیاز دارند، [[پیامبران]] برای [[پیروی]] شایسته‌ترند؛ به دیگر سخن، اینان که [[خداوند]] هدایتشان کرده است، برای [[تصدی]] [[منصب]] [[هدایتگری]] [[انسان‌ها]] افضل‌اند.

===[[منصوب بودن به نصب الهی]]===

اگر [[هادی]] [[معصوم]] و برخوردار از [[علم الهی]] است، لازم است [[منصوص]] از جانب [[خداوند]] باشد؛ چرا که [[مردم]] نمی‌توانند این دو صفت را تشخیص دهند. از سوی دیگر نیز، می‌توان گفت که پیامبرِ [[هادی]]، از جانب [[خداوند]] [[مأموریت]] دارد که به [[هدایت مردم]] بپردازد. به دیگر سخن، [[رسالت]] او برای [[هدایت]] انسان‌هاست. [[قرآن کریم]] بارها بر این نکته تأکید کرده است؛ چنان‌که راجع به [[پیامبران الهی]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref>.

[[خداوند متعال]] بارها با اشاره به اینکه [[پیامبران]]، [[رسولان]] او به سوی مردم‌اند، بر [[منصوص بودن]] آنها تأکید کرده است: {{متن قرآن|وَلَمَّا جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِيقٌ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ كِتَابَ اللَّهِ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>«و چون فرستاده‌ای از سوی خدا نزدشان آمد که آنچه را آنان با خود داشتند راست می‌شمرد، گروهی از اهل کتاب، کتاب خداوند را پس پشت افکندند گویی (چیزی) نمی‌دانند» سوره بقره، آیه ۱۰۱.</ref>.

افزون بر آن، [[خداوند متعال]] در آیه‌ای دیگر به صراحت بر این آموزه تأکید کرده است: {{متن قرآن|اللَّهُ يَصْطَفِي مِنَ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا وَمِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ}}<ref>«خداوند از فرشتگان و از مردم فرستادگانی برمی‌گزیند؛ به راستی خداوند شنوایی بیناست» سوره حج، آیه ۷۵.</ref>.

==نتیجه‌گیری==

# [[هادی]]، برترینِ [[انسان‌ها]] در عصر خود است که [[علم]] و [[عصمت الهی]] دارد؛ از جانب [[خداوند متعال]]، [[منصوص]] و [[مأمور]] به [[هدایت]] و [[تزکیه]] انسان‌هاست و بر اساس آن به [[انذار]] و [[تبشیر]] آنها می‌پردازد.

==منابع==

# [[پرونده:291506008.jpg|22px]] [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|'''معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان''']]