حکم در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
←واژه‌‌شناسی لغوی
جز (جایگزینی متن - 'ج۱، ص:' به 'ج۱، ص') |
|||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
*و نیز [[فیومی]] در المصباح المنیر می‌گوید: و معنای [[حکم]] [[قضاء]] است، و اصل در آن به معنای منع و بازداشتن است، گویند: {{عربی|حَكمْتُ عَلَيهِ بِكذَا}} در آنجا که او را از خلاف آن بازداری آن چنانکه نتواند از آن [[سرپیچی]] کند. و گویند: {{عربی|حَكمْتُ بَينَ الْقَومِ}} یعنی: میان آنان فیصله دادم<ref>{{عربی|و معنی الحُكمُ: الْقَضاءُ، و أَصْلُهُ: الْمَنْعُ يقالُ: حَكمْتُ عَلَيهِ بِكذَا إِذَا مَنَعْتَهُ مِنْ خِلَافِه، فَلَمْ يقْدِرْ عَلَى الْخُرُوجِ مِنْ ذَلِك و حَكمْتُ بَينَ الْقَومِ: فَصَلْتُ بَينَهُمْ}}؛ فیومی، المصباح المنیر، ج۲، ص۱۴، ذیل واژۀ «حکم».</ref>. | *و نیز [[فیومی]] در المصباح المنیر می‌گوید: و معنای [[حکم]] [[قضاء]] است، و اصل در آن به معنای منع و بازداشتن است، گویند: {{عربی|حَكمْتُ عَلَيهِ بِكذَا}} در آنجا که او را از خلاف آن بازداری آن چنانکه نتواند از آن [[سرپیچی]] کند. و گویند: {{عربی|حَكمْتُ بَينَ الْقَومِ}} یعنی: میان آنان فیصله دادم<ref>{{عربی|و معنی الحُكمُ: الْقَضاءُ، و أَصْلُهُ: الْمَنْعُ يقالُ: حَكمْتُ عَلَيهِ بِكذَا إِذَا مَنَعْتَهُ مِنْ خِلَافِه، فَلَمْ يقْدِرْ عَلَى الْخُرُوجِ مِنْ ذَلِك و حَكمْتُ بَينَ الْقَومِ: فَصَلْتُ بَينَهُمْ}}؛ فیومی، المصباح المنیر، ج۲، ص۱۴، ذیل واژۀ «حکم».</ref>. | ||
*و [[ابن منظور]] در لسان العرب می‌گوید: "حُکمْ به معنای: [[علم]] است و [[فقه]]، و [[قضاوت]] به [[عدل]] کردن"<ref>{{عربی|الحكم: العلم و الفقه و القضاء بالعدل}}</ref><ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[فقه نظام سیاسی اسلام ج۱ (کتاب)|فقه نظام سیاسی اسلام]]، ج۱، ص۶۱-۶۲.</ref>. | *و [[ابن منظور]] در لسان العرب می‌گوید: "حُکمْ به معنای: [[علم]] است و [[فقه]]، و [[قضاوت]] به [[عدل]] کردن"<ref>{{عربی|الحكم: العلم و الفقه و القضاء بالعدل}}</ref><ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[فقه نظام سیاسی اسلام ج۱ (کتاب)|فقه نظام سیاسی اسلام]]، ج۱، ص۶۱-۶۲.</ref>. | ||
==مقدمه== | |||
*[[علم]]، [[فقه]]، [[قضاوت]] به [[عدل]]<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۱۴۱.</ref>، [[داوری]]، [[نبوت]]، [[فرمان]] و [[فرمانروایی]]<ref>بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۴۷.</ref>. | |||
*'''تحکیم:''' [[حَکَم]] قراردادن، کسی را داور [[نزاع]] کردن<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۳، ص۶۷.</ref>. | |||
*'''تحاکم:''' [[داوری]] را نزد کسی بردن، از کسی حکم خواستن<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۱۴۱.</ref>. | |||
*{{متن قرآن|إِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ}}<ref>«اگر میان آنان داوری کردی به داد داوری کن » سوره مائده، آیه ۴۲.</ref>. | |||
*نخستین و روشن‌ترین [[وظیفه]] [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] [[انبیای الهی]] و [[رهبران]] رفع [[منازعه]]، [[داوری]] و [[قضاوت]] است. این [[داوری]] بر اساس اصول و [[احکام شریعت]] است: {{متن قرآن|وَأَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ}}<ref>«و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن » سوره مائده، آیه ۴۹.</ref>. | |||
*از اعصار گذشته در هر نوع [[نظام سیاسی]]، [[منصب]] [[قضا]] به صورت مستقل یا وابسته وجود داشته و همواره [[عدالت]] و [[قسط]] [[شعار]] [[قضات]] و داوران بوده است. خدای اساطیری یونان به شکل فرشته‌ای بوده که ترازویی در دست دارد و این [[میزان]] و ترازو سمبل هر [[دادگاه]] و [[حکم قضایی]] بوده است. | |||
*[[حکومت]] و [[حاکمیت]] به معنای [[سیاسی]] آن در [[قرآن کریم]] با اصطلاحات دیگری چون [[ملک]] و [[سلطان]] آمده است. در [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ}}<ref>«و به راستی ما به بنی اسرائیل کتاب (آسمانی) و داوری و پیامبری دادیم» سوره جاثیه، آیه ۱۶.</ref> مراد از کتاب، [[تورات]] به عنوان [[شریعت الهی]] است و [[حُکم]] به معنای [[حکومت]] و [[فرمانروایی]] برای اقامه [[شریعت]] و [[نبوت]] که انبیای زیادی بعد از [[حضرت موسی]]{{ع}} یکی پس از دیگری میان [[بنی‌اسرائیل]] [[مبعوث]] شدند<ref>سید قطب، فی ظلال القرآن، ج۵، ص۳۲۸.</ref>. اینکه کتاب و [[نبوت]] از جانب [[خداوند]] برای [[بنی‌اسرائیل]] قرار داده شد، واضح و روشن است؛ "[[حکومت]]" نیز به تصریح [[قرآن]] و [[شهادت]] [[تاریخ]] [[بنی‌اسرائیل]]، به [[لطف]] و [[اراده الهی]] به آنها عطا شد. [[خداوند]] با نابودی [[فرعون]] و سپاهیانش، [[حاکمیت]] را به [[حضرت موسی]]{{ع}} و قومش بخشید آنجا که می‌فرماید: {{متن قرآن|وَإِذْ فَرَقْنَا بِكُمُ الْبَحْرَ فَأَنْجَيْنَاكُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که دریا را با (ورود) شما شکافتیم پس شما را رهانیدیم و فرعونیان را در حالی که خود می‌نگریستید، غرق کردیم» سوره بقره، آیه ۵۰.</ref>. | |||
*در [[فرهنگ]] [[سیاسی]] "[[حکومت]]" به "[[اعمال]] [[نفوذ]] و کنترل از طریق [[قوانین]] و [[اجبار]] بر گروه خاصی از [[مردم]] متشکل در یک [[کشور]]"<ref>علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۱۷۵.</ref> تعریف شده است و [[حکومت]] [[قرآنی]] [[وظیفه]] اقامه [[شریعت]] و [[اجرای احکام الهی]] را در [[جامعه]] بر عهده دارد.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۲۳۷-۲۳۹.</ref> | |||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||