|
|
| خط ۱۰: |
خط ۱۰: |
|
| |
|
| ==[[آل ابراهیم]] در [[قرآن]]== | | ==[[آل ابراهیم]] در [[قرآن]]== |
| *این واژه، دوبار در [[قرآن]] آمده است: {{متن قرآن| فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُمْ مُلْكًا عَظِيمًا}}<ref>« بی‌گمان ما به خاندان ابراهیم کتاب (آسمانی) و فرزانگی دادیم و به آنان فرمانروایی سترگی بخشیدیم» سوره نساء، آیه ۵۴.</ref> ، {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref>«خداوند، آدم، نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۳۳.</ref>.<ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[ آل ابراهیم - خراسانی (مقاله)|مقاله «آل ابراهیم»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
| |
|
| |
|
| ==[[آل ابراهیم]] چه کسانی اند== | | ==[[آل ابراهیم]] چه کسانی‌اند== |
| *با توجّه به گوناگونی معانی "[[آل]]"، [[مفسّران]]، [[آل ابراهیم]] را سه گونه [[تفسیر]] کرده‌اند:
| |
| #[[فرزندان]] [[پاک]] و [[برگزیده]] [[ابراهیم]] چون [[اسماعیل]] ، [[اسحاق]]، [[یعقوب]]، [[داوود]]، [[سلیمان]]، [[یونس]]، [[زکریا]]، [[عیسی]]، [[محمد]]{{صل}} و [[جانشینان]] آن [[حضرت]] از [[خاندان]] وی. این [[تفسیر]]، با واژه {{متن قرآن| اصْطَفَى }} ([[برگزیدن]]) در [[آیه]] دوم مناسب‌تر می‌نماید؛ زیرا [[خداوند]]، کسانی را برمی‌گزیند که از [[گناه]] منزّه باشند<ref>مجمع‌البیان، ج ۲، ص ۷۳۵.</ref>. روایاتی که [[امامان]]{{عم}} را از آل‌ابراهیم شمرده نیز این معنا را [[تأیید]] می‌کند<ref>عیّاشی، ج ۱، ص ۱۶۸؛ نورالثقلین، ج۲، ص ۵۴۸.</ref>. به نظر [[علامه طباطبایی]]، از [[سیاق آیه]] {{متن قرآن|أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُمْ مُلْكًا عَظِيمًا}}<ref>«یا اینکه به مردم برای آنچه خداوند به آنان از بخشش خود داده است رشک می‌برند؟ بی‌گمان ما به خاندان ابراهیم کتاب (آسمانی) و فرزانگی دادیم و به آنان فرمانروایی سترگی بخشیدیم» سوره نساء، آیه ۵۴.</ref> که درصدد [[سرزنش]] [[بنی اسرائیل]] ([[دودمان]] [[اسحاق]]) است، برمی‌آید که مقصود از [[آل ابراهیم]]، [[پاکان]] ذرّیه او از طریق [[اسماعیل]] است و شامل [[ذریه ابراهیم]] از طریق [[اسحاق]] نمی‌شود<ref>المیزان، ج ۳، ص ۱۶۶.</ref>.
| |
| # [[پیروان]] [[دین ابراهیم]] ([[اسلام]])<ref>مجمع البیان، ج ۲، ص ۷۳۵.</ref>. [[مؤیّد]] این معنا دو [[آیه]] ذیل است: {{متن قرآن| فَمَنْ تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي }}<ref>« هر که از من پیروی کند از من است » سوره ابراهیم، آیه ۳۶.</ref> ، {{متن قرآن|إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا النَّبِيُّ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«بی‌گمان نزدیک‌ترین مردم به ابراهیم همانانند که از وی پیروی کردند و نیز این پیامبر و مؤمنان؛ و خداوند سرپرست مؤمنان است» سوره آل عمران، آیه ۶۸.</ref> <ref>جامع البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۱۹۴؛ قرطبی، ج ۴، ص ۴۱.</ref>
| |
| #شخص [[ابراهیم]]، همان گونه که در [[آیه]] {{متن قرآن| مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ }}<ref>«آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند » سوره بقره، آیه ۲۴۸.</ref> <ref>قرطبی، ج ۴، ص ۴۱.</ref>.<ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[ آل ابراهیم - خراسانی (مقاله)|مقاله «آل ابراهیم»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
| |
|
| |
|
| ==[[ذریه ابراهیم]]== | | ==[[ذریه ابراهیم]]== |
| *واژه "ذرّیّه" ([[دودمان]]) بیش از ده بار درباره [[نسل ابراهیم]] به کار رفته . و نزدیک به معنای ذرّیّه و [[آل]]، می‌باشد.<ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[ آل ابراهیم - خراسانی (مقاله)|مقاله «آل ابراهیم»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
| |
|
| |
|
| ==دعاهای [[ابراهیم]] برای [[ذریه]]اش== | | ==دعاهای [[ابراهیم]] برای [[ذریه]]اش== |
| *[[ابراهیم]] از [[خداوند]] ویژگی‌هایی را برای فرزندانش خواسته است:
| |
| #'''[[مقام]] [[تسلیم]]:''' {{متن قرآن| وَمِنْ ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ}}<ref>«و از فرزندان ما خویشاوندانی را فرمانبردار خویش (برآور)» سوره بقره، آیه ۱۲۸.</ref>. [[علامه طباطبایی]]، براساس [[روایت]] امام‌صادق{{ع}} ذرّیه را در این [[آیه]]، [[اهل‌بیت]] [[معصوم]]{{عم}} دانسته است<ref>المیزان، ج ۱، ص ۲۹۶.</ref>.
| |
| #'''[[مقام رسالت]]:''' {{متن قرآن|رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}}<ref>«پروردگارا! و در میان آنان از خودشان پیامبری را که آیه‌هایت را برای آنها می‌خواند و به آنان کتاب (آسمانی) و فرزانگی می‌آموزد و به آنها پاکیزگی می‌بخشد، برانگیز! بی‌گمان تویی که پیروزمند فرزانه‌ای» سوره بقره، آیه ۱۲۹.</ref> در روایتی آمده است که پس از این دعای [[ابراهیم]] گفته شد: [[خدا]] در [[آخرالزمان]] دعای تو را [[اجابت]] می‌کند و [[محمد]]{{صل}} را از [[نسل]] تو بر می‌گزیند<ref>الکشّاف، ج ۱، ص ۱۸۸.</ref>. [[پیامبر]] نیز می‌فرمود: من در خواست پدرم [[ابراهیم]]، و [[بشارت]] برادرم [[عیسی]] هستم <ref>جامع‌البیان، مج ۱، ج ۱، ص ۷۷۳؛ مجمع‌البیان، ج ۱، ص ۳۹۵.</ref>.
| |
| #'''[[تعلیم کتاب و حکمت]] و [[تزکیه]]:''' در [[آیه]] پیشین، [[ابراهیم]] از [[خداوند]] می‌خواهد با فرستادن [[پیامبری]] که آیاتش را برای [[مردم]] [[تلاوت]] می‌کند، به آنها کتاب و [[حکمت]] را بیاموزد و [[تزکیه]] شان کند: {{متن قرآن|رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}}<ref>«پروردگارا! و در میان آنان از خودشان پیامبری را که آیه‌هایت را برای آنها می‌خواند و به آنان کتاب (آسمانی) و فرزانگی می‌آموزد و به آنها پاکیزگی می‌بخشد، برانگیز! بی‌گمان تویی که پیروزمند فرزانه‌ای» سوره بقره، آیه ۱۲۹.</ref>.
| |
| #'''[[مقام امامت]]:''' {{متن قرآن| قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي }}<ref>«فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ » سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref> از این [[آیه]] استفاده شده که [[ابراهیم]]، برای [[امامت]] ذرّیّه‌اش [[دعا]] کرده و [[خداوند]]، در پرتو خواست او، این [[مقام]] را به آنان داده است<ref>تفسیر موضوعی، ج ۶، ص ۴۵۷.</ref>.
| |
| #'''[[برپایی نماز]]:''' {{متن قرآن|رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلَاةِ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ}}<ref>«پروردگارا! مرا برپادارنده نماز گردان و از فرزندانم نیز و دعای مرا بپذیر!» سوره ابراهیم، آیه ۴۰.</ref>
| |
| #'''دوری از [[بت‌پرستی]]:''' {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِنًا وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنَامَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! این شهر را امن گردان و مرا و فرزندانم را از پرستیدن بت‌ها دور بدار» سوره ابراهیم، آیه ۳۵.</ref>
| |
| #'''[[گرایش]] [[دل‌ها]] به سوی آنان:''' {{متن قرآن|رَبَّنَا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلَاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ}}<ref>«پروردگارا! من برخی از فرزندانم را در درّه‌ای کشت‌ناپذیر نزدیک خانه محترم تو جای دادم تا در آن نماز برپا دارند؛ پس دل‌هایی از مردم را خواهان آنان گردان و به آنها از میوه‌ها روزی فرما باشد که سپاس گزارند» سوره ابراهیم، آیه ۳۷.</ref> بنابر دیدگاه بیشتر [[مفسّران]]، مقصود از {{متن قرآن| مِنْ ذُرِّيَّتِي}} در این [[آیه]]، [[اسماعیل]] و مادرش [[هاجر]] است <ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۴۸۹؛ الدرّ المنثور، ج ۵، ص ۴۷.</ref>؛ ولی عدّه‌ای، آن را شامل [[فرزندان]] [[اسماعیل]] نیز دانسته‌اند<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۹، ص ۱۳۶؛ المیزان، ج ۱۲، ص ۷۶.</ref>. از [[امام محمدباقر]]{{ع}} [[نقل]] شده که ما، باقی مانده آن ذرّیّه‌ایم و دعای [[ابراهیم]] در این [[آیه]]، مخصوص ما است<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۴۸۹.</ref>. [[حضرت]] با استناد به [[آیه]] پیش‌گفته فرمود: به [[مردم]] [[دستور]] داده شده که پس از حجِ [[خانه خدا]] نزد ما آمده، [[ولایت]] و [[یاری]] شان را به ما اعلام کنند<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۴۹۰.</ref>. از دسته‌ای [[روایات]] در ذیل این [[آیه]] برمی‌آید که مقصود [[ابراهیم]]، [[سکونت]] گروهی از [[مردم]] در کنار ذرّیّه‌اش بوده تا تنها نباشند<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۴۹۰.</ref>؛ ولی دسته دیگری دلالت دارد که منظور [[ابراهیم]]، [[حج]] گزاردن گروهی از [[مردم]] بوده است<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۴۹۰؛ الدرّ المنثور، ج ۵، ص ۴۷.</ref>. [[علامه طباطبایی]]، با توجّه به مجموعه [[آیات]]، [[معتقد]] است که این [[دعا]]، در زمان سال خوردگی [[حضرت]] بوده؛ بنابراین نظر دوم را تقویت می‌کند <ref>المیزان، ج ۱۲، ص ۷۶.</ref>.
| |
| #'''روزی فراوان:''' {{متن قرآن| وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ}}<ref>«به آنها از میوه‌ها روزی فرما باشد » سوره ابراهیم، آیه ۳۷.</ref>. براساس پاره‌ای [[احادیث]]، در [[آیه]] {{متن قرآن|وَقَالُوا إِنْ نَتَّبِعِ الْهُدَى مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْضِنَا أَوَلَمْ نُمَكِّنْ لَهُمْ حَرَمًا آمِنًا يُجْبَى إِلَيْهِ ثَمَرَاتُ كُلِّ شَيْءٍ رِزْقًا مِنْ لَدُنَّا وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>«و گفتند: اگر این رهنمود را با تو پی بگیریم ما را از سرزمینمان می‌ربایند؛ آیا ما به آنان در حرمی امن جایگاه ندادیم که فرآورده‌های هر چیز را که رزقی از نزد ماست به سوی آن می‌آورند؟ اما بیشتر آنان نمی‌دانند» سوره قصص، آیه ۵۷.</ref> پاسخ دعای [[ابراهیم]] بیان شده. بسیاری از [[مفسّران]]، منشأ توسعه [[رزق]] [[اهل]] [[مکّه]] را تجارت دانسته‌اند<ref>مجمع‌البیان، ج۶، ص۴۹۰؛ المیزان، ج۱۲، ص ۷۷.</ref>. در [[عهد عتیق]] به دنبال بیان [[نگرانی]] [[ابراهیم]] از نداشتن [[فرزند]] و [[وارث]]، [[نقل]] شده که [[خداوند]] [[شب]] هنگام به او فرمود: [[ستارگان]] [[آسمان]] را بنگر و ببین آیا می‌توانی آنها را بشماری؟ [[نسل]] تو نیز چنین بی‌شمار خواهد بود<ref>کتاب مقدس: پیدایش ۱۵: ۴ تا ۷.</ref>. در جای دیگر می‌گوید: [[خداوند]] در [[خواب]] به [[ابراهیم]] فرمود: [[نسل]] تو مدّت چهار [[صد]] سال در مملکت بیگانه‌ای [[بندگی]] خواهند کرد و [[ستم]] خواهند شد؛ ولی سرانجام با [[دارایی]] فراوان زیاد از آنجا بیرون خواهند رفت<ref>کتاب مقدس: پیدایش ۱۵: ۱۲ ـ ۱۵.</ref>.<ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[ آل ابراهیم - خراسانی (مقاله)|مقاله «آل ابراهیم»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
| |
|
| |
|
| ==[[فضایل]] [[آل ابراهیم]]== | | ==[[فضایل]] [[آل ابراهیم]]== |
| *همه [[پیامبران]] پس از [[ابراهیم]] از تبار او هستند و [[فضایل]] فراوانی در [[قرآن]] برای آنان شمرده شده است:
| |
| #'''[[مقام تسلیم]]:''' وقتی [[یعقوب]]{{ع}} هنگام [[مرگ]]، از فرزندانش پرسید: پس از من چه را می‌پرستید؟ گفتند: {{متن قرآن|أَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِيهِ مَا تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِي قَالُوا نَعْبُدُ إِلَهَكَ وَإِلَهَ آبَائِكَ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِلَهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ}} <ref>«مگر هنگامی که مرگ یعقوب فرا رسید گواه بودید، آنگاه که از پسران خود پرسید: پس از من چه می‌پرستید؟ گفتند: خدای تو و خدای پدرانت ابراهیم و اسماعیل و اسحاق را می‌پرستیم که خدایی یگانه است و ما فرمانبردار اوییم» سوره بقره، آیه ۱۳۳.</ref>
| |
| #'''دریافت [[رحمت]] و [[برکات الهی]]:''' {{متن قرآن|قَالُوا أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ}}<ref>«گفتند: آیا از کار خداوند در شگفتی با آنکه بخشایش خداوند و برکات او ارزانی شما خاندان (رسالت) است؟ بی‌گمان او ستوده‌ای ارجمند است» سوره هود، آیه ۷۳.</ref>. ممکن است این [[آیه]]، دعای [[فرشتگان]] باشد که از [[خداوند]] خواستند [[اهل‌بیت]] [[ابراهیم]] را مشمول [[رحمت]] و [[برکات]] خود قرار دهد و ممکن است جمله خبری باشد که [[فرشتگان]] خبر می‌دهند، [[خداوند]] شما [[اهل‌بیت]] را مشمول [[رحمت]] خود قرار داده است <ref>مجمع البیان، ج ۵، ص ۲۷۴.</ref>. در [[آیه]] {{متن قرآن|وَبَارَكْنَا عَلَيْهِ وَعَلَى إِسْحَاقَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِمَا مُحْسِنٌ وَظَالِمٌ لِنَفْسِهِ مُبِينٌ}}<ref>«و به او و به اسحاق، خجستگی بخشیدیم و برخی از فرزندان آن دو نیکوکارند و برخی آشکارا به خویش ستم می‌ورزند» سوره صافات، آیه ۱۱۳.</ref> نیز آمده. در [[عهد عتیق]] نیز به دنبال [[اجابت]] دعای [[ابراهیم]] از [[خداوند]] که برای [[ساره]] [[فرزندی]] را خواسته بود، آمده است: مطمئن باش خود [[ساره]] برای تو پسری خواهد آورد و تو وی را [[اسحاق]] خواهی نامید. من [[عهد]] خود را با او و [[نسل]] وی تا ابد برقرار خواهم ساخت و [[اسماعیل]] را نیز [[برکت]] خواهم داد و [[نسل]] او را چنان زیاد خواهم کرد که از او [[قوم]] بزرگی پدید آید<ref>کتاب مقدّس: پیدایش ۱۷: ۱۸ تا ۲۲.</ref>.
| |
| # '''[[مقام عصمت]]:''' بعضی [[مفسّران]] از [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِنًا وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنَامَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! این شهر را امن گردان و مرا و فرزندانم را از پرستیدن بت‌ها دور بدار» سوره ابراهیم، آیه ۳۵.</ref> [[عصمت]] از [[گناه]] را برداشت کرده‌اند؛ از این رو، [[فرزندان]] [[ابراهیم]] را در [[آیه]]، به [[معصومان]] [[خاندان]] وی ([[پیامبر اسلام]] و [[اهل‌بیت]] او) اختصاص داده‌اند<ref>المیزان، ج ۱، ص ۲۹۶.</ref>.
| |
| #'''[[برگزیدگی]]:''' {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref>«خداوند، آدم، نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۳۳.</ref> این معنا، در [[آیه]] {{متن قرآن|وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم» سوره انعام، آیه ۸۷.</ref> و {{متن قرآن|أُولَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ مِنْ ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا}}<ref>«آنان کسانی از پیامبرانند از فرزندان آدم که خداوند به آنان نعمت بخشیده است و از (فرزندان) آن کسانند که با نوح (در کشتی) برداشتیم و از فرزندان ابراهیم و اسرائیل‌اند و از آنانند که رهیاب کردیم و برگزیدیم؛ چون بر آنان آیات (خداوند) بخشنده خوانده می‌شد سجده‌کنان و گریان به خاک می‌افتادند» سوره مریم، آیه ۵۸.</ref> با واژه "اِجتَبا" نیز آمده و مقصود از «عالمین» در [[آیه]]، [[مردم]] زمان خودشان است.
| |
| #'''[[شایستگی]]:''' {{متن قرآن|وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ}}<ref>«و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را (نیز)؛ آنان همه از شایستگان بودند» سوره انعام، آیه ۸۵.</ref>
| |
| #'''[[دریافت وحی]] [[الهی]]:''' {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref> بیشتر [[مفسّران]]، مقصود [[وحی]] را در [[آیه]]، [[وحی تشریعی]] دانسته‌اند<ref>مجمع‌البیان، ج ۷، ص ۸۹؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۲، ص ۱۹۱؛ المیزان، ج ۱۴، ص ۳۰۵.</ref>؛ ولی [[علامه طباطبایی]] آن را به معنای [[راهنمایی]] [[باطنی]] [[خداوند]] دانسته، در توضیح آن می‌گوید: اضافه مصدر به معمولش (فعل‌الخیرات)، بر تحقّق آن در خارج دلالت می‌کند؛ بنابراین، [[وحی]] به عمل آنان تعلّق گرفته؛ یعنی انجام عمل از آنان، همزمان با [[وحی]] به آن کار است (دلالت [[باطنی]]) و این، غیر از [[وحی تشریعی]] است که ابتدا کاری را [[تشریع]] می‌کند؛ سپس کار براساس آن، انجام می‌شود<ref>المیزان، ج ۱۴، ص ۳۰۵.</ref>.
| |
| #'''[[مقام]] [[نبوّت]]:''' {{متن قرآن|وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا وَإِبْرَاهِيمَ وَجَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ فَمِنْهُمْ مُهْتَدٍ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ}}<ref>«و نوح و ابراهیم را فرستادیم و در فرزندان آنان پیامبری و کتاب (آسمانی) نهادیم آنگاه، برخی از آنان رهیافته‌اند و بسیاری از ایشان بزهکارند» سوره حدید، آیه ۲۶.</ref> در {{متن قرآن|إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا}}<ref>«ما به تو همان‌گونه وحی فرستادیم که به نوح و پیامبران پس از وی، و به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط و عیسی و ایوب و یونس و هارون و سلیمان وحی فرستادیم و به داود زبور دادیم» سوره نساء، آیه ۱۶۳.</ref>؛ {{متن قرآن|أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُمْ مُلْكًا عَظِيمًا}}<ref>«یا اینکه به مردم برای آنچه خداوند به آنان از بخشش خود داده است رشک می‌برند؟ بی‌گمان ما به خاندان ابراهیم کتاب (آسمانی) و فرزانگی دادیم و به آنان فرمانروایی سترگی بخشیدیم» سوره نساء، آیه ۵۴.</ref>؛ {{متن قرآن|أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِنْ يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ}}<ref>«آنان کسانی هستند که به آنها کتاب و داوری و پیامبری دادیم؛ اگر اینان به آن کفر ورزند، گروهی را بر آن گمارده‌ایم که بدان کفر نمی‌ورزند» سوره انعام، آیه ۸۹.</ref>؛ {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref> نیز به این مطلب اشاره شده است.
| |
| #'''[[مقام امامت]] و [[هدایت‌گری]]:''' {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref> به نظر [[علامه طباطبایی]]، مقصود از [[هدایت]] در این [[آیه]]، به [[دلیل]] مقیّد شدن آن به "امر"، [[هدایت باطنی]] و [[رهبری]] [[تکوینی]] [[انسان‌ها]] در [[مسیر کمال]] [[معنوی]] است، نه [[هدایت ظاهری]] که [[تبلیغ دین]] و نشان دادن [[راه]] باشد<ref>المیزان، ج ۱۴، ص ۳۰۴.</ref>. بعضی، در ذیل [[آیه]] {{متن قرآن| قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي }}<ref>«فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ » سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref> گفته‌اند: ذرّیّه [[صالح]] [[ابراهیم]]، در پرتو دعای وی به [[امامت]] رسیدند<ref>تفسیر موضوعی، ج ۶، ص ۴۵۷.</ref>.
| |
| #'''دریافت کتاب:''' {{متن قرآن|فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ}}<ref>«بی‌گمان ما به خاندان ابراهیم کتاب (آسمانی) و فرزانگی دادیم » سوره نساء، آیه ۵۴.</ref> این [[فضلیت]] در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا}}<ref>«ما به تو همان‌گونه وحی فرستادیم که به نوح و پیامبران پس از وی، و به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط و عیسی و ایوب و یونس و هارون و سلیمان وحی فرستادیم و به داود زبور دادیم» سوره نساء، آیه ۱۶۳.</ref> ؛ {{متن قرآن|أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِنْ يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ}}<ref>«آنان کسانی هستند که به آنها کتاب و داوری و پیامبری دادیم؛ اگر اینان به آن کفر ورزند، گروهی را بر آن گمارده‌ایم که بدان کفر نمی‌ورزند» سوره انعام، آیه ۸۹.</ref>؛ {{متن قرآن|أُولَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ مِنْ ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا}}<ref>«آنان کسانی از پیامبرانند از فرزندان آدم که خداوند به آنان نعمت بخشیده است و از (فرزندان) آن کسانند که با نوح (در کشتی) برداشتیم و از فرزندان ابراهیم و اسرائیل‌اند و از آنانند که رهیاب کردیم و برگزیدیم؛ چون بر آنان آیات (خداوند) بخشنده خوانده می‌شد سجده» سوره مریم، آیه ۵۸.</ref> و {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَجَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ وَآتَيْنَاهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ}}<ref>«و ما به او اسحاق و (نوه‌اش) یعقوب را بخشیدیم و در فرزندان او پیامبری و کتاب (آسمانی) را نهادیم و پاداش وی را در این جهان دادیم و او در جهان واپسین از شایستگان است» سوره عنکبوت، آیه ۲۷.</ref> نیز آمده است. [[مفسّران]]، "کتاب" را به معنای [[کتاب‌های آسمانی]] ([[صحف]] [[ابراهیم]] و [[موسی]]، [[زبور]] [[داوود]]<ref>جامع البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۱۹۴.</ref>[[تورات]] و [[انجیل]])<ref>مجمع البیان، ج ۳، ص ۹۵.</ref> و [[ظواهر]] [[شریعت]]<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۰، ص ۱۳۳.</ref> دانسته‌اند. [[امام‌صادق]]{{ع}} کتاب را در روایتی به [[نبوت]] [[تفسیر]] کرده است<ref>قمی، ج ۱، ص ۱۶۸.</ref>.
| |
| #'''[[حکمت]]:''' {{متن قرآن|فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ}}<ref>«بی‌گمان ما به خاندان ابراهیم کتاب (آسمانی) و فرزانگی دادیم » سوره نساء، آیه ۵۴.</ref> "[[حکمت]]"، به [[نبوّت]] <ref>جامع البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۱۹۵.</ref>، [[فهم]] و [[داوری]]<ref>قمی، ج ۱، ص ۱۶۸؛ الکافی، ج ۱، ص ۲۰۶.</ref>، [[اسرار]] [[حقیقت]]<ref> التفسیر الکبیر، ج ۱۰، ص ۱۳۳.</ref> و [[معارف]] و [[احکام الهی]]<ref>مواهب الرحمن، ج ۸، ص ۲۸۴.</ref> [[تفسیر]] شده است.
| |
| #'''[[مُلک]] [[عظیم]]:''' {{متن قرآن|وَآتَيْنَاهُمْ مُلْكًا عَظِيمًا}}<ref>«به آنان فرمانروایی سترگی بخشیدیم» سوره نساء، آیه ۵۴.</ref>. [[مفسّران]]، "[[ملک]]" را به [[نبوت]]<ref> جامع البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۱۹۴ و ۱۹۵.</ref>، [[سلطنت]] [[سلیمان]]<ref>جامع البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۱۹۵؛ مجمع البیان، ج ۳، ص ۹۵.</ref>، [[تأیید]] [[ملائکه]]<ref>جامع البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۱۹۵.</ref>، [[خلافت]] پس از [[نبوّت]]<ref> قمی، ج ۱، ص ۱۶۸.</ref>، [[پیروی]] لازم<ref> قمی، ج ۱، ص ۱۶۸؛ مجمع البیان، ج ۳، ص ۹۵.</ref>، [[امامان]] [[هدایت]]{{عم}}<ref>عیّاشی، ج ۱، ص ۱۶۸.</ref>، کمال [[قدرت]] <ref> التفسیر الکبیر، ج ۱۰، ص ۱۳۳.</ref>، [[رهبری]] [[دنیایی]] و [[دین]]<ref>مجمع البیان، ج ۳، ص ۹۵.</ref>، و [[زنان]] بسیار<ref>جامع البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۱۹۵.</ref> [[تفسیر]] کرده‌اند. [[طبری]]، با استناد به روایتی از [[ابن عبّاس]]، نظر اخیر را [[ضعیف]] شمرده است<ref> جامع‌البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۱۹۵.</ref>. در [[عهد عتیق]] در [[وصف]] [[ساره]]، [[همسر]] [[ابراهیم]] گفته شده: [[خداوند]] از او به [[ابراهیم]] پسری خواهد داد که از میان [[فرزندان]] او [[پادشاهان]] برخواهند خاست<ref>کتاب مقدّس: پیدایش ۱۷: ۱۵ تا ۱۷.</ref>.<ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[ آل ابراهیم - خراسانی (مقاله)|مقاله «آل ابراهیم»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
| |
|
| |
|
| ==محل سکونت [[آل ابراهیم]]== | | ==محل سکونت [[آل ابراهیم]]== |
| *در محل سکونت تمام آل‌ابراهیم نمی‌توان اظهار نظر قطعی کرد ولی به [[یقین]]، [[اسماعیل]] و عدّه‌ای از فرزندانش در [[سرزمین]] بی‌آب و علف اطراف [[کعبه]] استقرار یافتند؛ چنان‌که [[ابراهیم]] در [[مناجات]] خود گفت: {{متن قرآن|رَبَّنَا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلَاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ}}<ref>«پروردگارا! من برخی از فرزندانم را در درّه‌ای کشت‌ناپذیر نزدیک خانه محترم تو جای دادم تا در آن نماز برپا دارند؛ پس دل‌هایی از مردم را خواهان آنان گردان و به آنها از میوه‌ها روزی فرما باشد که سپاس گزارند» سوره ابراهیم، آیه ۳۷.</ref>.<ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[ آل ابراهیم - خراسانی (مقاله)|مقاله «آل ابراهیم»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
| |
|
| |
|
| ==گوناگونی [[ذریه ابراهیم]]== | | ==گوناگونی [[ذریه ابراهیم]]== |
| *برخی از ذرّیّه [[ابراهیم]] [[نیکوکار]]، و برخی [[ستم]] کار بوده‌اند: {{متن قرآن|وَبَارَكْنَا عَلَيْهِ وَعَلَى إِسْحَاقَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِمَا مُحْسِنٌ وَظَالِمٌ لِنَفْسِهِ مُبِينٌ}}<ref>«و به او و به اسحاق، خجستگی بخشیدیم و برخی از فرزندان آن دو نیکوکارند و برخی آشکارا به خویش ستم می‌ورزند» سوره صافات، آیه ۱۱۳.</ref> و بر اساس برخی [[آیات]]، گروهی [[هدایت یافته]] و بسیاری [[فاسق]] بودند: {{متن قرآن| فَمِنْهُمْ مُهْتَدٍ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ}}<ref>« برخی از آنان رهیافته‌اند و بسیاری از ایشان بزهکارند» سوره حدید، آیه ۲۶.</ref> و چون [[خداوند]] [[ابراهیم]] را پیش از این [[آگاه]] کرده بود که گروهی از [[فرزندان]] او [[ستم‌کار]] خواهند بود و [[عهد]] [[خدا]] به آنان نمی‌رسد<ref>جامع‌البیان، مج ۱، ج ۱، ص ۷۶۹.</ref>، [[ابراهیم]] و [[اسماعیل]]، از [[خدا]] خواستند که برخی از فرزندانشان را "امّتی [[مسلمان]]" قرار دهد.<ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[ آل ابراهیم - خراسانی (مقاله)|مقاله «آل ابراهیم»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
| |
|
| |
|
| == پرسش‌های وابسته == | | == پرسش‌های وابسته == |
