|
|
| خط ۱۶۶: |
خط ۱۶۶: |
|
| |
|
| ==[[مرگ جاهلی]]== | | ==[[مرگ جاهلی]]== |
|
| |
| ==[[ارتباط]] [[جاهلیت]] با [[عرب پیش از اسلام]]==
| |
| *ساکنان شبه جزیره همچون دیگر [[جوامع]]، تحت تأثیر شرایط اقلیمی، [[اقتصادی]]، [[سیاسی]] و منطقه ای خود بودند، از این رو بررسی [[تاریخ]] آنان در دوره [[پیش از بعثت]]، به بررسی [[دولت]] و [[جوامع]] [[عرب پیش از اسلام]] و [[فرهنگ]] و [[تمدن]] آنان محدود می‌‌شود، چنان که برخی محققان معاصر چون [[جواد علی]]<ref>المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام.</ref>، [[صالح احمد العلی]]<ref>تاریخ العرب القدیم.</ref>، [[هاشم یحیی الملاح]]<ref>الوسیط فی تاریخ العرب قبل الاسلام.</ref>، [[خلیل یحیی نامی]]<ref>العرب قبل الاسلام.</ref> و دیگران از دولت‌های [[عرب]] پیش از میلاد [[مسیح]] چون دولت‌های [[دولت معین|معین]]، [[دولت قتبان|قتبان]]، [[دولت حضرموت|حضرموت]] در [[یمن]]، نبط در شمال شبه جزیره و جنوب [[شام]]، هاترا در شمال [[عراق]] و تدمر در بیابان‌های میان [[عراق]] و [[شام]] و نیز دولت‌های پس از میلاد [[مسیح]] چون [[دولت]] [[کنده]]، [[حبشیان]] و پارس‌ها در [[یمن]]، [[دولت]] [[حیره]] در [[عراق]] و [[دولت]] غسانیان در [[شام]] سخن گفته و سپس [[وضع سیاسی]]، [[فرهنگی]] و [[تمدنی]]، [[اجتماعی]] و [[اقتصادی]] آنان را بررسی کرده‌اند، بدون آنکه در عنوان آثارشان از واژه [[جاهلیت]] بهره برند.
| |
| *البته به جز دولت‌های [[عرب پیش از اسلام]] و [[جوامع]] آنها، بخش‌هایی از جمعیت شبه جزیره که تحت [[سلطه]] [[دولت]] مشخصی نبودند و به صورت کوچ نشینی در بیابان‌های وسیع شبه جزیره [[زندگی]] می‌‌کردند، همواره در طول [[تاریخ]] از ثبت تحولات دور مانده‌اند که اتفاقا در [[تاریخ]] [[صدر اسلام]] تحولات فراوانی را موجب شدند.
| |
| *مطالعات معاصر به گونه‌ای سمت و سو یافته که تصویر منفی مفهوم [[جاهلیت]] را بر این بخش از [[جامعه]] [[تطبیق]] کنند و سنت‌های [[نادرستی]] چون زنده به [[گور]] کردن [[دختران]]، خوردن حیوانات مرده، ازدواج‌های [[نامشروع]]، [[خشونت]] و بی‌رحمی، [[خودخواهی]] و [[غرور]]، [[کینه]] و [[خونخواهی]] را که همگی در [[آیین جدید]] [[اسلام]] [[ناپسند]] و در میان آنان مشهود بوده از نشانه‌های [[جاهلیت]] بدانند. در این کاربردها واژه [[جاهلیت]] همواره در برابر واژه [[اسلام]] قرار گرفته، بیانگر دوره زمانی مشخص [[پیش از بعثت]] است.
| |
| *اشکالی که در این کاربرد پدید آمده آن است که همه آنچه به دوره [[جاهلیت]] نسبت داده می‌‌شود [[ناپسند]] نیست، از این رو از گذشته آثاری نوشته شده تا بیانگر این امر باشند و به عنوان نمونه [[هشام کلبی]] کتابی با عنوان [[ما کانت الجاهلیة تفعله و یوافق حکم الاسلام (کتاب)|ما کانت الجاهلیة تفعله و یوافق حکم الاسلام]] را نوشت<ref>الفهرست، ص ۱۰۹؛ هدیة العارفین، ج ۲، ص ۵۰۹؛ الذریعه، ج ۱۹، ص ۲۳.</ref>.
| |
| *اشکال دیگر این کاربرد آن است که بر بسیاری از امور [[ناپسند]] عصر پیش از [[اسلام]]، [[جاهلیت]] اطلاق نشده است؛ مانند گرفتن [[ربا]]، [[ازدواج]] با بیش از ۴ [[همسر]] و [[پرستش]] [[بت]] ها. البته در سده‌های بعد برخی [[مفسران]]، شارحان و ناقلان، بنا به برداشت خود به بسیاری از عناصر [[تاریخی]] [[عرب پیش از اسلام]] صفت [[جاهلیت]] افزودند تا تصویری [[ناپسند]] از آن ارائه کنند؛ از جمله [[دعوت]] و تقاضای [[جاهلی]]<ref>السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۵۶؛ انساب الاشراف، ج ۵، ص ۱۴؛ المعرفة والتاریخ، ج ۳، ص ۱۷۷.</ref>، [[تکبر]] و [[تفاخر]] [[جاهلی]]<ref>السیرة النبویه، ج ۲، ص ۴۱۲؛ المغازی، ج ۲، ص ۸۳۶؛ تاریخ طبری، ج ۳، ص ۶۱.</ref>، [[احوالپرسی]] [[جاهلی]]<ref>السیرة النبویه، ج ۲، ص ۵۴۰؛ الطبقات، ج ۶، ص ۴۵؛ تاریخ طبری، ج ۳، ص ۹۸.</ref>، [[عزاداری]] یا [[تشییع جنازه]] [[جاهلی]] <ref>الطبقات، ج ۶، ص ۱۵۱،۱۶۴؛ المعرفة والتاریخ، ج ۳، ص ۱۷۷؛ الاستیعاب، ج ۱، ص ۲۴۹.</ref>، [[ازدواج]] [[جاهلی]]<ref> سبل الهدی والرشاد، ج ۱، ص ۲۳۶ - ۲۳۷؛ سنن الکبری، ج ۷، ص ۱۱۰.</ref>، [[اخلاق]] [[جاهلی]]<ref>المصنف، ج ۱۱، ص ۴۴۱؛ فتح الباری، ج ۱، ص ۷۹.</ref> و خرید و فروش [[جاهلی]]<ref>المکاسب، ج ۴، ص ۳۸۵؛ الفائق، ج ۱، ص ۲۵۱؛ فیض القدیر، ج ۶، ص ۴۲۹.</ref>.
| |
| *از سوی دیگر و همراه با همین کاربرد، برخی همچنان از این واژه برای بیان دوره پیش از [[اسلام]] استفاده کرده‌اند که در ساختار ترکیبی {{عربی|... في الجاهلية}}" به کار رفته است. کاربرد {{عربی|اهل الجاهلية}} برای [[مردمان]] پیش از [[اسلام]]<ref>الکافی، ج ۶، ص ۱۱۷؛ ج ۸، ص ۱۵۵، ۲۳۴؛ الاغانی، ج ۱، ص ۴۸.</ref>، {{عربی|ادرك الجاهلية}}<ref>تاریخ طبری، ج ۲، ص ۲۵۰؛ الاستیعاب، ج ۳، ص ۱۳۵۶، ۱۳۶۴؛ ج ۴، ص ۱۵۴۸.</ref> درباره کسانی که بخشی از [[حیات]] خود را پیش از [[اسلام]] گذرانده‌اند، {{عربی|ايام الجاهلية}}<ref> سیر اعلام النبلاء، ج ۴، ص ۲۵۷؛ ج ۱۱، ص ۷۷.</ref>، {{عربی|احاديث الجاهلية}}<ref>مجمع الزوائد، ج ۱۰، ص ۱۴۱.</ref>، {{عربی|اخبار الجاهلية}}<ref> تاریخ بغداد، ج ۱۲، ص ۵۵.</ref> و {{عربی|اشعار الجاهلية}}<ref>معجم البلدان، ج ۴، ص ۴۳.</ref> برای [[تاریخ]] و [[ادبیات]] [[عرب پیش از اسلام]]، {{عربی|مواسم الجاهلية}}<ref>الطبقات، ج ۲، ص ۹؛ المغازی، ج ۱، ص ۴۴.</ref> برای گردهمایی‌های سالانه [[عرب]]، {{عربی|مثاقبل الجاهلية}}<ref>تاریخ طبری، ج ۶، ص ۲۵۶؛ الطبقات، ج ۵، ص ۱۷۷.</ref> برای واحدهای اندازه‌گیری پیش از [[اسلام]]، {{عربی|فرسان الجاهلية}}<ref>انساب الاشراف، ج ۱۲، ص ۳۰۷؛ الاصابه، ج ۱، ص ۳۳۵.</ref>، {{عربی|شعراء الجاهلية}}<ref>الاغانی، ج ۲، ص ۳۹۳، ۵۱۳.</ref>، {{عربی|اجواد الجاهلية}}<ref>العقد الفرید، ج ۵، ص ۲۴۱؛ المحبّر، ص ۱۳۷.</ref>، {{عربی|اشراف الجاهلية}}<ref>البلدان، ص ۲۵۹.</ref>، {{عربی|فتاك الجاهلية}}<ref>المحبّر، ص ۱۹۲.</ref> و امثال آنها از این نوع کاربردها و فاقد معنای منفی‌اند. کتاب [[طبقات الشعراء الجاهلیین (کتاب)|طبقات الشعراء الجاهلیین]] از [[محمد بن سلام جمحی]] نمونه ای از نخستین آثار دوره [[اسلامی]] است که براساس این کاربرد عنوان‌گذاری شده است. در میان معاصران، محققانی چون [[عمر فروخ]]<ref>تاریخ الجاهلیه.</ref> و [[حسین الحاج حسن]]<ref>حضارة العرب فی عصر الجاهلیه.</ref> نیز این گونه، عناوین آثار خود را [[تعیین]] و بر همین اساس جغرافیای [[جاهلیت]] را شبه [[جزیره عربستان]] تعریف کرده‌اند<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[جاهلیت (مقاله)|مقاله «جاهلیت»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹.</ref>.
| |
|
| |
|
| ==منابع== | | ==منابع== |
