بحث:دین الهی: تفاوت میان نسخه‌ها

==[[وحدانیت]] [[دین الهی]] از منظر [[آیات]] و [[روایات]]==

اما [[قرآن کریم]] [[دین حق]] و [[الهی]] را از [[حضرت آدم]]{{ع}} تا [[پیامبر خاتم]]{{صل}} یکی می‌‌داند: «إِنَّ الدِّینَ عِندَ اللَّهِ الإِسْلامُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ وَمَن یَکْفُرْ بِآیَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِیعُ الْحِسَابِ»<ref>سوره آل عمران؛ آیه ۱۹ </ref>. در [[تفسیر]] این [[آیه]] [[مفسرین]] [[اختلاف]] نظر دارند چنانکه عده ای معتقدند [[دین اسلام]] نزد [[خداوند]] در این [[آیه]] به معنای لغوی یعنی [[تسلیم]] است، یعنی تمام [[مردم]] باید [[تسلیم]] [[حق]] شده و اعمالشان را بر اساس [[حق]] و [[حقانیت]] انجام دهند، بنابراین [[دین]] همان اطاعتی است که [[خداوند]] از بندگانش خواستار شده است. اما اختلافاتی که در [[دین]] وجود دارد به معنای [[اختلاف]] در ذات [[دین]] ([[توحید]]، [[معاد]] و [[نبوت]]) نیست بلکه اختلافاتی که در [[دین]] وجود دارد بر اساس کیفیت و کمیت و به بیانی دیگر در [[فروع دین]] است و [[اصل دین]] که همان [[تسلیم]] در برابر [[اوامر]] [[خداوند]] است یکی است و آن [[اسلام]] است. اما نکته‌ای که در ادامۀ [[آیه]] وجود دارد: «وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ»، این است، بعضی از اختلافاتی که وجود دارد از نظر کمی و کیفی آن نیست، بلکه به سبب [[تحریف]] و دست برد علمایی است که با [[علم]]، [[آگاهی]] و تعمد دست به این تغییرات زدند و همین امر موجب [[ایجاد اختلاف]] در [[ادیان الهی]] شد. ولی با توجه به ادامه [[آیه]]: «وَمَن یَکْفُرْ بِآیَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِیعُ الْحِسَابِ» مشخص می‌‌شود این امر بی جواب نخواهد ماند<ref>تفسیر أحسن الحدیث، ج‏۲، ص: ۳۹؛ تفسیر الکاشف، ج‏۲، ص: ۲۷؛ کوثر، ج‏۲، ص: ۸۷  </ref>.  

اما عده ای دیگر معتقدند [[دین اسلام]] در این [[آیه]] همان معنای اصطلاحی [[اسلام]] یعنی [[دین]] [[پیامبر خاتم]] است و به هیچ عنوان [[ادیان]] ماقبل خودش را شامل نمی‌شود، چنانکه در [[آیه]] ۸۴ [[سوره آل عمران]] [[خداوند]] می‌فرماید: «وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ»، زیرا اگر منظور از کلمه [[اسلام]] معنای اصطلاحی آن نباشد لازمه‏اش این است که [[ادیان]] غیر [[اسلام]] پس از [[نزول قرآن]] بر [[حق]] باشند، در صورتی که [[آیه]] تنها در [[مقام اثبات]] [[حقانیت]] [[دین]] [[پیامبر خاتم]] است<ref>تفسیر آسان، ج‏۲، ص۳۵۰. </ref>.

[[آیه]] دیگری که [[مفسرین]] در باره [[وحدانیت]] [[دین الهی]] از آن سخن گفته‌اند [[آیه]] ۸۳ [[سوره آل عمران]] است: «أَ فَغَیْرَ دِینِ اللَّهِ یَبْغُونَ وَ لَهُ أسلم مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ»<ref>سوره آل عمران؛ آیه ۸۳  </ref>. بعضی از [[مفسرین]] معتقدند [[آیه]] درصدد [[اثبات]] [[وحدانیت]] [[دین الهی]] به نام [[اسلام]] است، جملۀ «أَفَغَیْرَ دِینِ اللَّهِ یَبْغُونَ» در واقع اشاره به [[آیات]] قبل که در آن سخن از [[پیمان]] [[انبیاء الهی]] بر سر [[دین]] واحد و [[تصدیق]] [[پیامبران]] بعد از خودشان گرفته شده است می‌‌کند؛ در واقع [[تصدیق]] [[پیامبران]] بعد از هر [[پیامبری]] [[تأیید]] کنندۀ این مطلب است که [[دین]] تمام [[انبیا]] [[الهی]] واحد است، چراکه در غیر این‌صورت [[تصدیق]] [[پیامبر]] [[آینده]] توسط [[پیامبر]] فعلی امری [[بیهوده]] محسوب می‌‌شود. چنانکه ادامه [[آیه]] یعنی [[اسلام آوردن]] [[اهل آسمان]] و [[زمین]] به صورت [[تکوینی]] (غیر اختیاری) همراه [[شوق]] و یا [[کراهت]] دلالت بر این مطلب دارد که [[آیه]] مورد نظر درباره [[دین]] واحدی به نام [[اسلام]] [[سخن]] می‌‌گوید.  

می توان مدعی شد چنین اثباتی از منظر [[اهل بیت]] نیز قابل [[پذیرش]] است، چنانکه در روایتی [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: «منظور از [[آیه]] مورد نظر این است که عده ای با [[اکراه]] و عده ای دیگر با [[کراهت]] [[دین اسلام]] را می‌‌پذیرند» و یا در [[روایت]] دیگری فرمودند: «منظور از این [[آیه]] زمانی است که [[قائم]] ما [[قیام]] کند که در آن صورت تمام [[زمین]] از بانگ [[شهادت]] «[[لا اله الا الله]] و [[محمد]] [[رسول الله]]» پر خواهد شد». بنابراین اگر منظور از این [[آیه]] وحداینت [[دین الهی]] نبود دلیلی وجود نداشت که [[روایات]] ذیل [[آیه]] تنها [[اسلام]] را (چه با [[شوق]] و چه با [[کراهت]]) برای تمام [[انسان‌ها]] مورد قبول بدانند<ref>علامه؛ روان جاوید؛ نمونه: نور  </ref>.  

[[آیه]] دیگری مانند [[آیه]] ۸۵ [[سوره آل عمران]]: «وَمَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلَامِ دِینًا فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِینَ» نیز دلالت بر [[وحدانیت]] [[دین الهی]] می‌‌کند، چراکه در این [[آیه]] از مفهوم عام [[اسلام]] به عنوان اصل کلی که همان معنی [[تسلیم]] است سخن گفته و بعد از اسلامِ [[پیامبر خاتم]] که نمونه کامل و اکمل [[دین اسلام]] است سخن می‌‌گوید<ref>نمونه </ref>.

==[[وحدانیت]] [[دین الهی]] از منظر [[عقل]]==

[[عقل]] نیز [[حکم]] می‌‌کند [[دین الهی]] یک [[دین]] واحد است و اگر اختلافی بر اساس اقتضائات زمانی و مکانی در آن وجود دارد به سبب عوامل کیفی و کمی است و اختلافی متوجه ذات [[دین]] نیست، چراکه وقتی ثابت شد [[انسان‌ها]] در تمام دوران فطرتا میل به سمت کمال نامحدود یعنی [[قرب به خداوند]] داشته و دارند، باید برنامه ای وجود داشته باشد که این نیاز [[فطری]] [[انسان]] تأمین شود،  از همین رو [[خداوند]] تحقق چنین برنامه ای را توسط [[پیامبران]] در قالب مجموعه‌ای به نام [[دین]] برای [[انسان‌ها]] تعبیه کرده است و از آنجا که [[فطرت انسان‌ها]] براساس عوامل خارجی [[تغییر]] نمی‌کند، بنابراین ذات و [[اصل دین]] نباید برای آنها متغیر باشد. به عبارتی می‌‌توان مدعی شد تفاوت‌هایی که میان [[ادیان]] مختلف [[الهی]] وجود دارد به معنی [[اختلاف]] در [[ادیان]] نیست، بلکه این تفاوت‌ها برحسب [[تکامل]] [[دین الهی]] است؛ مؤید این مطلب تعبیر [[قرآن]] از واژۀ [[دین]] است چراکه [[قرآن کریم]] به هیچ وجه به واژه [[ادیان]] اشاره نکرده و تمام [[ادیان]] را به منزلۀ [[دین]] واحد دانسته است<ref>ر.ک: علوی طالقانی، علاءالدین، آیین اسلام (صفحه ۴)؛مجموعه آثار شهید مطهری. ج۲، ص: ۱۸۳ محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۱۶-۲۱۷. </ref>.