|
|
| خط ۲۶: |
خط ۲۶: |
| *با توجه به مباحث فوق، بهتر می‌توان درباره رابطه [[عدالت]] و [[حق]] بحث کرد. [[حق]] (طبیعی) [[ثابت]] و لایتغیر است، اما [[عدالت]]، رساندن یا اعطای [[حق]] به صاحبان [[حق]] است. [[حق]] در [[اجتماع]]، طبیعی است، اما [[عدالت]] و [[اجرا]]، ارادی و اختیاری است. به عبارت روشن‌تر، [[حق]] مبنای [[عدل]] است و [[عدالت]] مرحله اجرایی [[حق]] است<ref>مطهری، مرتضی، یادداشت‌های استاد مطهری، ج۶، ص۲۱۵.</ref><ref>[[نجمه کیخا|کیخا، نجمه]]، | | *با توجه به مباحث فوق، بهتر می‌توان درباره رابطه [[عدالت]] و [[حق]] بحث کرد. [[حق]] (طبیعی) [[ثابت]] و لایتغیر است، اما [[عدالت]]، رساندن یا اعطای [[حق]] به صاحبان [[حق]] است. [[حق]] در [[اجتماع]]، طبیعی است، اما [[عدالت]] و [[اجرا]]، ارادی و اختیاری است. به عبارت روشن‌تر، [[حق]] مبنای [[عدل]] است و [[عدالت]] مرحله اجرایی [[حق]] است<ref>مطهری، مرتضی، یادداشت‌های استاد مطهری، ج۶، ص۲۱۵.</ref><ref>[[نجمه کیخا|کیخا، نجمه]]، |
| عدالت اجتماعی (در اندیشه شهید مطهری)، [[چلچراغ حکمت ج۳۰ (کتاب)|چلچراغ حکمت]]</ref>. | | عدالت اجتماعی (در اندیشه شهید مطهری)، [[چلچراغ حکمت ج۳۰ (کتاب)|چلچراغ حکمت]]</ref>. |
|
| |
| ===نسبت با مفاهیم دیگر===
| |
| ====نسبت [[عدالت]] با [[آزادی]]====
| |
| *[[آزادی]] جزء اولین و ابتدایی‌ترین [[حقوق]] تک تک افراد [[انسانی]] است. [[امام علی]]{{ع}} میفرماید: {{متن حدیث|النَّاسُ كُلُّهُمْ أَحْرَارٌ}} ([[مردم]] همگی [[آزاد]] و آزاده‌اند)<ref>کلینی، الکافی، ج۷، ص۴۲۰.</ref>. [[حضرت]] [[امام]]، [[آزادی]] را [[بهترین]] نعمتی می‌داند که [[خدا]] برای [[بشر]] قرار داده است<ref>صحیفه امام، ج۷، ص۳۶۷.</ref>. از دید ایشان [[آزادی]] اعطاء شدنی نیست و [[حاکمان]] و قدرتمداران [[حق]] ندارند بر [[مردم]] منّت اعطای [[آزادی]] بنهند؛ بلکه [[آزادی]] یعنی [[تسلط]] [[انسان]] بر خودش و مالش و جانش و نوامیسش و..، امری [[فطری]] است که [[خداوند]] آن را به [[مردم]] عطا کرده است<ref>صحیفه امام، ج۳، ص۴۰۶.</ref>. اما بین [[عدالت اجتماعی]] و [[آزادی]] افراد رابطه تنگاتنگ و دوسویه وجود دارد؛ به این صورت که از الزامات اصلی و اساسی برپایی [[عدالت]] در [[جامعه]]، رعایت [[حقوق]] [[فطری]] [[انسان‌ها]] از جمله [[آزادی]] است و اصولاً شرط مهم تحقق [[عدالت اجتماعی]]، [[آزاد]] بودن افراد [[جامعه]] می‌باشد. از سوی دیگر، [[برقراری عدل]] در [[جامعه]] زمینه را برای تحقق [[آزادی]] و [[رفاه مردم]] فراهم می‌سازد. [[امام خمینی]] در این باره [[معتقد]] است چنانچه در [[جمهوری اسلامی]]، [[عدل]] [[اسلامی]] مستقر شود، همه و همه در [[آزادی]] و [[استقلال]] و [[رفاه]] خواهند بود<ref>صحیفه امام، ج۷، ص۱۱۵.</ref>. البته مرز آزادی‌های افراد را [[قانون الهی]] مشخص می‌کند<ref>صحیفه امام، ج۸، ص۲۸۳.</ref>. بنابراین [[انسان]] به بهانه [[آزادی]] خود، [[حق]] ندارد [[حقوق]] دیگران را نادیده بگیرد و در صورتی که افراد از آزادی‌های خود [[سوء]] استفاده کنند، [[حاکم اسلامی]] به مقتضای [[عدالت اجتماعی]]، قوانینی را جهت کنترل و محدود کردن آنها وضع خواهد نمود<ref>[[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|"عدالت اسلامی"]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]</ref>.
| |
| ====نسبت [[عدالت]] با [[ایمان]]====
| |
| *در [[منابع اسلامی]]، از [[عدالت]] به عنوان مرکز و خمیرمایه [[ایمان]] و سرچشمه همه [[نیکی‌ها]] نام برده شده است. در این نگرش [[عدالت]] با [[اعتقاد]] و [[اندیشه]] [[آدمی]] گره خورده است و [[عدالت]]، رأس [[ایمان]]، مایه [[زینت]] و [[زیبایی]] [[ایمان]] محسوب می‌شود و بالاترین مراتب و درجات آن را تشکیل فی دهد: {{متن حدیث|الْعَدْلُ رَأْسُ الْإِيمَانِ وَ جِمَاعُ الْإِحْسَانِ [وَ أَعْلَى مَرَاتِبِ الْإِيمَانِ]}}<ref>آمدی، غرر الحکم، ص۴۴۶، ح۱۰۲۰۶.</ref>. بر طبق [[روایات]] فوق، معیار و محک [[ایمان]]، [[عدالت]] است و [[مؤمن]] کسی است که بر طبق [[عدالت]] [[اسلامی]] عمل می‌کند. از منظر [[امام خمینی]] [[اصلاح جامعه]] و استقرار [[عدل]] در آن، تنها در گرو این است که نقطه اتکایش یک مبدأ [[معنوی]] باشد<ref>صحیفه امام، ج۴، ص۴۰۳.</ref>. ایشان میفرماید: من نمی‌توانم [[باور]] کنم که کسی از مبادی [[معنوی]] برخوردار نباشد و در عین حال برای [[مردم]] کوشش کند<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۵۱۰.</ref>. [[امام]] همچنین [[معتقد]] است: [[مؤمن]] کسی است که لذائذش را با [[قانون]] [[اسلام]] [[تطبیق]] می‌دهد و تخلّف از [[قانون]] [[اسلام]] نمی‌کند<ref>صحیفه امام، ج۲، ص۳۶۱.</ref><ref>[[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|"عدالت اسلامی"]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]</ref>.
| |
|
| |
| ====نسبت [[عدالت]] با [[حقوق]]====
| |
| *منظور از [[حقوق]]، همان آزادی‌های [[فطری]] و طبیعی است که در نهاد هر [[انسانی]] وجود دارد و اعطا کردنی یا قابل [[سلب]] از سوی دیگران نیست. قطعاً تحقق [[عدالت اجتماعی]]، بدون تأمین این [[حقوق]] برای همگان میسر نیست. در سخنان و [[سیره معصومان]]{{عم}} [[عدل]] و [[حق]] قرین هم هستند؛ بدین معنا که برای تحقق [[حق]]، [[عدالت]] باید [[اجرا]] گردد و تنها در صورت برپایی [[عدالت]]، [[حق]] معنا پیدا می‌کند. می‌توان گفت در مواردی از سخنان [[معصومان]]{{عم}} که بحث از [[عدالت]] مطرح شده است، ایشان به مفهوم واژه [[حق]] نظر داشته‌اند. به عنوان نمونه [[امام علی]]{{ع}} در رابطه با [[حق مردم]] بر [[حاکم]] و [[حق حاکم]] بر [[مردم]] میفرماید: "و آنگاه که [[مردم]]، [[حق]] [[رهبری]] را ادا کنند و زمام‌دار، [[حق مردم]] را بپردازد، [[حق]] در [[جامعه]] [[عزت]] یابد و راه‌های [[دین]] پدیدار و [[نشانه‌های عدالت]] برقرار و [[سنت پیامبر]]{{صل}} آشکار گردد..."<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۱۶.</ref> [[امام خمینی]] عدل‌خواهی را یکی از [[حقوق]] اولیه [[بشر]] برمی‌شمارد که باید توسط [[حکومت اسلامی]] تأمین گردد<ref>صحیفه امام، ج۶، ص۹۱.</ref>. ایشان در مرحله بعد به [[مردم]] [[اطمینان]] می‌دهد در صورتی که [[حکومت عدل]] [[اسلامی]] در [[جامعه]] مستقر شود، همه اقشار و گروه‌ها به [[حقوق]] حقه خود خواهند رسید<ref>صحیفه امام، ج۶، ص۴۳۷.</ref><ref>[[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|"عدالت اسلامی"]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]</ref>.
| |
|
| |
|
| ==اهمیت و ضرورت [[عدالت اجتماعی]]== | | ==اهمیت و ضرورت [[عدالت اجتماعی]]== |
