حکم در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
*و [[ابن منظور]] در لسان العرب می‌گوید: "حُکمْ به معنای: [[علم]] است و [[فقه]]، و [[قضاوت]] به [[عدل]] کردن"<ref>{{عربی|الحكم: العلم و الفقه و القضاء بالعدل}}</ref><ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[فقه نظام سیاسی اسلام ج۱ (کتاب)|فقه نظام سیاسی اسلام]]، ج۱، ص۶۱-۶۲.</ref>. | *و [[ابن منظور]] در لسان العرب می‌گوید: "حُکمْ به معنای: [[علم]] است و [[فقه]]، و [[قضاوت]] به [[عدل]] کردن"<ref>{{عربی|الحكم: العلم و الفقه و القضاء بالعدل}}</ref><ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[فقه نظام سیاسی اسلام ج۱ (کتاب)|فقه نظام سیاسی اسلام]]، ج۱، ص۶۱-۶۲.</ref>. | ||
== | ==حکم در فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم== | ||
*[[علم]]، [[فقه]]، [[قضاوت]] به [[عدل]]<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۱۴۱.</ref>، [[داوری]]، [[نبوت]]، [[فرمان]] و [[فرمانروایی]]<ref>بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۴۷.</ref>. | *[[علم]]، [[فقه]]، [[قضاوت]] به [[عدل]]<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۱۴۱.</ref>، [[داوری]]، [[نبوت]]، [[فرمان]] و [[فرمانروایی]]<ref>بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۴۷.</ref>. | ||
*'''تحکیم:''' [[حَکَم]] قراردادن، کسی را داور [[نزاع]] کردن<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۳، ص۶۷.</ref>. | *'''تحکیم:''' [[حَکَم]] قراردادن، کسی را داور [[نزاع]] کردن<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۳، ص۶۷.</ref>. | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
*[[حکومت]] و [[حاکمیت]] به معنای [[سیاسی]] آن در [[قرآن کریم]] با اصطلاحات دیگری چون [[ملک]] و [[سلطان]] آمده است. در [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ}}<ref>«و به راستی ما به بنی اسرائیل کتاب (آسمانی) و داوری و پیامبری دادیم» سوره جاثیه، آیه ۱۶.</ref> مراد از کتاب، [[تورات]] به عنوان [[شریعت الهی]] است و [[حُکم]] به معنای [[حکومت]] و [[فرمانروایی]] برای اقامه [[شریعت]] و [[نبوت]] که انبیای زیادی بعد از [[حضرت موسی]]{{ع}} یکی پس از دیگری میان [[بنی‌اسرائیل]] [[مبعوث]] شدند<ref>سید قطب، فی ظلال القرآن، ج۵، ص۳۲۸.</ref>. اینکه کتاب و [[نبوت]] از جانب [[خداوند]] برای [[بنی‌اسرائیل]] قرار داده شد، واضح و روشن است؛ "[[حکومت]]" نیز به تصریح [[قرآن]] و [[شهادت]] [[تاریخ]] [[بنی‌اسرائیل]]، به [[لطف]] و [[اراده الهی]] به آنها عطا شد. [[خداوند]] با نابودی [[فرعون]] و سپاهیانش، [[حاکمیت]] را به [[حضرت موسی]]{{ع}} و قومش بخشید آنجا که می‌فرماید: {{متن قرآن|وَإِذْ فَرَقْنَا بِكُمُ الْبَحْرَ فَأَنْجَيْنَاكُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که دریا را با (ورود) شما شکافتیم پس شما را رهانیدیم و فرعونیان را در حالی که خود می‌نگریستید، غرق کردیم» سوره بقره، آیه ۵۰.</ref>. | *[[حکومت]] و [[حاکمیت]] به معنای [[سیاسی]] آن در [[قرآن کریم]] با اصطلاحات دیگری چون [[ملک]] و [[سلطان]] آمده است. در [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ}}<ref>«و به راستی ما به بنی اسرائیل کتاب (آسمانی) و داوری و پیامبری دادیم» سوره جاثیه، آیه ۱۶.</ref> مراد از کتاب، [[تورات]] به عنوان [[شریعت الهی]] است و [[حُکم]] به معنای [[حکومت]] و [[فرمانروایی]] برای اقامه [[شریعت]] و [[نبوت]] که انبیای زیادی بعد از [[حضرت موسی]]{{ع}} یکی پس از دیگری میان [[بنی‌اسرائیل]] [[مبعوث]] شدند<ref>سید قطب، فی ظلال القرآن، ج۵، ص۳۲۸.</ref>. اینکه کتاب و [[نبوت]] از جانب [[خداوند]] برای [[بنی‌اسرائیل]] قرار داده شد، واضح و روشن است؛ "[[حکومت]]" نیز به تصریح [[قرآن]] و [[شهادت]] [[تاریخ]] [[بنی‌اسرائیل]]، به [[لطف]] و [[اراده الهی]] به آنها عطا شد. [[خداوند]] با نابودی [[فرعون]] و سپاهیانش، [[حاکمیت]] را به [[حضرت موسی]]{{ع}} و قومش بخشید آنجا که می‌فرماید: {{متن قرآن|وَإِذْ فَرَقْنَا بِكُمُ الْبَحْرَ فَأَنْجَيْنَاكُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که دریا را با (ورود) شما شکافتیم پس شما را رهانیدیم و فرعونیان را در حالی که خود می‌نگریستید، غرق کردیم» سوره بقره، آیه ۵۰.</ref>. | ||
*در [[فرهنگ]] [[سیاسی]] "[[حکومت]]" به "[[اعمال]] [[نفوذ]] و کنترل از طریق [[قوانین]] و [[اجبار]] بر گروه خاصی از [[مردم]] متشکل در یک [[کشور]]"<ref>علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۱۷۵.</ref> تعریف شده است و [[حکومت]] [[قرآنی]] [[وظیفه]] اقامه [[شریعت]] و [[اجرای احکام الهی]] را در [[جامعه]] بر عهده دارد.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۲۳۷-۲۳۹.</ref> | *در [[فرهنگ]] [[سیاسی]] "[[حکومت]]" به "[[اعمال]] [[نفوذ]] و کنترل از طریق [[قوانین]] و [[اجبار]] بر گروه خاصی از [[مردم]] متشکل در یک [[کشور]]"<ref>علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۱۷۵.</ref> تعریف شده است و [[حکومت]] [[قرآنی]] [[وظیفه]] اقامه [[شریعت]] و [[اجرای احکام الهی]] را در [[جامعه]] بر عهده دارد.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۲۳۷-۲۳۹.</ref> | ||
==حکم در واژه‌نامه فقه سیاسی== | |||
[[حکم]] در لغت، به معنای استقرار و ثبوت است<ref>لغت‌نامه دهخدا، ج۶، ص۹۱۵۷؛ فرهنگ معین، ج۱، ص۱۳۶۶؛ لسان العرب، ج۱۲، ص۱۴۳.</ref> و در اصطلاح، بر حسب کاربردهای گوناگون، معانی مختلفی دارد. | |||
[[حکم]] در اصطلاح [[علوم قرآنی]]، بیشتر در معنای متمایز کردن [[حق]] از [[باطل]] و یک سویه نمودن [[اختلاف]] و [[قضاوت]] بکار رفته است<ref>{{متن قرآن|وَأَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُصِيبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ}} «و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و از خواسته‌های آنان پیروی مکن و از آنان بپرهیز مبادا تو را در برخی از آنچه خداوند به سوی تو فرو فرستاده است به فتنه اندازند و اگر رو برتابند بدان که خداوند جز این نمی‌خواهد که آنان را به برخی از گناهانشان گرفتار سازد و بی‌گمان بسیاری از مردم نافرمانند» سوره مائده، آیه ۴۹؛ {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا}} «خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحب آنها باز گردانید و چون میان مردم داوری می‌کنید با دادگری داوری کنید؛ بی‌گمان خداوند به کاری نیک اندرزتان می‌دهد؛ به راستی خداوند شنوایی بیناست» سوره نساء، آیه ۵۸.</ref>. [[حکم]] در اصطلاح [[فقهی]]، اغلب به معنای [[قانون الهی]] آمده است؛ یعنی: [[دستور]] مقنن [[اسلام]] راجع به [[افعال]] مکلّفین، خواه [[دستور]] الزامی باشد چون [[واجب]] و [[حرام]]، و خواه نباشد چون [[استحباب]]، [[کراهت]] و [[اباحه]]<ref>بلغة الفقیه، ج۱، ص۱۴-۱۳؛ مکاسب، ص۱۱۴؛ مسالک، ج۴، ص۱۵۸.</ref>. [[حکم]] در اصطلاح [[فقه سیاسی]]، بیشتر در [[رأی]] [[حاکم]] و [[عزل]] و [[نصب]] [[کارگزاران]] بکار رفته است. [[حکم]] دارای گونه‌های مختلفی است که مشهورترین آنها عبارت‌اند از: [[حکم تأسیسی]]، امضایی، الزامی، ترافعی، تکلیفی، وضعی، [[شرعی]]، قطعی و مانند آن<ref>تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۳؛ الفروق، ج۴، ص۵۴؛ ردّ المختار، ج۵، ص۴۱۹.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۸۴.</ref>. | |||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۷: | ||
* [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']] | * [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']] | ||
* [[پرونده:11123.jpg|22px]] [[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[فقه نظام سیاسی اسلام ج۱ (کتاب)|'''فقه نظام سیاسی اسلام ج۱''']] | * [[پرونده:11123.jpg|22px]] [[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[فقه نظام سیاسی اسلام ج۱ (کتاب)|'''فقه نظام سیاسی اسلام ج۱''']] | ||
* [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']] | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{یادآوری پانویس}} | {{یادآوری پانویس}} | ||