پرش به محتوا

قبیله در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۷۳۹ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۲ نوامبر ۲۰۲۰
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۰: خط ۱۰:
==مقدمه==
==مقدمه==
[[قبیله]]، واحد کوچک [[سیاسی]] و متشکل از گروهی از خانواده‌های [[خویشاوند]] است که به [[دلیل]] رابطه نسبی و سببی و انگیزۀ [[زندگی]] مشترک در یک [[سرزمین]]، تحت [[ریاست]] شیخ [[قبیله]]، طبق [[سلسله]] رسومات، [[سنت‌ها]] و مقررات عرفی مشترک اداره می‌شود. در [[قبیله]]، به عنوان یک [[جامعه]] [[سیاسی]]، عناصر [[کشور]] و محتوای [[دولت]] وجود دارد؛ مانند [[زمین]]، [[تشکل]] عمومی، [[قدرت سیاسی]] و [[حکومت]]. [[تابعیت]] نیز در [[قبیله]] به صورت [[خویشاوندی]] و هم‌خونی بوده است<ref>المنمق فی اخبار قریش، ص۳۸۶ و ۳۶۸؛ احکام ولایی و کافی، ج۱، ص۵۸، حدیث ۱۹؛ المحبر، ص۱۳۷-۱۳۲.</ref>.
[[قبیله]]، واحد کوچک [[سیاسی]] و متشکل از گروهی از خانواده‌های [[خویشاوند]] است که به [[دلیل]] رابطه نسبی و سببی و انگیزۀ [[زندگی]] مشترک در یک [[سرزمین]]، تحت [[ریاست]] شیخ [[قبیله]]، طبق [[سلسله]] رسومات، [[سنت‌ها]] و مقررات عرفی مشترک اداره می‌شود. در [[قبیله]]، به عنوان یک [[جامعه]] [[سیاسی]]، عناصر [[کشور]] و محتوای [[دولت]] وجود دارد؛ مانند [[زمین]]، [[تشکل]] عمومی، [[قدرت سیاسی]] و [[حکومت]]. [[تابعیت]] نیز در [[قبیله]] به صورت [[خویشاوندی]] و هم‌خونی بوده است<ref>المنمق فی اخبار قریش، ص۳۸۶ و ۳۶۸؛ احکام ولایی و کافی، ج۱، ص۵۸، حدیث ۱۹؛ المحبر، ص۱۳۷-۱۳۲.</ref>.
طبق [[آیه]] سیزدهم از سورۀ [[مبارکه]] حجرات<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ}} «ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه‌ها و قبیله‌ها کردیم تا یکدیگر را باز‌شناسید، بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست، به راستی خداوند دانایی آگاه است» سوره حجرات، آیه ۱۳.</ref>، [[قبیله]] از نشانه‌های [[شناسایی]] افراد [[انسانی]] به شمار آمده و [[پیامبر]]{{صل}} از آغاز [[تشکیل حکومت]]، با بسیاری از [[قبایل]] که هر کدام دارای تشکیلات [[سیاسی]] مستقلی بودند، [[ارتباط]] [[سیاسی]] برقرار نمود<ref>سیره ابن هشام، ج۲، ص۵۰۴-۵۰۱؛ الاموال، ص۱۲۵ و ۲۰۲؛ بحار الانوار، ج۱۹، ص۱۱۱-۱۱۰.</ref>. از آنجا که [[نظام]] [[حکومتی]] در [[حجاز]] و بخش‌های دیگر شبه جزیرۀ [[عربستان]] با [[سیستم]] قبیله‌ای اداره می‌شد، همواره میان این [[قبایل]]، [[عداوت]] و دشمنی‌های دیرین وجود داشت؛ از این‌رو، [[پیامبر]]{{صل}} با انعقاد [[پیمان]] "[[اخوت اسلامی]]" میان [[قبایل]] - با [[حفظ]] [[آداب و رسوم]] قبیله‌ای - [[سعی]] در نزدیک کردن آنها به هم نمود و [[قبایل]]، با وجود [[حفظ]] [[سیستم]] قبیله‌ای خود، جزو [[امت واحده]] بوده و همین امر، [[زمینه‌ساز]] شکل‌گیری [[حکومت]] [[مقتدر]] [[اسلامی]] گردید<ref>سیره ابن هشام، ج۲، ص۵۰۴-۵۰۱؛ السیرة النبویة، ابن کثیر، ج۲، ص۳۲۳-۳۲۰؛ سیره حلبی، ج۲، ص۹۶؛ إعلام الوری، ص۴۵؛ مکاتیب الرسول، ج۱، ص۲۴۳؛ ر.ک: امت واحده.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۴۹.</ref>.
 
طبق [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ}}<ref> «ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه‌ها و قبیله‌ها کردیم تا یکدیگر را باز‌شناسید، بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست، به راستی خداوند دانایی آگاه است» سوره حجرات، آیه ۱۳.</ref>، [[قبیله]] از نشانه‌های [[شناسایی]] افراد [[انسانی]] به شمار آمده و [[پیامبر]]{{صل}} از آغاز [[تشکیل حکومت]]، با بسیاری از [[قبایل]] که هر کدام دارای تشکیلات [[سیاسی]] مستقلی بودند، [[ارتباط]] [[سیاسی]] برقرار نمود<ref>سیره ابن هشام، ج۲، ص۵۰۴-۵۰۱؛ الاموال، ص۱۲۵ و ۲۰۲؛ بحار الانوار، ج۱۹، ص۱۱۱-۱۱۰.</ref>.
 
از آنجا که [[نظام]] [[حکومتی]] در [[حجاز]] و بخش‌های دیگر شبه جزیرۀ [[عربستان]] با [[سیستم]] قبیله‌ای اداره می‌شد، همواره میان این [[قبایل]]، [[عداوت]] و دشمنی‌های دیرین وجود داشت؛ از این‌رو، [[پیامبر]]{{صل}} با انعقاد [[پیمان]] "[[اخوت اسلامی]]" میان [[قبایل]] - با [[حفظ]] [[آداب و رسوم]] قبیله‌ای - [[سعی]] در نزدیک کردن آنها به هم نمود و [[قبایل]]، با وجود [[حفظ]] [[سیستم]] قبیله‌ای خود، جزو [[امت واحده]] بوده و همین امر، [[زمینه‌ساز]] شکل‌گیری [[حکومت]] [[مقتدر]] [[اسلامی]] گردید<ref>سیره ابن هشام، ج۲، ص۵۰۴-۵۰۱؛ السیرة النبویة، ابن کثیر، ج۲، ص۳۲۳-۳۲۰؛ سیره حلبی، ج۲، ص۹۶؛ إعلام الوری، ص۴۵؛ مکاتیب الرسول، ج۱، ص۲۴۳؛ ر.ک: امت واحده.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۴۹.</ref>.
 
==عشیره در فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم==
گروه [[نزدیکان]] مرد<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۵۶۷.</ref> و [[خاندان]]<ref>بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۷۷.</ref>. اصل آن "عشر" عدد "ده" و همچنین به معنای تداخل و [[مخالطه]]<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۱۲۴.</ref>، [[مصاحبت]] با اختلاط<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۳۷.</ref>.
 
{{متن قرآن|وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ}}<ref>«و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.</ref>.
 
[[آیه شریفه]] به مرحله [[دعوت]] آشکار [[حضرت رسول]]{{صل}} اشاره دارد که به [[امر خداوند]] از خاندان و نزدیکان آن [[حضرت]] آغاز شد. گفته شده است که [[عشیره]] [[پیامبر]]{{صل}} [[بنی‌هاشم]] و بنی‌المطلب بوده‌اند <ref>وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۱۹، ص۲۳۴-۲۳۵.</ref>.
 
عشیره از اصطلاحاتی است که برای اشاره به گروه‌های [[انسانی]] و جمعیت‌ها در [[قرآن]] وارد شده است.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۴۱۶.</ref>


==منابع==
==منابع==
۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش