ظلم: تفاوت میان نسخه‌ها
←ظلم به طبیعت
| خط ۱۲۷: | خط ۱۲۷: | ||
===ظلم به طبیعت=== | ===ظلم به طبیعت=== | ||
* ظلم به محیط زیست | یکی از نعمت‌هایی که [[پروردگار]] در [[اختیار]] [[بشر]] قرار داده است و در [[قیامت]] درباره آن [[نعمت‌ها]] از [[انسان]] بازخواست خواهد کرد<ref>{{متن قرآن|ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ}} «آنگاه در آن روز از نعمت (ناسپاسی شده) بازخواست خواهید شد» سوره تکاثر، آیه ۸.</ref>، [[زمین]] و [[طبیعت]] شگفت‌انگیز و نعمت‌های بی‌شمار آن است که [[خداوند]]، [[عمران]] و [[آبادانی]] آن را از انسان خواسته ({{متن قرآن|هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا}})<ref>{{متن قرآن|وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُجِيبٌ}} «و به سوی (قوم) ثمود برادر آنان صالح را (فرستادیم)، گفت: ای قوم من! خداوند را بپرستید که خدایی جز او ندارید، او شما را از زمین پدیدار کرد و شما را در آن به آبادانی گمارد پس، از او آمرزش بخواهید سپس به درگاه وی توبه کنید که پروردگار من، پاسخ دهنده‌ای است» سوره هود، آیه ۶۱.</ref> و انسان را موظف کرده است که برای نگهداری آن تا [[زمان]] مرگش کوشا باشد. زمین، فرش و بستری برای [[مخلوقات]] ({{متن قرآن|جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا}}) و [[آسمان]] نیز سقف آن قرار داده شده است ({{متن قرآن|وَالسَّمَاءَ بِنَاءً}}). [[باران]] نیز واسطه [[رشد]] انواع نعمات [[الهی]] در زمین قرار گرفته است ({{متن قرآن|وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ}}) تا انسان با بهره‌گیری از آنها ({{متن قرآن|رِزْقًا لَكُمْ}}) و استفاده صحیح از این نعمت‌ها [[شکرگزار]] خداوند باشد به او [[شرک]] نورزد ({{متن قرآن|فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَادًا وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ}})؛ زیرا که [[شرک به خداوند]] [[ظلم عظیم]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ}} «شرک، ستمی سترگ است» سوره لقمان، آیه ۱۳.</ref> شمرده شده است.{{متن قرآن|الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَادًا وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ}}<ref>«آنکه زمین را برای شما بستر و آسمان را سرپناهی ساخت و از آسمان، آبی فرو فرستاد که با آن از میوه‌ها برای شما روزی‌یی برآورد، پس برای خداوند، دانسته همتایانی نیاورید» سوره بقره، آیه ۲۲.</ref>. | ||
بنابراین باید از هرگونه کوتاهی و آسیب رساندن به [[طبیعت]] - که از [[مخلوقات]] [[الهی]] و محل [[رشد]] [[انسان]] و کسب [[کمالات معنوی]] اوست - اجتناب نمود ({{متن حدیث|اتَّقُوا اللَّهَ فِي عِبَادِهِ وَ بِلَادِهِ}})؛ بلکه [[وظیفه]] [[حفظ]] و [[آبادانی]] آن نیز بر عهده [[بشر]] قرار دارد ({{متن قرآن|هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا}})؛ زیرا طبیعت هم از اموری است که درباره آن سؤال خواهد شد ({{متن حدیث|فَإِنَّكُمْ مَسْئُولُونَ حَتَّى عَنِ الْبِقَاعِ وَ الْبَهَائِمِ}}) و هرگونه حفظ نکردنِ آن، نوعی [[سرپیچی]] از [[دستورهای الهی]] است ({{متن حدیث|أَطِيعُوا اللَّهَ وَ لَا تَعْصُوهُ}}) و [[ظلم]] محسوب می‌شود. {{متن حدیث|قَالَ عَلِيٌّ{{ع}}: اتَّقُوا اللَّهَ فِي عِبَادِهِ وَ بِلَادِهِ فَإِنَّكُمْ مَسْئُولُونَ حَتَّى عَنِ الْبِقَاعِ وَ الْبَهَائِمِ- [وَ] أَطِيعُوا اللَّهَ وَ لَا تَعْصُوهُ}}<ref>شریف الرضی، نهج البلاغه، خطبه ۱۶۷، ص۲۴۲.</ref>. [[امام علی]]{{ع}} فرمودند: از [[خدا]] نسبت به [[بندگان]] و شهرهایش [[پروا]] کنید، زیرا [[مسئولیت]] دارید، حتی نسبت به [[زمین‌ها]] و حیوان‌ها و [[خداوند]] را [[اطاعت]] کنید و از [[نافرمانی]] او بپرهیزید. | |||
*'''[[پرهیز]] از [[ناسزاگویی]] به [[طبیعت]]''': حتی [[انسان]] از ناسزاگویی به بادها، کوه‌ها و اوقات شبانه‌روز [[نهی]] شده است ({{متن حدیث|لَا تَسُبُّوا الرِّيَاحَ}}). این کار، نوعی [[گناه]] محسوب می‌شود ({{متن حدیث|فَتَأْثَمُوا}}) و عواقبش نیز به خود شخص برمی‌گردد ({{متن حدیث|تَرْجِعَ عَلَيْكُمْ}}). | |||
{{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}: لَا تَسُبُّوا الرِّيَاحَ فَإِنَّهَا مَأْمُورَةٌ وَ لَا تَسُبُّوا الْجِبَالَ وَ لَا السَّاعَاتِ وَ لَا الْأَيَّامَ وَ لَا اللَّيَالِيَ فَتَأْثَمُوا وَ تَرْجِعَ عَلَيْكُمْ}}<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ج۵۶، ص۲.</ref>. [[پیامبر خدا]]{{صل}} فرمودند: به بادها [[ناسزا]] نگویید که آنها [از جانب [[خداوند]]] مأمورند و کوه‌ها و ساعت‌ها و لحظات و روزها و شب‌ها را ناسزا نگویید که [[گنهکار]] می‌شوید و به خودتان برمی‌گردد<ref>[[علی رضا آزادی|آزادی، علی رضا]]، [[ ظلم‌شناسی با تکیه بر آیات و روایات (کتاب)|ظلم‌شناسی با تکیه بر آیات و روایات]]</ref>. | |||
==== ظلم به محیط زیست==== | |||
[[نعمت‌های الهی]] برای استفاده [[بشر]] قرار داده شده است و در عین حال تحولات [[طبیعت]] در [[آسمان]] و [[زمین]] و تغییرات [[شب]] و [[روز]]، نشانه‌ای از [[قدرت الهی]] برای [[اهل تعقل]] و آزمایشی [[الهی]] برای او است<ref>{{متن قرآن|إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ}} «بی‌گمان در آفرینش آسمان‌ها و زمین و در پیاپی آمدن شب و روز و در آن کشتی که برای سود رساندن به مردم در دریا روان است و در آبی که خداوند از آسمان فرو می‌بارد و زمین را پس از مردن، بدان زنده می‌دارد و بر آن هرگونه جنبنده‌ای را می‌پراکند و در گرداندن بادها و ابر فرمانبردار میان آسمان و زمین، برای گروهی که خرد می‌ورزند نشانه‌هاست» سوره بقره، آیه ۱۶۴.</ref>. اگر [[خداوند]]، این تغییرات را پدید نمی‌آورد و جریان طبیعت را حراست نمی‌کرد، [[انسان‌ها]] نمی‌توانستند به‌تنهایی آن را نگهداری کنند ({{متن قرآن|وَمَا أَنْتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ}})<ref>{{متن قرآن|وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنْتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ}} «و بادها را بارورکننده فرستادیم آنگاه از آسمان آبی فرو فشاندیم و شما را از آن سیراب کردیم و شما گنجور آن نیستید» سوره حجر، آیه ۲۲.</ref> و [[زندگی]] برای بشر غیر ممکن می‌شد. | |||
[[انسان]] نیز برای ادامه [[حیات]] خود و [[حفظ]] نعمت‌های الهی نسبت به [[محیط زیست]] و حفظ طبیعت اطرافش وظایفی دارد که نباید در برابر آن بی‌اعتنا بود؛ چنان‌که طبیعت نیز به بشر، بی‌اعتنا نیست ({{متن حدیث|هَذَا أُحُدٌ جَبَلٌ يُحِبُّنَا}})<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي حُمَيْدٍ السَّاعِدِيِّ قَالَ: أَقْبَلْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} مِنْ غَزْوَةِ تَبُوكَ حَتَّى إِذَا أَشْرَفْنَا عَلَى الْمَدِينَةِ قَالَ هَذِهِ طَابَةُ وَ هَذَا أُحُدٌ جَبَلٌ يُحِبُّنَا وَ نُحِبُّهُ}} (مجلسی، بحار الأنوار، ج۲۱، ص۲۴۸)؛ ابوحمید ساعدی گفت: به اتفاق حضرت رسول{{صل}} از تبوک مراجعت کردیم و هنگامی که نزدیک مدینه رسیدیم، حضرت فرمودند: این سرزمین طهارت و پاکیزگی است و این کوه احد است که ما را دوست دارد و ما هم او را دوست داریم.</ref>. و [[زندگی]] بدون [[طبیعت]] مخصوصاً آب، هوا و [[زمین]] [[پاک]] و حاصل‌خیز، مطلوب نخواهد بود<ref>{{متن حدیث|قَالَ الصَّادِقُ{{ع}}: لَا تَطِيبُ السُّكْنَى إِلَّا بِثَلَاثٍ الْهَوَاءِ الطَّيِّبِ وَ الْمَاءِ الْغَزِيرِ الْعَذْبِ وَ الْأَرْضِ الْخَوَّارَةِ}} (ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول، ص۳۲۰)؛ امام صادق{{ع}} فرمودند: هیچ نقطه‌ای برای سکونت جز با سه چیز مطبوع نیست: هوای خوش، آب فراوان گوارا و زمین حاصل‌خیز.</ref> و این سه مورد برای زندگی [[انسان]]، نیاز ضروری است. ازاین‌رو انسان از [[آلوده]] کردن اطراف [[چاه]] و نهری که [[مردم]] از آن استفاده می‌کنند ({{متن حدیث|نَهَى [رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}] عَنِ الْبُزَاقِ فِي الْبِئْرِ الَّتِي يُشْرَبُ مِنْهَا}})<ref>ابن‌بابویه، من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۱۰؛ رسول خدا{{صل}} نهی فرمودند از افکندن آب دهان در چاه آبی که مورد استفاده مردم است.</ref> و همچنین از آلوده ساختن [[خاک]] زیرِ درخت میوه‌دار منع شده است ({{متن حدیث|نَهَى رَسُولُ اللَّهِ أَنْ يُتَغَوَّطَ عَلَى شَفِيرِ بِئْرِ مَاءٍ... أَوْ تَحْتَ شَجَرَةٍ مُثْمِرَةٍ}})<ref>{{متن حدیث|عَلِيّ{{ع}} قَالَ: نَهَى رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} أَنْ يُتَغَوَّطَ عَلَى شَفِيرِ بِئْرِ مَاءٍ يُسْتَعْذَبُ مِنْهَا أَوْ شَطِّ نَهَرٍ يُسْتَعْذَبُ مِنْهُ أَوْ تَحْتَ شَجَرَةٍ مُثْمِرَةٍ}} (راوندی کاشانی، النوادر، ص۴۳)؛ حضرت علی{{ع}} فرمودند: رسول خدا{{صل}} نهی می‌کرد که افراد، کنار چاه آب آشامیدنی، یا نهر آب آشامیدنی یا زیر درخت میوه‌دار، قضای حاجت انجام دهند.</ref>. آلوده کردن [[محیط زیست]] و معابر عمومی علاوه بر [[ظلم]] به محیط زیست ({{متن حدیث|الْمَاءُ لَهُ سُكَّانٌ فَلَا تُؤْذِهِمْ بِبَوْلٍ وَ لَا غَائِطٍ}})<ref>حضرت علی{{ع}} فرمودند: آب، ساکنانی دارد. پس با بول و تخلی کردن در آب، آنها را اذیت نکنید؛ ابن‌أبی جمهور، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ج۲، ص۱۸۷.</ref> ظلم به سایر افراد [[جامعه]] نیز محسوب می‌شود؛ زیرا همه مردم و [[مخلوقات]] از آنها استفاده می‌کنند. مراعات کردن چنین مواردی نشانه [[درک]] و [[فهم]] ({{متن حدیث|مِنْ فِقْهِ الرَّجُلِ}})<ref>{{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}: مِنْ فِقْهِ الرَّجُلِ أَنْ يَرْتَادَ لِبَوْلِهِ وَ مِنْ فِقْهِ الرَّجُلِ أَنْ يَعْرِفَ مَوْضِعَ بُزَاقِهِ مِنَ النَّادِي}} (راوندی کاشانی، النوادر، ص۴۳)؛ رسول خدا{{صل}} فرمودند: از نشانه‌های درک و فهم انسان، این است که محل ادرار و محل انداختن آب دهان خویش را شناسایی کند و پنهان بدارد.</ref> و [[شخصیت]] هر [[انسانی]] است<ref>[[علی رضا آزادی|آزادی، علی رضا]]، [[ ظلم‌شناسی با تکیه بر آیات و روایات (کتاب)|ظلم‌شناسی با تکیه بر آیات و روایات]]</ref>. | |||
====ظلم به حیوانات==== | |||
==== ظلم به گیاهان و درختان==== | |||
== دست‌اندرکاران ظلم== | == دست‌اندرکاران ظلم== | ||