نسخ قرآن در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[نسخ]] برداشتن حکمی است که به ظاهر زمان دائمی داشته است. در طول [[حیات]] [[پیامبران]] احکامی [[تشریع]] شده و [[پیامبر]] دیگر به رعایت [[مصلحت]] و [[تغییر]] [[شرایع]] آن را [[نسخ]] کرده است. این اصل درباره [[پیامبر اسلام]] و [[نسخ]] برخی از [[احکام]] [[شرایع]] پیشین نیز صادق است. درباره [[نسخ قرآن]] به [[قرآن]] و [[عمل]] [[پیامبر]] نظریات مختلفی است. مشهور میان [[مفسران]] و [[اصحاب]] [[سیره]] آن است که در طی [[بعثت پیامبر]] و [[نزول قرآن]] در این مدت بیست و اندی سال بارها [[نسخ]] اتفاق افتاده است، زیرا هر چند [[نسخ قرآن]] نسبت به [[شرایع]] پیشین قطعی است، اما [[نسخ قرآن]] به [[قرآن]] محل [[اختلاف]] و مشهور میان محققان معاصر [[انکار]] آن است. البته اصل در [[احکام]] عدم [[نسخ]] است، مگر [[دلیل]] معتبر بر آن [[قائم]] شود. لذا باید دید، نخستین منبع معتبر [[مسلمانان]] نسبت به [[نسخ قرآن]] به [[قرآن]] چه سخنی دارد و آیا به صراحت موضوع [[نسخ]] در معنای اصطلاحی آن را [[تأیید]] کرده است‌؟ مشهورترین آیه‌ای که قائلان به [[نسخ]] بدان استناد کرده، این [[آیه]] است: {{متن قرآن|مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«اگر آیه‌ای را نسخ کنیم یا (حکم) آن را واپس افکنیم به از آن یا همگون آن را می‌آوریم؛ آیا ندانسته‌ای که خداوند بر هر کاری تواناست؟» سوره بقره، آیه ۱۰۶.</ref> که شاه‌بیت طرفداران و به صورت لفظی سخن از [[نسخ]] [[آیه]] می‌کند و [[قرآن]] پژوهان و [[مفسران]] به آن استناد می‌کنند، اما در [[تفسیر]] این [[آیه]] از نخستین [[نگارش]] [[تفسیر]] بحث‌های دیگری شد تا نشان داده شود که این [[آیه]] در [[مقام]] بیان [[نسخ]] به معنای اصطلاحی نیست و این [[آیه]] بر خلاف [[پندار]] مشهور، از [[نسخ]] [[آیات قرآنی]] [[سخن]] نمی‌گوید، بلکه اولاً، مراد از واژه [[نسخ]]، [[نسخ]] اصطلاحی نیست که به معنای رفع و یا الغای [[حکم]] باشد، این کلمه اصطلاحی متأخر دارد و از واژه‌هایی است که در [[سیر]] [[تحول]] معنای این کلمه در [[دانش اصول]] و [[قرآن]] شکل گرفته و نمی‌توان معنای جدید را بر استعمال متقدم حمل کرد. همچنین کلمه: “آیه” در این فراز آن‌گونه که [[مفسران]] سیاق‌گرا به آن تصریح کرده، به معنای نشانه‌های [[تکوینی]] [[خدا]] است، آن‌گونه که در [[آیات]] بسیار دیگر “آیه” و “آیات” استعمال شده و ذیل [[آیه]] بعدی این [[سوره]] نشان می‌دهد: {{متن قرآن|أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ}}<ref>«آیا ندانسته‌ای فرمانفرمایی آسمان‌ها و زمین از آن خداوند است و جز خداوند یار و یاوری ندارید؟» سوره بقره، آیه ۱۰۷.</ref> و سخن از امکان [[تغییر]] در نشانه‌های [[تکوینی]] و تبدیل آن به براهینی دیگر از جانب [[خدا]] است و [[خدا]] می‌گوید، مگر ندانسته‌ای که [[ملک]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] از آن خداست و شما به جز [[خدا]] هیچ [[سرپرست]] و [[یاوری]] ندارید. بنابراین [[خداوند]] از [[ملک]] [[تکوینی]] خود بر [[عالم هستی]] [[سخن]] می‌گوید و آن‌گاه درخواست [[یهود]] را را یاد آور می‌شود که از [[پیامبر]] معجزه‌ای به جز [[قرآن]] می‌خواستند. با این حال جهت [[آگاهی]] از نظر مشهور این [[آیات]] مطرح می‌شود.