بحث:صحابه: تفاوت میان نسخه‌ها
←سنت صحابه
(صفحه‌ای تازه حاوی «==جستارهای وابسته== {{فهرست اثر}} {{ستون-شروع|4}} *ابوذر غفاری *ابو...» ایجاد کرد) |
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| (۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== | ==نویسنده: سید جواد هاشمی== | ||
صحابه یا [[اصحاب]]، جمعِ صاحب، کسی که همراه و هم‌دوره با [[پیامبر خدا]]{{صل}} و مدتی با آن [[حضرت]] بوده و او را دیده و از سخنان او شنیده است. به [[یاران پیامبر]]، [[اصحاب]] و صحابه گفته می‌شود و به کسانی که در [[نسل]] بعد بوده و [[پیامبر]] را ندیده‌اند، "[[تابعین]]" گویند. [[صحابه پیامبر]] بودن یک [[افتخار]] است و [[رسول خدا]]{{صل}} [[اصحاب]] خود را [[ستایش]] کرده است. کسانی همچون [[سلمان]]، [[ابوذر]]، [[بلال]]، [[ابن مسعود]]، [[مقداد]]، [[عمار یاسر]]، [[حمزه]]، از [[اصحاب پیامبر]] بوده‌اند و شمار آنان به هزاران نفر می‌رسد. البته برخی از صحابه، [[کارهای ناپسند]] و خلاف داشتند، و بعضی از [[منافقین]] هم در جمع صحابه بودند، پس نمی‌توان همه صحابه را [[عادل]] و بی‌عیب دانست<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۳۱.</ref>. | |||
==مقدمه== | |||
* [[اصحاب]] و [[یاران پیامبر خاتم|یاران پیامبر]]{{صل}} می‌باشند، اصطلاحاً آنان‌که زمان [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] را [[درک]] کرده و او را دیده‌اند. شمار آنان را تا سی‌هزار نفر هم گفته‌اند که البته رقم دقیقی نیست، چون تنها در حجّة [[الوداع]]، بیش از صدهزار نفر با آن [[حضرت]] [[حج]] انجام دادند و سخنان او را در [[غدیر]] شنیدند. برخی هم [[صحابی]] را کسی دانسته‌اند که او را دیده و از او [[حدیث]] [[نقل]] کرده یا مدّتی با او [[مصاحبت]] داشته است. در مقابل صحابه، تابعین‌اند که [[نسل]] پس از صحابه‌اند. بحث از صحابه از آنجا ریشه می‌گیرد که [[اهل سنت]] معتقدند همۀ صحابه [[عادل]] و منزّه‌اند و دلیلشان هم آیاتی است که از [[مؤمنان]] و [[مهاجران]] و [[انصار]] [[ستایش]] می‌کند و این [[اعتقاد]]، برای تصحیح [[خلافت ابوبکر]] و [[عمر]] و [[عثمان]] و نیز توجیه خلاف‌های عملی آنان است. در حالی که در [[آیات]] متعدّدی از برخی افراد آن زمان [[نکوهش]] شده و به [[گواهی]] [[تاریخ]] نیز خطاهای بزرگی از برخی سرزده و [[اعتقاد]] به [[عدالت]] همۀ صحابه، چیزی جز چشم نهادن بر واقعیات [[تاریخی]] و توجیه [[ظلم]] و [[انحراف]] برخی نیست. آیا [[امام علی|علی]]{{ع}} که در همۀ صحنه‌های [[نبرد]] علیه [[باطل]] و [[شرک]] حضور داشته، و [[ابو سفیان]] که در همۀ توطئه‌ها علیه [[اسلام]] فعالیّت داشته و اواخر [[عمر]] [[پیغمبر]] منافقانه [[مسلمان]] شده است برابرند؟<ref>در این‌باره ر. ک: «نظریة عدالة الصحابه»، احمد حسین یعقوب، «معالم المدرستین»، ج ۱ ص ۸۷، «الصحابة فی القرآن و السنّة و التاریخ» مرکز الرساله</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۶۱.</ref>. | |||
==صحابه در [[قرآن]]== | |||
*در [[قرآن]]، شکل‌های گوناگون این واژه به کار رفته و مترجمان و [[مفسران]] [[قرآن]] در ترجمه و [[تفسیر]] آن، معانی لغوی آن را به کار برده‌اند: | |||
#'''ملازمه و [[همراهی]] دو [[بنده]] [[صالح]] [[خداوند]]:''' {{متن قرآن|قَالَ إِنْ سَأَلْتُكَ عَنْ شَيْءٍ بَعْدَهَا فَلَا تُصَاحِبْنِي قَدْ بَلَغْتَ مِنْ لَدُنِّي عُذْرًا}}<ref>«گفت: اگر از این پس از تو چیزی پرسیدم همراهیم مکن که از سوی من معذوری» سوره کهف، آیه ۷۶.</ref>. | |||
#'''[[معاشرت]] [[مؤمن]] و [[کافر]]:''' {{متن قرآن|وَكَانَ لَهُ ثَمَرٌ فَقَالَ لِصَاحِبِهِ وَهُوَ يُحَاوِرُهُ أَنَا أَكْثَرُ مِنْكَ مَالًا وَأَعَزُّ نَفَرًا}}<ref>«و او را (بار و) بری بود پس (یک روز) به همراه خویش -که با وی گفت و گو می‌کرد- گفت: من از تو در مال بیشتر و در نفر نیرومندترم» سوره کهف، آیه ۳۴.</ref>. | |||
#'''[[معاشرت]] [[پیامبر]]{{صل}} و [[مشرکان]]:''' {{متن قرآن|أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا مَا بِصَاحِبِهِمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِيرٌ مُبِينٌ}}<ref>«آیا نیندیشیده‌اند (تا بدانند) که همنشین آنان به هیچ روی دیوانگی ندارد او جز بیم‌دهنده‌ای آشکار نیست» سوره اعراف، آیه ۱۸۴.</ref>.<ref>[[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۵-۱۶.</ref> | |||
==آیا [[قرآن]] به [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} تضمین می‌دهد؟== | |||
*ستایشی که [[قرآن کریم]] از [[رفتار]] گذشته [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} [[پلید]] کرده است، هرگز [[دلیل]] بر [[پاکی]] آنها از هر نوع [[فساد]] و [[انحرافی]] در دوران عمرشان نیست؛ زیرا [[رضایت خداوند]] و [[سعادت ابدی]] [[انسان]] در گرو تداوم [[ایمان]] و استمرار [[عمل صالح]] در طول میداد و خود [[اسوه]] [[فضایل]] [[انسانی]] بود و هرگز به [[شرک]] و [[گناه]] آلود نشد، این‌گونه خطاب می‌کند: {{متن قرآن|لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ}}<ref>«اگر شرک بورزی بی‌گمان کردارت از میان خواهد رفت و بی‌شک از زیانکاران خواهی بود» سوره زمر، آیه ۶۵.</ref>. همچنین در مورد [[پیامبر]] بزرگ [[ابراهیم]] و فرزندانش می‌فرماید: {{متن قرآن|وَلَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«و اگر شرک ورزیده بودند آنچه می‌کردند تباه می‌شد» سوره انعام، آیه ۸۸.</ref>. | |||
*از نظر [[تاریخی]] [[بدیهی]] است که همه کسانی که به نام صحابه معرّفی شده‌اند، [[صالح]] و [[پارسا]] نبوده‌اند. [[بخاری]] از [[پیامبر]]{{صل}} [[نقل]] کرده است که فرمود: "در [[قیامت]] من بر لب [[حوض کوثر]] ایستاده‌ام و در [[انتظار]] کسانی هستم که نزدم خواهند آمد، در این هنگام گروهی را از کنار من جدا می‌کنند و دور می‌نمایند. می‌پرسم: اینان هم از صحابه من هستند؟ می‌گویند: آری! اما تو خبر نداری اینان (پس از تو) [[عقب‌گرد]] کردند و به قهقرا برگشتند"<ref>صحیح بخاری، کتاب فتن.</ref>. | |||
* [[تفتازانی]] می‌نویسد: "[[جنگ]] و اختلافاتی میان صحابه رخ داده و در کتب [[تاریخ]] [[ثبت]] شده و از طریق افراد موثّق [[نقل]] گردیده است. از همه اینها می‌توان پی برد که گروهی از [[اصحاب]] از راه [[حقّ]] [[منحرف]] شدند و به [[فسق]] و [[ستمکاری]] [[آلوده]] گردیدند، [[انگیزه]] این [[انحراف]] و [[فسق]] و [[ستم]]، [[حس]] [[کینه‌توزی]] عناد و [[حسد]] و سلطنت‌خواهی و [[ریاست‌طلبی]] و [[تمایل]] به لذّات و [[شهوات]] بوده است؛ زیرا چنین نبود که همگی صحابه از [[گناه]] و [[پلیدی]] مبرّا و [[معصوم]] باشند"<ref>شرح المقاصد، ص۴۶.</ref>. | |||
* [[مجتهد]] و معذور، بلکه مأجور دانستن صحابه و [[تنزیه]] آنان از سوی [[اهل سنت]] باعث تجری گروهی [[دنیاطلب]] و [[خودخواه]] گردید. کسانی همچون [[معاویه]]، [[عمرو بن عاص]]، [[خالد بن ولید]]، [[مغیرة بن شعبه]]، [[سعید بن عاص]]، [[بسر بن ارطاة]] و... به هر عمل خلاف و جنایت باری دست زدند و کسی نتوانست زبان به [[اعتراض]] بگشاید. [[رهبر]] [[خوارج نهروان]] - [[حرقوص بن زهیر]]- از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} بود که [[حضرت]] درباره‌اش فرمود: "او [[دین]] خود را رها می‌کند، همچون تیری که از ترکش بیرون می‌رود". همچنین [[عبدالله بن جحش]] - که از [[مهاجرین]] به [[حبشه]] بود- از [[اسلام]] برگشت و به [[آیین مسیحیت]] در آمد. | |||
*بنابراین نه تنها به [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} و سایر [[مؤمنان]] تضمینی داده نشده که چنین تضمینی حتّی به شخص [[پیامبر]]{{صل}} نیز - که وجودش سراسر [[ایمان]] و [[تقوی]]، [[رحمت]] و [[برکت]] برای [[انسان]] است- داده نشده است<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص:۱۲۵-۱۲۶.</ref>. | |||
==سیمای صحابه در [[سخنان پیامبر]]{{صل}} و [[تاریخ]]== | |||
*بر طبق [[تاریخ]]، گروهی از صحابه، در زمان [[زندگانی رسول خدا]]{{صل}} به جای [[خواندن قرآن کریم]] و [[تدبر]] در آن، به سراغ نسخه‌های [[تورات]] [[تحریف]] شده و کتاب‌های [[یهود]] رفته و شیفته [[خواندن]] آنها بودند. وقتی [[رسول خدا]]{{صل}} از این موضوع [[آگاه]] شد، به آنان فرمود: "با وجود [[کتاب خدا]] - [[قرآن کریم]] - کتاب‌های دیگر را همراه آن نگیرید و از آنها استفاده نکنید. به [[خدا]] اگر [[موسی]] به اینجا می‌آمد، شما از او [[پیروی]] می‌کردید، اما اگر او زنده بود و مرا می‌دید از من [[پیروی]] می‌کرد<ref>سنن دارمی، ج۱، ص۱۱۶؛ مصنف عبدالرزاق، ج۱۰، ص۳۱۳ و ج۱۱، ص۱۳ - ۱۱۰؛ مجمع الزوائد، هیثمی، ج۱، ص۱۸۲؛ میزان الاعتدال، ذهبی، ج۱، ص۶۶۶؛ الفائق، زمخشری، ج۴، ص۱۱۴.</ref>. | |||
*پسر [[عمر]] می‌گوید: ما در زمان [[زندگی پیامبر]]{{صل}} درباره همسران‌مان و شیوه [[رفتار]] با ایشان نگران بودیم که مبادا سخنی بگوییم که آیه‌ای در [[سرزنش]] ما نازل شود ولی پس از درگذشت [[پیامبر]]{{صل}}، در این باره آسوده خاطر شدیم و نسبت به همسران‌مان به [[راحتی]] صحبت می‌کردیم<ref>صحیح بخاری، بخاری، ج۶، ص۱۴۶.</ref>. | |||
*نتیجه آنکه، صِرف [[صحابی]] بودن و دیدن [[پیامبر]]{{صل}} و [[نقل]] سخنان آن [[حضرت]]، [[شرافت]] نیست بلکه [[پایداری]] بر آن [[اعتقاد]] و [[رفتار]] بر اساس [[آموزه‌های دینی]] و [[سنت پیامبر]]{{صل}} از جمله شروط [[عدالت]] است. در [[زندگی]] [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} مواردی بر خلاف [[دستورها]] و [[سنت پیامبر]]{{صل}} [[اسلام]] [[مشاهده]] می‌شود؛ از جمله: | |||
#[[بدعت‌گذاری]] پس از [[رسول خدا]]{{صل}}<ref>صحیح بخاری، بخاری، کتاب التفسیر، باب کنت علیهم شهیدا، ج۵، ص۲۴۰ و باب تفسیر سورة الأنبیاء، باب کما به أنا اول خلق، ج۷، ص۱۲۸ و ۲۰۸، ح۶۵۷۶ و کتاب رقاق، باب فی الحوض.</ref>؛ | |||
#[[ارتداد]] گروهی از صحابه پس از [[پیامبر]]{{صل}}<ref>صحیح بخاری، بخاری، ج۴، ص۱۴۲ و ۶۶۴، ح۳۴۴۷، کتاب بدء الخلق و کتاب الفتن، باب ما جاء فی قول الله تعالی "واتقوا فتنة" و کتاب تفسیر، باب تفسیر الانبیاء.</ref>؛ | |||
#دوری ایشان از [[حوض]]<ref>صحیح مسلم، مسلم، ج۱، ص۱۵۰، کتاب الطهاره، باب استحباب اطالة العزة و التعجیل فی الوضوء، ح۳۹ و کتاب الفضائل، باب ۹، باب اثبات حوض النبی{{صل}}.</ref>؛ | |||
#ورودشان به [[جهنم]]<ref>صحیح بخاری، بخاری، ج۷، ص۲۰۷، کتاب رقاق، باب فی الحوض.</ref>؛ | |||
#[[نفرین]] [[رسول خدا]]{{صل}} به آنان<ref>صحیح بخاری، بخاری، ج۷، ص۲۰۶ و ج۸، ص۸۸، کتاب الفتن.</ref>. | |||
*اما امروز به [[شیعیان]] و [[پیروان مکتب اهل بیت]] [[رسول خدا]]{{صل}} [[تهمت]] [[مخالفت]] با صحابه [[رسول خدا]]{{صل}} زده می‌شود؛ در حالی که آنها پیرو بزرگ‌ترین، [[داناترین]] و فاضل‌ترین صحابه [[رسول خدا]]{{صل}}؛ یعنی [[صدیق اکبر]]، [[فاروق]] اعظم، [[یعسوب الدین]] و [[جانشین]] [[راستین]] [[پیامبر]]{{صل}}، [[علی بن ابی طالب]]{{ع}}<ref>تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۴۴، ص۵۱.</ref> هستند و [[علمای شیعه]] درباره صحابه [[شایسته]]، کتاب‌ها و رساله‌ها نگاشته، بنا به شیوه [[قرآن]] و [[سنت پیامبر]]{{صل}}، [[عقیده]] خود را گفته‌اند، و گوشه‌های مبهم و تاریک را در [[رفتار]] گروهی از صحابه آشکار، و با استناد به منابع کهن، اهداف آنها را از رفتارهای‌شان بیان کرده‌اند.<ref>[[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۱۶-۱۱۷.</ref> | |||
==پیشینه [[نگارش]] کتاب درباره صحابه در میان [[اهل سنت]]== | |||
*[[مامقانی]] می‌نویسد: گفته شده، اولین نویسنده کتاب درباره صحابه، [[علی بن مدینی]] با عنوان "معرفة ما نزل فی الصحابه" است. همچنین [[محمد بن عمر واقدی]] نویسنده کتاب‌های "المغازی" و "فتوح الشام" و معاصر [[خلافت]] [[مأمون]]، مفصل‌ترین گزارش را درباره [[زندگی]] صحابه نوشت که هم درباره [[زندگی]] [[رسول خدا]] و هم درباره [[اصحاب]] است. پس از او [[محمد بن سعد کاتب واقدی]] [[کتاب]] "الطبقات الکبری"، [[بلاذری]] [[کتاب]] "[[انساب الاشراف]]"، [[ابن عبدالبر]] [[کتاب]] "الاستیعاب" و [[ابن حجر عسقلانی]] [[کتاب]] "الاصابه فی معرفة الصحابه" را نوشته‌اند<ref>مقباس الهدایه، ج۳، ص۲۹۷؛ و نیز ر.ک: دانشنامه تشیع، ج۱۰، ص۲۷۵، واژه صحابه.</ref>. | |||
*بنا به مبنای در پیش گفته شده، پرداختن به این موضوع در میان [[اهل سنت]] با توجه به نگرش ایشان درباره صحابه است.<ref>[[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۱۷-۱۱۸.</ref> | |||
==اهمیت بررسی [[زندگی]] صحابه از دیدگاه [[شیعه]]== | |||
*[[شیعیان]] به [[نص در امامت]] و [[جانشینی پیامبر]]{{صل}} [[معتقد]] بوده و با [[ادله]] محکم برگرفته از [[قرآن]] و [[سنت پیامبر]]{{صل}} بر این دیدگاه [[اسلامی]] تأکید کرده‌اند و از کسانی که [[دین]] را از [[پیامبر]]{{صل}} فرا گرفته، به آیندگان انتقال داده‌اند و نیز در [[نگهداری دین]] [[جان]] فشانی‌ها نموده، [[مشکلات]] [[جان]] فرسا را [[تحمل]] کرده‌اند، [[غفلت]] نورزیده و پیوسته یاد ایشان را زنده نگهداشته و از تلاش‌های ایشان [[ستایش]] کرده و می‌کنند. آنها برای پیراستن سیمای [[اصحاب]] [[راستین]] از گرد و غبار [[مخالفت]] با [[دستورات الهی]] می‌کوشند و به همین جهت، برخی از افراد پیرامون [[پیامبر]]{{صل}} را که به دنبال اغراض خود بودند، [[تأیید]] نمی‌کنند و از [[رفتار]] ایشان در زمان [[پیامبر]] و پس از درگذشت او [[انتقاد]] کرده، به [[پیروی]] از [[قرآن]]، این گروه [[منافق]] را [[سرزنش]] می‌کنند؛ زیرا [[خداوند متعال]]، [[سکوت]] در برابر تلاش‌های [[انحرافی]] ایشان را نمی‌پسندد، و به [[نقل]] [[متقی هندی]]<ref>کنز العمال، ج۱، ص۲۳۸.</ref> [[بهترین]] [[امت]] و مصداق [[آیه]] {{متن قرآن|كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ}}<ref>«شما بهترین گروهی بوده‌اید که (به عنوان سرمشق) برای مردم پدیدار شده‌اید» سوره آل عمران، آیه ۱۱۰.</ref> زمانی محقق می‌شود که همانند صحابه [[راستین]] مانند [[علی بن ابی طالب]]{{ع}}، [[عمار]]، [[مقداد]]، [[سلمان فارسی]]، [[بلال]] و... [[احکام]] [[حق تعالی]] را پاس داشته، در [[ترویج]] آن بکوشند.<ref>[[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۱۸.</ref> | |||
==پیشینه [[نگارش]] کتاب درباره صحابه در میان [[شیعیان]]== | |||
*[[شیعه]] نوشته‌های مفصلی در شرح حال صحابه ننوشته است چرا که آن را ضروری نمی‌دانست؛ زیرا با توجه به مبانی [[قرآن]] و [[سنت رسول خدا]]{{صل}} [[استمرار]] [[دین]] بر عهده [[امام علی]]{{ع}} است که [[پیامبر]]{{صل}} [[تعیین]] کرده و [[اصحاب]] نیز همانند دیگران در سایه [[پیروی]] از [[ولایت]] و [[امامت]]، دارای ارج خواهند بود؛ از این رو توجه فراوان به ایشان در مقابل [[قرآن]] و [[پیامبر]]{{صل}} و [[جانشین پیامبر]]{{صل}}، غیر ضروری است ولی مخالفین [[تشیع]] با اتهام‌های ناروا این شیوه معقول و [[استوار]] [[شیعه]] را به عنوان ابزاری برای [[تهمت]] زدن به [[شیعه]] قرار می‌دهند و با [[تحریف]] واقعیت، به [[شیعه]] [[تهمت]] [[مخالفت]] و [[دشمنی]] با صحابه را می‌زنند. [[عالمان]] [[آگاه]] [[شیعه]] برای روشن کردن [[افکار]] و برای [[بزرگداشت]] صحابه بزرگوار، کتاب‌هایی را نوشته‌اند؛ مرحوم [[سید علی خان مدنی شیرازی]] "الدرجات الرفیعه" را نوشت تا هم [[پایبندی]] بسیاری از صحابه به [[دین]] و [[امامت]] و هم حوادث [[صدر اسلام]] را [[یادآوری]] کند، و با همین شیوه، پاسخ بسیاری از [[شبهات]] را داده باشد. سپس مرحوم [[محدث قمی]] "تحفة الاحباب فی نوادر آثار الاصحاب" را نوشت و مرحوم [[عالمی دامغانی]] نیز کتاب "پیغمبر و یاران" را نوشت.<ref>[[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۱۹.</ref> | |||
== [[عدالت صحابه]]== | |||
== [[سنت صحابه]]== | |||
==[[اصحاب پیامبر]]== | |||
[[اصحاب]]، جمع [[صحابه]] است. صحابه در اصطلاح، کسی است که [[پیامبر]]{{صل}} را [[ملاقات]] کرده و به او [[ایمان]] آورده و با [[اعتقاد]] به [[اسلام]] از [[دنیا]] رفته است. | |||
[[اهل سنت]] همه صحابه را بدون استثناء، [[عادل]] می‌دانند و هیچ کسی از آنها را به [[فسق]] و [[گناه]] نمی‌توان متهم کرد. آنها معتقدند [[صحابه پیامبر]]{{صل}} در موارد متعدد به [[اجتهاد]] خود عمل می‌کردند؛ زیرا همه آنها به دلیل [[همنشینی]] با پیامبر{{صل}} [[اهل]] اجتهاد بودند. نیز معتقدند امکان دارد که در برخی از موارد در اجتهاد خود دچار [[اشتباه]] و [[لغزش]] هم شده باشند، ولی هیچگاه آنها از سر عمد و [[علم]]، [[مرتکب گناه]] و خلاف نمی‌شدند. در نگاه اهل سنت، همه صحابه افزون بر [[عدالت]]، دارای اجتهاد نیز بودند. لازمه این اعتقاد این است که صحابه یک نوع مصونیت [[دینی]] دارند و باید درصدد توجیه و [[تأویل]] کارهای آنها باشیم و در صورت عدم توجیه، با [[چشم‌پوشی]] و [[سکوت]] از کنار آن بگذریم. | |||
اما [[شیعه]] می‌گوید با این که [[صحابی پیامبر]] بودن یک [[افتخار]] است و هیچگاه نمی‌توان تمجیدها و تأییدهای [[آیات قرآن]] و خدمات ارزنده و مجاهدت‌های صحابه را در [[تحکیم]] و تثبیت اسلام نادیده گرفت، ولی به هیچ وجه نمی‌توان آنها را هم‌سنگ و هم‌سطح پنداشت؛ همان‌گونه که نمی‌توان [[فضیلت]] عدالت و اجتهاد را برای همه آنها مطلق در نظر گرفت. به نظر شیعه، این اعتقاد نمی‌تواند درست باشد که صرف دیدار پیامبر{{صل}} همچون کیمیایی، شخص را مصونیت دائمی ببخشد و او را از هرگونه [[انتقاد]] برکنار دارد. | |||
درباره جایگاه صحابه از جهت [[زمان]] و مکان [[مسلمان]] شدن و نیز مشارکت در کارهای مهم، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. [[ابن سعد]] در طبقات، آنان را بر پنج طبقه می‌داند: | |||
طبقه اول: اهل [[بدر]] از [[مهاجران]] و [[انصار]]. | |||
طبقه دوم: کسانی که در بدر بوده، ولی پیش از بدر مسلمان شده و در [[جنگ احد]] و پس از آن در جنگ‌های دیگر حضور داشته‌اند همانند: [[مهاجران به حبشه]]. | |||
طبقه سوم: کسانی که در [[جنگ خندق]] و پس از آن بوده‌اند. | |||
طبقه چهارم: کسانی که در [[فتح مکه]] بوده و پس از آن به [[اسلام]] گرویده‌اند. | |||
طبقه پنجم: کسانی که به هنگام [[رحلت پیامبر]]{{صل}} کم سن بوده‌اند<ref>طبقات ابن سعد، ج۱، ص۸.</ref>. | |||
البته [[حاکم نیشابوری]] در تقسیمی دیگر، [[اصحاب]] را بر ۱۲ طبقه می‌داند. | |||
[[پیروان اهل بیت]] و [[شیعه]] هر چند در مفهوم [[صحابه]] با [[اهل سنت]] اختلافی ندارند، و هر کسی که [[پیامبر]]{{صل}} را دیده و به او [[ایمان]] آورده است از اصحاب آن حضرت می‌دانند، ولی می‌گویند این مفهوم آن چنان فراگیر است که [[مؤمن]] و [[منافق]] و [[عادل]] و [[فاسق]] را دربرمی‌گیرد. از این رونمی‌پذیرند که همه اینان عادل باشند چنان که اهل سنت معتقدند بلکه هر یک از صحابه را با ترازوی کردارش، به‌ویژه پس از [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌سنجند تا ببینند چه اندازه بر [[دین]] پیامبر{{صل}} پایبند مانده و به [[انحراف]] نگراییده است. [[علامه شرف‌الدین]] می‌گوید: [[همنشینی]] پیامبر{{صل}} هر چند [[فضیلت]] است، ولی بی‌شک دلیلی بر [[عصمت]] آنان نیست. بنابراین، صحابه از جهت مصون ماندن از [[خطا]] و [[گناه]]، مانند دیگر مردمان‌اند که افراد مورد [[اعتماد]]، عادل و [[پاکیزه]] از [[گناهان]] در میان آنان فراوان است و [[گناهکار]]، [[متجاوز]] و مجهول‌الحال نیز در میان آنان یافت می‌شود<ref>اجتهاد در مقابل نص، ص۴۹۱.</ref>. | |||
نظریه شیعه درباره صحابه برگرفته از [[کتاب خدا]] و [[سنت نبوی]] است. در [[قرآن]]، [[خداوند]] گروهی از اصحاب را منافق می‌شمارد و جمعی را [[اهل]] [[شک]] و عده‌ای را به نام آزاردهندگان [[رسول خدا]]{{صل}} و برخی را که به [[ارتداد]] خواهند‌گرایید، نام می‌برد. در [[سنت]] نیز آمده است که (به اعتراف [[بخاری]] در صحیح خود) شماری از صحابه به قهقرا و [[عصر جاهلیت]] باز خواهند گشت و شمار آنان آن قدر است که پیامبر{{صل}} فرمود: | |||
«[[روز قیامت]] بر سر [[حوض کوثر]] وارد می‌شوند، ولی آنان را دور می‌کنند. می‌گویم اینان اصحاب من هستند، به من جواب داده می‌شود که تو می‌دانی، پس از تو چه [[بدعت‌ها]] که نکردند و آنان را دور می‌کنند. افراد [[نجات]] یابنده جز به تعداد شترهای جا مانده از کاروان نخواهد بود»<ref>صحیح بخاری، ج۷، ص۲۶۵.</ref>. | |||
درباره [[عدالت]] نداشتن همه [[صحابه]]، بهترین [[شاهد]]، [[تاریخ]] است. مواردی که خود [[اصحاب]] از کرده‌های خویش در [[هراس]] بوده‌اند و اعتراف داشتند که پس از [[پیامبر]]{{صل}} به [[خطا]] و [[انحراف]] رفته‌اند، یا این که برخی از صحابه، دیگری را به [[کذب]] و [[دروغ]] و [[نفاق]] و حتی [[کفر]] متهم کرده‌اند. اشخاصی مانند [[خالد بن ولید]]، [[مغیرة بن شعبه]]، [[معاویة بن ابوسفیان]]، [[براء بن عازب]]، [[انس بن مالک]]، [[ابو درداء]]، [[معاویة بن حدیج]]، [[بسر بن ارطاة]]، [[ولید بن عقبه]]، [[قدامة بن مظعون]]<ref>عدالت صحابه از دیدگاه تشیع و تسنن، علی باقر شیخانی، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۳، ص۱۲۰.</ref>. | |||
برخلاف تهمت‌هایی که برخی [[جاهلان]] به [[پیروان اهل بیت]] می‌زنند و آنان را [[دشمن]] [[صحابه پیامبر]]{{صل}} و [[دشنام]] دهنده به آنان می‌دانند، [[شیعه]] برای اصحاب [[مخلص]] و [[وفادار]]، [[احترام]] بسیاری قائل است، به‌ویژه اصحابی که [[پیمان]] خود را با پیامبر{{صل}} نگسستند و پس از او نیز به سیره‌اش وفادار ماندند. کسانی مانند [[ابورافع قبطی]] ([[غلام]] [[رسول الله]])، [[ابوذر غفاری]]، [[ابوایوب انصاری]]، [[بلال بن ریاح حبشی]] (مؤذن پیامبر)، [[جابر بن عبدالله انصاری]]، [[حجر بن عدی کندی]]، [[حذیفه بن یمان]]، [[خباب بن ارت]]، [[خزیمه بن ثابت]]، [[سلمان فارسی]]، [[عمار بن یاسر]]، [[عبدالله بن عباس]]، [[عدی بن حاتم طایی]]، [[مقداد بن اسود کندی]] و...<ref>منتهی الامال، ج۱، ص۲۳۱ و ۲۲۲ و ۲۲۹ و ۳۷۰ و ۲۳۰ و ۲۳۳ و ۲۳۹ و ۲۲۷.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۰۹.</ref> | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:IM010703.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|'''محمدنامه''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس}} | |||
==صحابه از دیدگاه شیعه== | |||
{{فهرست اثر}} | {{فهرست اثر}} | ||
{{ستون-شروع| | {{ستون-شروع|5}} | ||
# [[آبان بن سعید بن العاص]] | |||
# [[ابراهیم فرزند رسول اکرم]] | |||
# [[ابن ام‌مکتوم]] | |||
# [[ابوالعاص بن الربیع]] | |||
# [[ابوامامه باهلی]] | |||
# [[ابوایوب انصاری]] | |||
# [[ابوبصیر عتبه بن اسید]] | |||
# [[ابوبکره بن نفیع بن حارث]] | |||
# [[ابوجندل بن سهیل]] | |||
# [[ابودجانه انصاری]] | |||
# [[ابودرداء]] | |||
# [[ابوذر غفاری]] | |||
# [[ابورافع آزادکرده پیامبر]] | |||
# [[ابوسعید خدری]] | |||
# [[ابوسفیان بن حارث]] | |||
# [[ابوطالب بن عبدالمطلب]] | |||
# [[ابوطلحه انصاری]] | |||
# [[ابوقتاده انصاری]] | |||
# [[ابوقیس صیفی]] | |||
# [[ابولبابه]] | |||
# [[ابومحجن]] | |||
# [[ابومسلم خولانی]] | |||
# [[ابوموسی اشعری]] | |||
# [[ابوهریره دوسی]] | |||
# [[ابوهیثم بن تیهان]] | |||
# [[ابی بن کعب]] | |||
# [[احنف بن قیس]] | |||
# [[ارقم بن ابی الارقم]] | |||
# [[اسامه بن زید]] | |||
# [[اسعد بن زراره]] | |||
# [[اسماء بنت عمیس]] | |||
# [[اسماء دختر نعمان بن ابی‌الجون]] | |||
# [[اشعث بن قیس کندی]] | |||
# [[اصحم نجاشی]] | |||
# [[اصید بن سلمه]] | |||
# [[اعشی مازنی]] | |||
# [[اقرع بن حابس]] | |||
# [[اکثم بن جون]] | |||
# [[اکثم بن صیفی]] | |||
# [[ام سلمه همسر رسول خدا]] | |||
# [[ام عماره]] | |||
# [[ام معبد خزاعیه]] | |||
# [[ام‌ایمن]] | |||
# [[ام‌حبیبه دختر ابوسفیان]] | |||
# [[امد بن ابد]] | |||
# [[امرؤالقیس]] | |||
# [[ام‌سنان اسلمیه]] | |||
# [[ام‌شریک]] | |||
# [[ام‌کلثوم دختر امام علی بن ابی‌طالب]] | |||
# [[ام‌کلثوم دختر رسول خدا]] | |||
# [[ام‌هانی دختر ابوطالب]] | |||
# [[ام‌ورقه]] | |||
# [[امیه بن ابی‌الصلت]] | |||
# [[امیه دختر قیس]] | |||
# [[انس بن ابی مرثد]] | |||
# [[انس بن حارث]] | |||
# [[انس بن مالک]] | |||
# [[انس بن نضر بن ضمضم]] | |||
# [[اوس بن صامت انصاری]] | |||
# [[أوس بن قیظی]] | |||
# [[اویس قرنی]] | |||
# [[باذان]] | |||
# [[باقوم رومی]] | |||
# [[بجیر بن زهیر]] | |||
# [[بدیل بن ورقاء]] | |||
# [[براء بن عازب]] | |||
# [[براء بن مالک]] | |||
# [[براء بن معرور]] | |||
# [[بریده بن الحصیب]] | |||
# [[بسر بن ابی ارطأة]] | |||
# [[بشر بن حارث]] | |||
# [[بشر بن معاویه]] | |||
# [[بشیر بن معبد]] | |||
# [[بکر بن شداخ]] | |||
# [[بلال مؤذن پیامبر]] | |||
# [[بهلول بن ذویب]] | |||
# [[تماضر شاعر]] | |||
# [[تمیم بن اوس]] | |||
# [[تمیم بن جراشه]] | |||
# [[ثابت بن دحداح]] | |||
# [[ثابت بن قیس بن شماس]] | |||
# [[ثعلبه بن حاطب]] | |||
# [[ثعلبه بن عبدالرحمان]] | |||
# [[ثمامه بن اثال حنفی]] | |||
# [[ثوبان مولی رسول الله]] | |||
# [[جابر بن عبدالله انصاری]] | |||
# [[جارود بن المعلی]] | |||
# [[جاریه بن قدامه]] | |||
# [[جعده بن هبیره]] | |||
# [[جعفر طیار]] | |||
# [[جلاس بن سوید]] | |||
# [[جناده بن ابی‌امیه]] | |||
# [[جندب بن عبدالله]] | |||
# [[جندب بن کعب]] | |||
# [[جهیم بن صلت]] | |||
# جویریه | |||
# [[حارث بن صمه]] | |||
# [[حارث بن کلده]] | |||
# [[حارثه بن سراقه]] | |||
# [[حارثه بن نعمان]] | |||
# [[حاطب بن ابی بلتعه]] | |||
# [[حباب بن منذر]] | |||
# [[حجاج بن علاط]] | |||
# [[حجر بن عدی]] | |||
# [[حذیفه بن الیمان]] | |||
# [[حسان بن ثابت]] | |||
# [[حفصه دختر عمر]] | |||
# [[حکم بن ابی‌العاص]] | |||
# [[حکم بن عمرو غفاری]] | |||
# [[حکیم بن جبله]] | |||
# [[حکیم بن حزام]] | |||
# [[حمزه بن عبدالمطلب]] | |||
# [[حنظله بن ابی‌عامر]] | |||
# [[حولاء عطاره]] | |||
# [[حلیمه سعدیه]] | |||
# [[خالد بن سعید]] | |||
# [[خالد بن ولید]] | |||
# [[خباب بن ارت]] | |||
# [[خبیب بن عدی]] | |||
# [[خدیجه بنت خویلد]] | |||
# [[خریم بن اوس]] | |||
# [[خزاعی بن عبدنهم]] | |||
# [[خزیمه بن ثابت]] ([[ذوالشهادتین]]) | |||
# [[خوات بن جبیر]] | |||
# [[دحیه بن خلیفه کلبی]] | |||
# [[دعثور بن الحارث]] | |||
# [[رافع بن عمیره]] | |||
# [[ربیع بن زیاد حارثی]] | |||
# [[رفاعه بن عبدالمنذر]] | |||
# [[رقیه دختر رسول خدا]] | |||
# [[رقیه دختر رسول خدا]] | |||
# [[ریحانه بنت زید]] | |||
# [[زاهر بن حرام]] | |||
# [[زبیر بن عوام بن خویلد]] | |||
# [[زهیر بن صرد سعدی]] | |||
# [[زیاد بن سمیه]] | |||
# [[زید بن ارقم]] | |||
# [[زید بن ثابت]] | |||
# [[زید بن حارثه]] | |||
# [[زید بن خالد الجهنی]] | |||
# [[زید بن سعنه]] | |||
# [[زید بن صوحان]] | |||
# [[زید بن عمرو بن نفیل]] | |||
# [[زینب بنت جحش]] | |||
# [[زینب بنت خزیمه]] | |||
# [[سراقه بن مالک]] | |||
# [[سعد الاسود]] | |||
# [[سعد بن ابی وقاص]] | |||
# [[سعد بن خیثمه]] | |||
# [[سعد بن ربیع]] | |||
# [[سعد بن عباده بن دلیم]] | |||
# [[سعد بن معاذ]] | |||
# [[سعید بن زید]] | |||
# [[سعید بن عامر بن حذیم]] | |||
# [[سفینه مولی رسول الله]] | |||
# [[سلمان فارسی]] | |||
# [[سلیمان بن صرد خزاعی]] | |||
# [[سمره بن جندب فزاری]] | |||
# [[سهل بن حنیف اوسی]] | |||
# [[سهل بن سعد ساعدی]] | |||
# [[سهیل بن عمرو]] | |||
# [[سواد بن قارب دوسی]] | |||
# [[سوده بنت زمعه]] | |||
# [[شریح قاضی]] | |||
# [[شیبه بن عثمان]] | |||
# [[صخر بن حرب بن‌امیه]] | |||
# [[صرمه بن ابی‌انس]] | |||
# [[صعصعه بن صوحان العبدی]] | |||
# [[صعصعه بن ناجیه]] | |||
# [[صفیه دختر حیی بن اخطب]] | |||
# [[صفیه دختر عبدالمطلب]] | |||
# [[صهیب بن سنان]] | |||
# [[ضحاک بن سفیان]] | |||
# [[ضماد بن ثعلبه]] | |||
# [[طفیل بن عمرو دوسی]] | |||
# [[طلحه بن عبیدالله تیمی]] | |||
# [[طلیب بن عمیر]] | |||
# [[عاتکه دختر عبدالمطلب]] | |||
# [[عاصم بن ثابت]] | |||
# [[عامر بن اکوع]] | |||
# [[عامر بن فهیره]] | |||
# [[عامر بن واثله]] | |||
# [[عایشه]] ([[ام‌المؤمنین]]) | |||
# [[عباد بن بشر بن وقش]] | |||
# [[عباس بن عبدالمطلب]] | |||
# [[عبدالله بن ابی‌امیه]] | |||
# [[عبدالله بن ارقم]] | |||
# [[عبدالله بن انیس جهنی انصاری]] | |||
# [[عبدالله بن جحش]] | |||
# [[عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب]] | |||
# [[عبدالله بن حنظله]] | |||
# [[عبدالله بن عباس]] | |||
# [[عبدالله خزاعی]] | |||
# [[عبدالله ذوالبجادین]] | |||
# [[عمار یاسر]] | |||
# [[عمرو بن حمق خزاعی]] | |||
# [[فاطمه بنت اسد]] | |||
# [[قتاده بن نعمان]] | |||
# [[قثم بن عباس]] | |||
# [[قدامه بن مظعون]] | |||
# [[قرظه بن کعب]] | |||
# [[قیس بن سعد بن عباده]] | |||
# [[قیس بن عاصم منقری]] | |||
# [[کعب بن زهیر]] | |||
# [[کعب بن سور ازادی]] | |||
# [[کعب بن عجره]] | |||
# [[کعب بن عمرو]] | |||
# [[کعب بن مالک]] | |||
# [[کلثوم بن هدم]] | |||
# [[ام‌الفضل لبابه الکبری]] | |||
# [[لبید بن ربیعه]] | |||
# [[ماعز بن مالک اسلمی]] | |||
# [[مالک بن عوف نصری]] | |||
# [[مالک بن قیس]] | |||
# [[مالک بن نویره]] | |||
# [[محمد بن ابی حذیفه]] | |||
# [[محمد بن ابی‌بکر]] | |||
# [[محمد بن مسلمه]] | |||
# [[مخنف بن سلیم الازدی الغامدی]] | |||
# [[مدعم]] | |||
# [[مرثد بن ابی‌مرثد]] | |||
# [[مروان بن حکم]] | |||
# [[مسور بن مخرمه]] | |||
# [[مصعب بن عمیر]] | |||
# [[معاذ بن جبل]] | |||
# [[معاذ بن عفراء]] | |||
# [[معاویه بن ابی‌سفیان اموی]] | |||
# [[معاویه بن معاویه المزنی]] | |||
# [[مغیره بن شعبه]] | |||
# [[مقداد بن اسود]] | |||
# [[منذر بن عمرو بن خنیس]] | |||
# [[میمونه همسر رسول خدا]] | |||
# [[نابغه جعدی]] | |||
# [[نعمان بن بشیر]] | |||
# [[نعمان بن عجلان]] | |||
# [[نعمان بن مالک]] | |||
# [[نعمان بن مقرن]] | |||
# [[نعیم بن مسعود]] | |||
# [[نوفل بن حارث]] | |||
# [[هاشم بن عتبه مرقال]] | |||
# [[هند بن ابی هاله]] | |||
# [[هند همسر ابوسفیان]] | |||
# [[وائل بن حجر]] | |||
# [[وائله بن اسقع]] | |||
# [[وحشی بن حرب]] | |||
# [[ورقه بن نوفل]] | |||
# [[ولید بن عقبه]] | |||
# [[یسار حبشی]] | |||
# [[یعلی بن امیه التمیمی]] | |||
# [[ابوجندل بن سهیل]] | |||
# [[محمد بن ابی‌بکر]] | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==صحابه از دیدگاه اهل سنت== | |||
{{فهرست اثر}} | |||
{{ستون-شروع|5}} | |||
# [[ابان بن سعید بن عاص]] | |||
# [[ابراهیم بن محمد]] | |||
# [[ابن ابی رمثة تمیمی]] | |||
# [[ابن ابی عوجاء سلمی]] | |||
# [[ابو احمد بن جحش]] | |||
# [[ابو اخنس بن حذافة]] | |||
# [[ابو امامة باهلی]] | |||
# [[ابو امامة بن سهل بن حنیف]] | |||
# [[ابو برزة اسلمی]] | |||
# [[ابو بصرة غفاری]] | |||
# [[ابو بصیر]] | |||
# [[ابو بکر صدیق]] | |||
# [[ابو ثعلبة خشنی]] | |||
# [[ابو جحیفة سوائی]] | |||
# [[ابو جندل بن سهیل]] | |||
# [[ابو حذیفة بن مغیرة]] | |||
# [[ابو ذباب مذحجی]] | |||
# [[ابو زمعة بلوی]] | |||
# [[ابو سروعة عقبة بن حارث]] | |||
# [[ابو سفیان بن حرب]] | |||
# [[ابو طفیل عامر بن واثلة کنانی]] | |||
# [[ابو ظبیان اعرج]] | |||
# [[ابو عاص بن ربیع]] | |||
# [[ابو عبید ثقفی]] | |||
# [[ابو عبیدة بن جراح]] | |||
# [[ابو عنبة خولانی]] | |||
# [[ابو قتادة انصاری]] | |||
# [[ابو قحافة]] | |||
# [[ابو قیس بن اسلت]] | |||
# [[ابو محجن ثقفی]] | |||
# [[ابو محذورة جمحی]] | |||
# [[ابو مسعود بدری]] | |||
# [[ابو هاشم بن عتبة بن ربیعة]] | |||
# [[ابو هند داری]] | |||
# [[ابی بن قیس نخعی]] | |||
# [[اخنس بن شریق بن عمرو]] | |||
# [[اخنس سلمی]] | |||
# [[ارطاة فزاری]] | |||
# [[ارقم بن ابی ارقم]] | |||
# [[ازرق بن عقبة]] | |||
# [[اسامة بن زید]] | |||
# [[اسامة بن شریک]] | |||
# [[اسد بن کرز بجلی]] | |||
# [[اسد بن کعب قرظی]] | |||
# [[اسعد بن زرارة]] | |||
# [[اسود بن ابی بختری]] | |||
# [[اسید بن کعب قرظی]] | |||
# [[اشعث بن قیس]] | |||
# [[اصیرم]] | |||
# [[اقرع بن حابس]] | |||
# [[ام حبیب بنت عباس]] | |||
# [[ام کلثوم بنت عباس]] | |||
# [[امامة بنت محرث]] | |||
# [[امرؤ قیس بن اصبغ کلبی]] | |||
# [[امر | |||