کمیل بن زیاد نخعی در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'کف' به 'کف'
جز (جایگزینی متن - 'کف' به 'کف') |
|||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*[[کمیل بن زیاد نخعی]]، از [[یاران]] ویژه [[امام علی]] {{ع}} و از [[اصحاب]] سر ایشان و از [[راویان حدیث]] [[امام]] {{ع}} بود. او فردی عابد، [[مطیع]] امر [[امام]] {{ع}} و مورد [[اعتماد]] ایشان بود. روایت‌هایی از مصاحبت‌ها و آموزش‌های [[امام]] {{ع}} با [[کمیل]] وجود دارد. یکی از معروف‌ترین دعاهایی که از [[امام]] {{ع}} [[نقل]] شده، دعای [[خضر]] است که آن را به [[کمیل بن زیاد]] آموخت. [[کمیل]] همراه [[امام]] در [[مسجد]] نشسته بود. بعضی از [[یاران]] از [[امام]] پرسیدند که منظور از [[آیه شریفه]] "در آن شب هر امری با [[حکمت]] معین می‌شود"<ref>{{متن قرآن|فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ }}؛ سوره دخان، آیه ۴</ref> چیست؟ [[امام]] فرمود: "آن، [[شب نیمه شعبان]] است... هیچ بنده‌ای آن شب را زنده نگاه نمی‌دارد در آن دعای [[خضر]] {{ع}} را نمی‌خواند، مگر این‌که دعایش [[مستجاب]] شود." [[کمیل]] چندی بعد نزد [[امام]] آمد و از [[امام]] خواست دعای [[خضر]] را به او [[آموزش]] دهد. [[امام]] {{ع}} خطاب به او فرمود: "هرگاه این [[دعا]] را حفظ کردی، آن را هر هر [[شب جمعه]] بخوان، یا هر ماه یک‌بار، یا در هر سال یک‌بار، یا در [[طول عمر]] خود یک‌بار؛ در این‌صورت محفوظ مانی و [[یاری]] شوی و روزی داده شوی و از [[مغفرت]] [[الهی]] [[محروم]] نخواهی شد." سپس به او فرمود: "ای [[کمیل]]! طولانی بودن هم‌صحبتی تو با ما باعث شد آنچه را که خواستی به تو بدهیم و بعد [[دعا]] را به او آموخت." | *[[کمیل بن زیاد نخعی]]، از [[یاران]] ویژه [[امام علی]] {{ع}} و از [[اصحاب]] سر ایشان و از [[راویان حدیث]] [[امام]] {{ع}} بود. او فردی عابد، [[مطیع]] امر [[امام]] {{ع}} و مورد [[اعتماد]] ایشان بود. روایت‌هایی از مصاحبت‌ها و آموزش‌های [[امام]] {{ع}} با [[کمیل]] وجود دارد. یکی از معروف‌ترین دعاهایی که از [[امام]] {{ع}} [[نقل]] شده، دعای [[خضر]] است که آن را به [[کمیل بن زیاد]] آموخت. [[کمیل]] همراه [[امام]] در [[مسجد]] نشسته بود. بعضی از [[یاران]] از [[امام]] پرسیدند که منظور از [[آیه شریفه]] "در آن شب هر امری با [[حکمت]] معین می‌شود"<ref>{{متن قرآن|فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ }}؛ سوره دخان، آیه ۴</ref> چیست؟ [[امام]] فرمود: "آن، [[شب نیمه شعبان]] است... هیچ بنده‌ای آن شب را زنده نگاه نمی‌دارد در آن دعای [[خضر]] {{ع}} را نمی‌خواند، مگر این‌که دعایش [[مستجاب]] شود." [[کمیل]] چندی بعد نزد [[امام]] آمد و از [[امام]] خواست دعای [[خضر]] را به او [[آموزش]] دهد. [[امام]] {{ع}} خطاب به او فرمود: "هرگاه این [[دعا]] را حفظ کردی، آن را هر هر [[شب جمعه]] بخوان، یا هر ماه یک‌بار، یا در هر سال یک‌بار، یا در [[طول عمر]] خود یک‌بار؛ در این‌صورت محفوظ مانی و [[یاری]] شوی و روزی داده شوی و از [[مغفرت]] [[الهی]] [[محروم]] نخواهی شد." سپس به او فرمود: "ای [[کمیل]]! طولانی بودن هم‌صحبتی تو با ما باعث شد آنچه را که خواستی به تو بدهیم و بعد [[دعا]] را به او آموخت." | ||
*روایتی دیگر در [[نهج البلاغه]] چنین [[نقل]] شده است: [[کمیل]]، [[فرزند]] زیاد گوید: [[امیرمؤمنان]] [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} دست مرا گرفت و به سوی صحرا برد، آن‌گاه آه غمگینانه‌ای از [[دل]] برکشید و چنین فرمود: "ای [[کمیل]]، به‌راستی این [[دل‌ها]] مخزن اسرارند و [[برترین]] آن‌ها، رازدارترینِ آن‌هاست، پس آنچه می‌گویم از من نگه‌دار. [[مردم]] سه گروه‌اند: عالِم ربانی، دانشجوی در راه [[نجات]]، و فرومایگانی که هر فریادگری را پاسخ گویند و از هر سو که باد آید روان شوند، از [[نور]] [[دانش]] بهره نگیرند و به پایگاه محکمی [[پناه]] نبرند. ای [[کمیل]]، [[دانش]] [[برتر]] از [[ثروت]] است، زیرا [[دانش]] تو را حراست کند، ولی تو باید [[مال]] را حراست کنی، اگر از [[مال]] برداری کم شود، ولی هرچه از [[دانش]] [[آموزش]] دهی رشد و افزایش یابد، و آن‌که بر پایه [[ثروت]] اوج گیرد با نابودی آن فرو افتد. ای [[کمیل]]، [[شناخت]] [[دانش]] و فراگیریِ آن از [[دین]] است که باید بدان پای‌بند بود. [[علم]] وسیله کسب [[طاعت]] [[الهی]] در [[زندگی]] و ذکر خیر پس از [[ارتحال]] است. [[دانش]] ماندگار است و [[ثروت]] ناپایدار و بی‌اعتبار. ای [[کمیل]]، ثروت‌اندوزان در عین زندگانی مرده‌اند و [[دانشمندان]] تا روزگار باقی است زنده‌اند. بدن‌هاشان از دست شود اما یاد و نامشان در دل‌هاست." آن‌گاه به سینه مبارک اشاره کرد و فرمود: "در این‌جا [[دانش]] انباشته است اگر دانش‌پذیری بیابم. آری، کسی هست که تیزفهم است، ولی [[امین]] نیست، [[دین]] را وسیله رسیدن به [[دنیا]] قرار دهد و از [[نعمت‌ها]] و [[علوم]] [[الهی]] علیه [[بندگان]] و دوستانش کمک گیرد. یا [[فرمان‌بردار]] [[دانشمندان]] است ولی از [[بصیرت]] و [[آگاهی]] به دور، و با اندک شبهه‌ای در [[دل]] او، [[تردید]] پدید آید. بدانید که هیچ‌یک از این دو به مقصد نرسند. یا سخت لذت‌جوست و در برابر شهوات عنان [[اختیار]] از | *روایتی دیگر در [[نهج البلاغه]] چنین [[نقل]] شده است: [[کمیل]]، [[فرزند]] زیاد گوید: [[امیرمؤمنان]] [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} دست مرا گرفت و به سوی صحرا برد، آن‌گاه آه غمگینانه‌ای از [[دل]] برکشید و چنین فرمود: "ای [[کمیل]]، به‌راستی این [[دل‌ها]] مخزن اسرارند و [[برترین]] آن‌ها، رازدارترینِ آن‌هاست، پس آنچه می‌گویم از من نگه‌دار. [[مردم]] سه گروه‌اند: عالِم ربانی، دانشجوی در راه [[نجات]]، و فرومایگانی که هر فریادگری را پاسخ گویند و از هر سو که باد آید روان شوند، از [[نور]] [[دانش]] بهره نگیرند و به پایگاه محکمی [[پناه]] نبرند. ای [[کمیل]]، [[دانش]] [[برتر]] از [[ثروت]] است، زیرا [[دانش]] تو را حراست کند، ولی تو باید [[مال]] را حراست کنی، اگر از [[مال]] برداری کم شود، ولی هرچه از [[دانش]] [[آموزش]] دهی رشد و افزایش یابد، و آن‌که بر پایه [[ثروت]] اوج گیرد با نابودی آن فرو افتد. ای [[کمیل]]، [[شناخت]] [[دانش]] و فراگیریِ آن از [[دین]] است که باید بدان پای‌بند بود. [[علم]] وسیله کسب [[طاعت]] [[الهی]] در [[زندگی]] و ذکر خیر پس از [[ارتحال]] است. [[دانش]] ماندگار است و [[ثروت]] ناپایدار و بی‌اعتبار. ای [[کمیل]]، ثروت‌اندوزان در عین زندگانی مرده‌اند و [[دانشمندان]] تا روزگار باقی است زنده‌اند. بدن‌هاشان از دست شود اما یاد و نامشان در دل‌هاست." آن‌گاه به سینه مبارک اشاره کرد و فرمود: "در این‌جا [[دانش]] انباشته است اگر دانش‌پذیری بیابم. آری، کسی هست که تیزفهم است، ولی [[امین]] نیست، [[دین]] را وسیله رسیدن به [[دنیا]] قرار دهد و از [[نعمت‌ها]] و [[علوم]] [[الهی]] علیه [[بندگان]] و دوستانش کمک گیرد. یا [[فرمان‌بردار]] [[دانشمندان]] است ولی از [[بصیرت]] و [[آگاهی]] به دور، و با اندک شبهه‌ای در [[دل]] او، [[تردید]] پدید آید. بدانید که هیچ‌یک از این دو به مقصد نرسند. یا سخت لذت‌جوست و در برابر شهوات عنان [[اختیار]] از کف دهد، یا حریص بر گردآوری و [[ذخیره]] [[مال]] است. این دو نیز اصلاً پاسدار [[دین]] نیستند و بیش از هر چیز به حیوانات چرنده شبیه‌اند. این چنین، [[دانش]] با [[مرگ]] اهلش می‌میرود. آری، [[زمین]] از [[حجت خدا]] که برای او [[قیام]] کند خالی نمانَد. [[حجت‌های الهی]] یا ظاهر و مشهورند یا در هاله‌ای از [[خوف]] [[پنهان]]، تا آنان که نشانه‌های روشن خدایی‌اند از دست نروند. ایشان چندند و کجایند و تا چه زمانی ترسان و پنهان‌اند. به [[خدا]] [[سوگند]]، آنان از نظر شمار اندک‌اند، ولی در پیشگاه [[پروردگار]] قدرشان از همه بالاتر است. [[خداوند]] به وسیله آنان [[حجت‌ها]] و معجزاتش را حفظ کند تا آن‌ها را به حجت‌های بعدی سپارند و در [[قلوب]] همانندانشان [[باور]] سازند. [[دانش]] [[راستین]] بر [[امامان]] [[هجوم]] آرد و [[روح]] [[یقین]] در وجودشان تبلور یابد و آنچه را خوش‌گذرانان سخت می‌پندارند آسان دانند و بدانچه جاهلان از آن به [[وحشت]] آیند انس گیرند. در [[دنیا]] با بدن‌هایی که روح‌هاشان به [[ملکوت]] اعلی پیوسته است همدم‌اند. اینان [[جانشینان]] [[خدا]] در [[زمین]] و دعوتگران به سوی [[دین]] اویند. آه آه که چقدر به دیدارشان مشتاقم ای [[کمیل]]؛ اگر خواستی باز گرد<ref>{{متن حدیث|هَا إِنَّ هَاهُنَا لَعِلْماً جَمّاً -وَ أَشَارَ بِيَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ- لَوْ أَصَبْتُ لَهُ حَمَلَةً؛ بَلَى [أُصِيبُ] أَصَبْتُ لَقِناً غَيْرَ مَأْمُونٍ عَلَيْهِ، مُسْتَعْمِلًا آلَةَ الدِّينِ لِلدُّنْيَا وَ مُسْتَظْهِراً بِنِعَمِ اللَّهِ عَلَى عِبَادِهِ وَ بِحُجَجِهِ عَلَى أَوْلِيَائِهِ؛ أَوْ مُنْقَاداً لِحَمَلَةِ الْحَقِّ، لَا بَصِيرَةَ لَهُ فِي أَحْنَائِهِ، يَنْقَدِحُ الشَّكُّ فِي قَلْبِهِ لِأَوَّلِ عَارِضٍ مِنْ شُبْهَةٍ، أَلَا لَا ذَا وَ لَا ذَاكَ؛ أَوْ مَنْهُوماً بِاللَّذَّةِ سَلِسَ الْقِيَادِ لِلشَّهْوَةِ أَوْ مُغْرَماً بِالْجَمْعِ وَ الِادِّخَارِ؛ لَيْسَا مِنْ رُعَاةِ الدِّينِ فِي شَيْءٍ، أَقْرَبُ شَيْءٍ شَبَهاً بِهِمَا الْأَنْعَامُ السَّائِمَةُ؛ كَذَلِكَ يَمُوتُ الْعِلْمُ بِمَوْتِ حَامِلِيهِ. اللَّهُمَّ بَلَى لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً وَ إِمَّا خَائِفاً مَغْمُوراً، لِئَلَّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَيِّنَاتُهُ، وَ كَمْ ذَا وَ أَيْنَ أُولَئِكَ؟ أُولَئِكَ وَ اللَّهِ الْأَقَلُّونَ عَدَداً وَ الْأَعْظَمُونَ عِنْدَ اللَّهِ قَدْراً، يَحْفَظُ اللَّهُ بِهِمْ حُجَجَهُ وَ بَيِّنَاتِهِ، حَتَّى يُودِعُوهَا نُظَرَاءَهُمْ وَ يَزْرَعُوهَا فِي قُلُوبِ أَشْبَاهِهِمْ؛ هَجَمَ بِهِمُ الْعِلْمُ عَلَى حَقِيقَةِ الْبَصِيرَةِ وَ بَاشَرُوا رُوحَ الْيَقِينِ وَ اسْتَلَانُوا مَا اسْتَوْعَرَهُ الْمُتْرَفُونَ وَ أَنِسُوا بِمَا اسْتَوْحَشَ مِنْهُ الْجَاهِلُونَ، وَ صَحِبُوا الدُّنْيَا بِأَبْدَانٍ أَرْوَاحُهَا مُعَلَّقَةٌ بِالْمَحَلِّ الْأَعْلَى؛ أُولَئِكَ خُلَفَاءُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ الدُّعَاةُ إِلَى دِينِهِ؛ آهِ آهِ، شَوْقاً إِلَى رُؤْيَتِهِمْ. انْصَرِفْ يَا كُمَيْلُ إِذَا شِئْتَ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۹</ref>. | ||
*نیز از سفارش‌های [[امام]] {{ع}} به او چنین است: ای [[کمیل]]، خانواده‌ات را [[دستور]] ده که روز را به [[فراگیری]] [[اخلاق]] نیک بپردازند و شباهنگاه در پی‌کمک‌رسانی به افتادگان باشند. [[سوگند]] به خدایی که صداها را شنود، هرکس دلی را شاد کند [[خداوند]] از آن [[شادی]]، لطفی برای او [[ذخیره]] کند که به هنگام [[نزول]] [[بلا]]، چون سیل در سرازیری به دادش رسد تا آن [[بلا]] را از او بگردانَد، همان‌گونه که شتر [[غریب]] را از چراگاه برانند<ref>{{متن حدیث|يَا كُمَيْلُ مُرْ أَهْلَكَ أَنْ يَرُوحُوا فِي كَسْبِ الْمَكَارِمِ، وَ يُدْلِجُوا فِي حَاجَةِ مَنْ هُوَ نَائِمٌ؛ فَوَالَّذِي وَسِعَ سَمْعُهُ الْأَصْوَاتَ، مَا مِنْ أَحَدٍ أَوْدَعَ قَلْباً سُرُوراً إِلَّا وَ خَلَقَ اللَّهُ لَهُ مِنْ ذَلِكَ السُّرُورِ لُطْفاً، فَإِذَا نَزَلَتْ بِهِ نَائِبَةٌ جَرَى إِلَيْهَا كَالْمَاءِ فِي انْحِدَارِهِ حَتَّى يَطْرُدَهَا عَنْهُ، كَمَا تُطْرَدُ غَرِيبَةُ الْإِبِلِ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۴۹</ref>. | *نیز از سفارش‌های [[امام]] {{ع}} به او چنین است: ای [[کمیل]]، خانواده‌ات را [[دستور]] ده که روز را به [[فراگیری]] [[اخلاق]] نیک بپردازند و شباهنگاه در پی‌کمک‌رسانی به افتادگان باشند. [[سوگند]] به خدایی که صداها را شنود، هرکس دلی را شاد کند [[خداوند]] از آن [[شادی]]، لطفی برای او [[ذخیره]] کند که به هنگام [[نزول]] [[بلا]]، چون سیل در سرازیری به دادش رسد تا آن [[بلا]] را از او بگردانَد، همان‌گونه که شتر [[غریب]] را از چراگاه برانند<ref>{{متن حدیث|يَا كُمَيْلُ مُرْ أَهْلَكَ أَنْ يَرُوحُوا فِي كَسْبِ الْمَكَارِمِ، وَ يُدْلِجُوا فِي حَاجَةِ مَنْ هُوَ نَائِمٌ؛ فَوَالَّذِي وَسِعَ سَمْعُهُ الْأَصْوَاتَ، مَا مِنْ أَحَدٍ أَوْدَعَ قَلْباً سُرُوراً إِلَّا وَ خَلَقَ اللَّهُ لَهُ مِنْ ذَلِكَ السُّرُورِ لُطْفاً، فَإِذَا نَزَلَتْ بِهِ نَائِبَةٌ جَرَى إِلَيْهَا كَالْمَاءِ فِي انْحِدَارِهِ حَتَّى يَطْرُدَهَا عَنْهُ، كَمَا تُطْرَدُ غَرِيبَةُ الْإِبِلِ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۴۹</ref>. | ||