ادراک در فلسفه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
←ادراک از نظر شیخ اشراق
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
==ادراک از نظر [[شیخ اشراق]]== | ==ادراک از نظر [[شیخ اشراق]]== | ||
یعنی اگر حالتی را [[احساس]] می‌کنیم به نام درد، حالتی را احساس می‌کنیم به نام [[لذّت]]، حالتی را احساس می‌کنیم به نام [[ترس]]، یک حالتی را هم در خودمان احساس می‌کنیم که آن را می‌گوئیم ادراک اشیاء در خارج<ref>شرح مبسوط منظومه، جلد اول، ص۳۲۴.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۷۱.</ref> | یعنی اگر حالتی را [[احساس]] می‌کنیم به نام درد، حالتی را احساس می‌کنیم به نام [[لذّت]]، حالتی را احساس می‌کنیم به نام [[ترس]]، یک حالتی را هم در خودمان احساس می‌کنیم که آن را می‌گوئیم ادراک اشیاء در خارج<ref>شرح مبسوط منظومه، جلد اول، ص۳۲۴.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۷۱.</ref> | ||
==انواع ادراکات== | |||
هر کسی بالبداهه و حضور به وجود یک [[سلسله]] امور ذهنی که آنها را علوم و ادراکات می‌نامند، [[اذعان]] دارد<ref>مجموعه آثار، ج۶، ص۶۲۲.</ref>. | |||
===ادراکات اعتباری=== | |||
ادراکات اعتباری آنهایی هستند که مستقیماً صورت یک امر خارج از ذهن نیستند. و از [[راه]] یکی از [[حواس]]خارجی یا داخلی وارد ذهن نشده‌اند. بلکه به ترتیب دیگری ذهن آن مفاهیم را تهیه کرده است. از قبیل تصور وجود و عدم و [[وحدت]] و [[کثرت]] و سایر مفاهیم [[عامه]] ذهن که مسائل فلسفه اولی را تشکیل می‌دهند و در فلسفه «معقولات ثانیه» خوانده می‌شود<ref>مجموعه آثار، ج۶، ص۳۱۶.</ref>. ادراکات اعتباری تابع احتیاجات حیاتی و عوامل مخصوص محیط است و با [[تغییر]] آنها تغییر می‌کند. ادراکات اعتباری یک مسیر تکاملی و نشوء و ارتقاء را طی می‌کند. ادراکات اعتباری نسبی و موقّت و غیرضروری است<ref>مجموعه آثار، ج۶، ص۳۷۲.</ref>. [به عبارت دیگر] ادراکات اعتباری فرض‌هایی است که ذهن به منظور رفع احتیاجات حیاتی آنها را ساخته و جنبه وضعی، قراردادی، فرضی و اعتباری دارد و با واقع نفس‌الامر سروکاری ندارد<ref>مجموعه آثار، ج۶، ص۳۷۱.</ref>. | |||
===[[ادراکات]] تصوّری=== | |||
ادراکات تصوّری، یعنی تصوّرهای ساده ابتدایی (خالی از [[حکم]]) است که عارض [[ذهن]] می‌شود، از قبیل [[تصوّر]] سفیدی، سیاهی، گرمی، سردی، خط، سطح، وجود، [[وحدت]] و [[کثرت]]...<ref>مجموعه آثار، ج۶، ص۲۵۸.</ref>. | |||
===[[ادراکات حقیقی]]=== | |||
ادراکات حقیقی انکشافات و انعکاسات [[ذهنی]] واقع و نفس‌الامر است<ref>مجموعه آثار، ج۶، ص۳۷۱.</ref>. ادراکات حقیقی تابع احتیاجات طبیعی موجود زنده و عوامل مخصوص محیط زندگانی وی نیست و با [[تغییر]] احتیاجات طبیعی و عوامل محیط تغییر نمی‌کند. ادراکات حقیقی قابل تطور و نشوء و ارتقاء نیست. ادراکات [[حقیقی]]، مطلق، دائم و ضروری است<ref>مجموعه آثار، ج۶، ص۳۷۲.</ref>. | |||
===[[ادراکات فطری]]=== | |||
واژه «ادراکات فطری» در اصطلاحات [[فلسفی]] در موارد مختلفی استعمال می‌شود: | |||
*ادراکاتی که همه اذهان در آنها یکسان هستند یعنی همه اذهان واجد آنها هستند و همه اذهان مانند یکدیگر آنها را واجدند و نه از جهت واجد بودن و واجد نبودن و نه از جهت کیفیت واجد بودن آنها در میان اذهان اختلافی نیست. از قبیل [[اعتقاد]] به وجود دنیای خارج، که حتی سوفسطائی نیز در حاقّ ذهن خود نمی‌تواند منکر آن باشد. ما در مقاله دو کلمه فطری را به این معنا استعمال کردیم. این سنخ [[ادراکات تصوری]] و [[تصدیقی]] را می‌توان ادراکات عمومی نامید. | |||
*ادراکاتی که بالقوّه در ذهن همه‌کس موجود است. هرچند بالفعل در ذهن بعضی موجود نیست یا خلاف آن موجود است، از قبیل معلوماتی که با [[علم حضوری]] برای نفس معلوم هستند، ولی هنوز به [[علم حصولی]] معلوم نشده‌اند. به [[عقیده]] [[صدرالمتألهین]] فطری‌بودن [[معرفت]] به ذات [[حق]] از این قبیل است. | |||
*در باب [[برهان]] [[منطق]] به قضایایی که برهانشان همواره همراه آنهاست و هیچوقت در نفس، حضور آن قضایا از حضور [[براهین]] و قیاسات آنها منفک نیست فطریات می‌گویند {{عربی|قضایا قیاساتها معها}}. | |||
*ادراکات و تصوّراتی که خاصیّت ذاتی [[عقل]] است و هیچ‌گونه استنادی به غیر [[عقل]] ندارد<ref>مجموعه آثار، ج۶، ص۲۶۲.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۷۳.</ref> | |||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||