پرش به محتوا

اصحاب صفه: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۶ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۰ دسامبر ۲۰۲۰
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۴: خط ۱۴:
"صفّه"، در اصطلاح طاق‌نما و ایوانی در انتهای [[مسجدالنبی]] بوده است که به عنوان سرپناه برای اقامت [[مسلمانان]] [[غریب]]، [[فقیر]] و بی‌خانمان ساخته شده بود. این ایوان، امروزه در شمال شرقی محدوده اولیه مسجدالنبی و میان باب [[جبرئیل]] و باب النساء قرار دارد و ارتفاعی حدود نیم متر و مساحتی حدود ۳۰ متر دارد و به شکل مستطیل است. [[رسول جعفریان]] می‌نویسد: "زمینی که به [[اهل]] صفه اختصاص داده شده بود، مساحتی ۹۶ متری داشت، مسقّف بود و در منتهی الیه بخش شرقی مسجد و به عبارتی در انتهای مسجد، کنار دیوار شمالی آن قرار داشت"<ref>رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۲۳۴.</ref><ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۲۳.</ref>.
"صفّه"، در اصطلاح طاق‌نما و ایوانی در انتهای [[مسجدالنبی]] بوده است که به عنوان سرپناه برای اقامت [[مسلمانان]] [[غریب]]، [[فقیر]] و بی‌خانمان ساخته شده بود. این ایوان، امروزه در شمال شرقی محدوده اولیه مسجدالنبی و میان باب [[جبرئیل]] و باب النساء قرار دارد و ارتفاعی حدود نیم متر و مساحتی حدود ۳۰ متر دارد و به شکل مستطیل است. [[رسول جعفریان]] می‌نویسد: "زمینی که به [[اهل]] صفه اختصاص داده شده بود، مساحتی ۹۶ متری داشت، مسقّف بود و در منتهی الیه بخش شرقی مسجد و به عبارتی در انتهای مسجد، کنار دیوار شمالی آن قرار داشت"<ref>رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۲۳۴.</ref><ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۲۳.</ref>.


==[[اصحاب صفه]]==
==اصحاب صفه==
اصحاب صفه یا اهل صفه گروهی از [[صحابه]] فقیر [[رسول خدا]]{{صل}} بودند که منزلی نداشتند و در صفه‌ای از مسجدالنبی [[زندگی]] می‌کردند<ref>تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۵۷.</ref><ref>یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله، اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۲۳.</ref>.
اصحاب صفه یا اهل صفه گروهی از [[صحابه]] فقیر [[رسول خدا]]{{صل}} بودند که منزلی نداشتند و در صفه‌ای از مسجدالنبی [[زندگی]] می‌کردند<ref>تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۵۷.</ref><ref>یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله، اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۲۳.</ref>.


خط ۲۱: خط ۲۱:
[[منابع تاریخی]] در تعداد آنها [[اختلاف]] دارند. تعداد آنها را ۲۰ نفر<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.</ref>، ۳۰ نفر<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ این سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>، ۷۰ نفر<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲؛ البخاری، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۱۴؛ ابوبکر بیهقی، السنن الکبری، ج۲، ص۲۴۱.</ref> و حتی تا ۴۰۰ نفر<ref>سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶.</ref>ذکر کرده‌اند. از جمله این افراد می‌توان به [[وائله بن اسقع]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۶۰.</ref>، [[ابوهریره]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۷.</ref>، [[ابوذر غفاری]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>، [[طهفه غفاری]]، [[قیس بن طخفه]]<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۴۴۲؛ عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۴۸۰؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۷۷۴.</ref> و... اشاره کرد. برخی معتقدند لفظ "تصوف" و "[[صوفی]]" از [[اهل]] "صفّه" گرفته شده است<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۲۴.</ref>.
[[منابع تاریخی]] در تعداد آنها [[اختلاف]] دارند. تعداد آنها را ۲۰ نفر<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.</ref>، ۳۰ نفر<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ این سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>، ۷۰ نفر<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲؛ البخاری، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۱۴؛ ابوبکر بیهقی، السنن الکبری، ج۲، ص۲۴۱.</ref> و حتی تا ۴۰۰ نفر<ref>سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶.</ref>ذکر کرده‌اند. از جمله این افراد می‌توان به [[وائله بن اسقع]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۶۰.</ref>، [[ابوهریره]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۷.</ref>، [[ابوذر غفاری]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>، [[طهفه غفاری]]، [[قیس بن طخفه]]<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۴۴۲؛ عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۴۸۰؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۷۷۴.</ref> و... اشاره کرد. برخی معتقدند لفظ "تصوف" و "[[صوفی]]" از [[اهل]] "صفّه" گرفته شده است<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۲۴.</ref>.


==شکل‌گیری [[اصحاب صفه]]==
==شکل‌گیری اصحاب صفه==
برخی از مهاجرانی که از [[مکه]] به [[مدینه]] می‌آمدند، [[قادر]] نبودند منزلی برای خود تهیه کنند. همچنین امکان این نبود که در [[منزل]] یکی از [[صحابه]] میهمان شوند. این افراد به علت [[فقر]] در [[مسجدالنبی]] ساکن می‌شدند<ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۵۲۴؛ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی احوال انفس النفیس، ج۱، ص۳۴۷.</ref> و تعداد آنها هم ممکن بود کم و زیاد شود<ref>یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله، اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۲۴-۱۲۵.</ref>.
برخی از مهاجرانی که از [[مکه]] به [[مدینه]] می‌آمدند، [[قادر]] نبودند منزلی برای خود تهیه کنند. همچنین امکان این نبود که در [[منزل]] یکی از [[صحابه]] میهمان شوند. این افراد به علت [[فقر]] در [[مسجدالنبی]] ساکن می‌شدند<ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۵۲۴؛ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی احوال انفس النفیس، ج۱، ص۳۴۷.</ref> و تعداد آنها هم ممکن بود کم و زیاد شود<ref>یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله، اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۱۲۴-۱۲۵.</ref>.


[[کلینی]] روایتی را از [[امام باقر]]{{ع}} درباره شکل‌گیری [[اصحاب صفه]] ذکر می‌کند. [[حضرت]] می‌فرماید: "جویبر، فردی از اهالی یمامه و کوتاه قد و بد قیافه و محتاج و برهنه بود. او نزد [[رسول خدا]]{{صل}} آمد و [[اسلام]] آورد و [[مسلمان]] خوبی شد. فرستاده [[الهی]]{{صل}} پیراهنی به او پوشاند و فرمود که در [[مسجد]] بماند و همانجا بخوابد؛ زیرا مردی [[غریب]] بود و جای دیگری نداشت و آن حضرت مقداری [[غذا]] برای او می‌فرستاد. کم کم عده بیشتری مسلمان شدند که در [[مدینه]]، غریب و بی‌کس بودند و مسجد برای همه آنها کوچک بود، برای همین، [[خداوند]] به [[پیامبر]]{{صل}} [[وحی]] فرمود: "مسجد خود را [[تطهیر]] کن و کسانی را که [[شب]] در آن می‌خوابند بیرون کن". [[رسول اکرم]]{{صل}} [[دستور]] داد که برای [[مسلمانان]] غریب، صفه‌ای بسازند و پس از آن [[فقیران]] و غریبه‌ها که تعدادشان زیاد شده بود، شب و [[روز]] خود را در آنجا می‌گذراندند"<ref>کلینی، الکافی، ج۵، ص۳۳۹؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار{{عم}}، ج۲۲، ص۱۱۷.</ref>. از [[طلحه انصاری]] [[نقل]] شده است: "هر مهاجری که وارد مدینه می‌شد، اگر رفیقی داشت بر او وارد می‌شد و اگر کسی را نداشت در صفه اقامت می‌کرد"<ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۵۲۴؛ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی احوال انفس النفیس، ج۱، ص۳۴۷؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحقدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۵۸.</ref><ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۲۵.</ref>.
[[کلینی]] روایتی را از [[امام باقر]]{{ع}} درباره شکل‌گیری اصحاب صفه ذکر می‌کند. [[حضرت]] می‌فرماید: "جویبر، فردی از اهالی یمامه و کوتاه قد و بد قیافه و محتاج و برهنه بود. او نزد [[رسول خدا]]{{صل}} آمد و [[اسلام]] آورد و [[مسلمان]] خوبی شد. فرستاده [[الهی]]{{صل}} پیراهنی به او پوشاند و فرمود که در [[مسجد]] بماند و همانجا بخوابد؛ زیرا مردی [[غریب]] بود و جای دیگری نداشت و آن حضرت مقداری [[غذا]] برای او می‌فرستاد. کم کم عده بیشتری مسلمان شدند که در [[مدینه]]، غریب و بی‌کس بودند و مسجد برای همه آنها کوچک بود، برای همین، [[خداوند]] به [[پیامبر]]{{صل}} [[وحی]] فرمود: "مسجد خود را [[تطهیر]] کن و کسانی را که [[شب]] در آن می‌خوابند بیرون کن". [[رسول اکرم]]{{صل}} [[دستور]] داد که برای [[مسلمانان]] غریب، صفه‌ای بسازند و پس از آن [[فقیران]] و غریبه‌ها که تعدادشان زیاد شده بود، شب و [[روز]] خود را در آنجا می‌گذراندند"<ref>کلینی، الکافی، ج۵، ص۳۳۹؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار{{عم}}، ج۲۲، ص۱۱۷.</ref>. از [[طلحه انصاری]] [[نقل]] شده است: "هر مهاجری که وارد مدینه می‌شد، اگر رفیقی داشت بر او وارد می‌شد و اگر کسی را نداشت در صفه اقامت می‌کرد"<ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۵۲۴؛ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی احوال انفس النفیس، ج۱، ص۳۴۷؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحقدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۵۸.</ref><ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۲۵.</ref>.


==پیامبر{{صل}} و اصحاب صفه==
==پیامبر{{صل}} و اصحاب صفه==
[[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} علاوه بر اینکه دستور داد ایوان مسقّفی در آخر مسجد یا گوشه‌ای چسبیده به مسجد برای [[اهل]] صفه ساخته شود، همواره به [[فکر]] آنان بود و تلاش می‌کرد نیازهای مادی و [[معنوی]] آنان را برطرف کنند. گاهی رسول خدا{{صل}} آنها را مهمان می‌کرد و به ایشان غذا می‌داد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.</ref>. آن [[حضرت]] معمولاً شب‌ها هنگام [[غذا خوردن]]، گروهی از آنها را میان [[یاران]] خود تقسیم می‌کرد که با آنها [[غذا]] بخورند و گروهی هم با خود حضرت، غذا می‌خوردند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶.</ref>. [[نقل]] شده است که [[خاتم انبیا]]{{صل}} همواره به [[اصحاب صفه]] سر می‌زد؛ چرا که آنان میهمان آن بزرگوار بودند. آنان، [[خانواده]] و [[اموال]] خود را ترک گفته و به [[مدینه]] [[هجرت]] کرده بودند. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} این افراد را که شمارشان به چهارصد مرد<ref>شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶؛ سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰.</ref> می‌رسید در صفّه [[مسجد]]، اسکان داد و هر [[صبح و شام]]، به آنان سر می‌زد و [[سلام]] و احوال‌پرسی می‌کرد.
[[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} علاوه بر اینکه دستور داد ایوان مسقّفی در آخر مسجد یا گوشه‌ای چسبیده به مسجد برای [[اهل]] صفه ساخته شود، همواره به [[فکر]] آنان بود و تلاش می‌کرد نیازهای مادی و [[معنوی]] آنان را برطرف کنند. گاهی رسول خدا{{صل}} آنها را مهمان می‌کرد و به ایشان غذا می‌داد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.</ref>. آن [[حضرت]] معمولاً شب‌ها هنگام [[غذا خوردن]]، گروهی از آنها را میان [[یاران]] خود تقسیم می‌کرد که با آنها [[غذا]] بخورند و گروهی هم با خود حضرت، غذا می‌خوردند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶.</ref>. [[نقل]] شده است که [[خاتم انبیا]]{{صل}} همواره به اصحاب صفه سر می‌زد؛ چرا که آنان میهمان آن بزرگوار بودند. آنان، [[خانواده]] و [[اموال]] خود را ترک گفته و به [[مدینه]] [[هجرت]] کرده بودند. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} این افراد را که شمارشان به چهارصد مرد<ref>شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶؛ سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰.</ref> می‌رسید در صفّه [[مسجد]]، اسکان داد و هر [[صبح و شام]]، به آنان سر می‌زد و [[سلام]] و احوال‌پرسی می‌کرد.


اگر برای [[رسول خدا]]{{صل}} چیزی می‌آوردند آن حضرت، سؤال می‌کرد [[صدقه]] است یا [[هدیه]]؟ اگر می‌گفتند صدقه است آن را برای [[اهل]] صفه می‌فرستاد و اگر می‌گفتند هدیه است اهل صفه را فرا می‌خواند که از آن بخورند <ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۱۰۱-۱۰۲؛ نورالدین علی السمهودی، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ج۲، ص۴۹.</ref><ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۲۵-۱۲۶.</ref>.
اگر برای [[رسول خدا]]{{صل}} چیزی می‌آوردند آن حضرت، سؤال می‌کرد [[صدقه]] است یا [[هدیه]]؟ اگر می‌گفتند صدقه است آن را برای [[اهل]] صفه می‌فرستاد و اگر می‌گفتند هدیه است اهل صفه را فرا می‌خواند که از آن بخورند <ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۱۰۱-۱۰۲؛ نورالدین علی السمهودی، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ج۲، ص۴۹.</ref><ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۲۵-۱۲۶.</ref>.
۱۱۶٬۰۱۲

ویرایش