آثار روانشناختی انتظار: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'موقعیت' به 'موقعیت'
جز (جایگزینی متن - 'آشکار' به 'آشکار') |
جز (جایگزینی متن - 'موقعیت' به 'موقعیت') |
||
خط ۵: | خط ۵: | ||
*[[انتظار]] -بهویژه [[مؤلفه ]] [[امیدواری]] آن- یک شیوه پیشگیرانه برای [[بیماریهای روانی]] حاد، مثل افسردگی است و از این جهت، میتواند [[زمینهساز]] بهداشت روان باشد. | *[[انتظار]] -بهویژه [[مؤلفه ]] [[امیدواری]] آن- یک شیوه پیشگیرانه برای [[بیماریهای روانی]] حاد، مثل افسردگی است و از این جهت، میتواند [[زمینهساز]] بهداشت روان باشد. | ||
*افزون بر این، مروری بر [[روانشناسی]] موفقیت -که در [[حقیقت]] همان مرتبه ارتقا در بهداشت روان است- معلوم میسازد که از مهمترین ارکان آن، داشتن [[بینش]] مثبت، اهداف بلند و متعالی و نیز برنامهای برای رسیدن به آنها است، مهمتر از اینها، تصحیح و تنظیم [[فکر]] و [[باورها]] برای رسیدن به اهداف و آرزوهای موردنظر است<ref>ر.ک: علیرضا آزمندیان، تکنولوژی فکر.</ref>. | *افزون بر این، مروری بر [[روانشناسی]] موفقیت -که در [[حقیقت]] همان مرتبه ارتقا در بهداشت روان است- معلوم میسازد که از مهمترین ارکان آن، داشتن [[بینش]] مثبت، اهداف بلند و متعالی و نیز برنامهای برای رسیدن به آنها است، مهمتر از اینها، تصحیح و تنظیم [[فکر]] و [[باورها]] برای رسیدن به اهداف و آرزوهای موردنظر است<ref>ر.ک: علیرضا آزمندیان، تکنولوژی فکر.</ref>. | ||
*بهطور کلی، در مواجهه با مسائل [[زندگی]] و رسیدن به موفقیت -بهویژه در مشکلات- به دو دسته از عوامل نیازمندیم: فراهم آمدن اسباب طبیعی؛ دوم، شرایط روانی خاصی که بتوانیم با مسائل بهتر روبهرو شویم که معمولا به [[اولیای الهی]] فراهم میگردد. گاهی [[سستی]] [[اراده]]، [[ترس]]، [[غم]]، [[اضطراب]] و عدم اشراف کامل بر | *بهطور کلی، در مواجهه با مسائل [[زندگی]] و رسیدن به موفقیت -بهویژه در مشکلات- به دو دسته از عوامل نیازمندیم: فراهم آمدن اسباب طبیعی؛ دوم، شرایط روانی خاصی که بتوانیم با مسائل بهتر روبهرو شویم که معمولا به [[اولیای الهی]] فراهم میگردد. گاهی [[سستی]] [[اراده]]، [[ترس]]، [[غم]]، [[اضطراب]] و عدم اشراف کامل بر موقعیت باعث میشود که نتوانیم از راهحلهای ممکن به شکل مطلوب بهره ببریم. [[توسل]] و [[توکل]]، باعث [[تقویت اراده]] و عدم تأثیر عوامل مخلّ روانی میشود<ref>ام. رابین دیماتئو، روانشناسی سلامت، ج۲، ترجمه سید مهدی موسوی اصل و دیگران، ص۷۵۹- ۷۶۲.</ref>. | ||
*بنابراین، [[انتظار]] در ابعاد [[عاطفی]] آن؛ یعنی [[اشتیاق]]، [[محبت]]، شور طلب و چشم بهراه بودن که همگی مستلزم نوعی [[توسل]] و [[رابطه قلبی]] با [[حضرت]] است، بهویژه بر بهداشت روان به معنای پیشگیری اولیه و ممانعت از [[بیماریها]] و ارتقای توانمندیها در مقابله با استرسها و اضطرابها نقش مؤثّری دارد»<ref>[[مسعود آذربایجانی|آذربایجانی، مسعود]]، [[رابطه انتظار و بهداشت روان (مقاله)|رابطه انتظار و بهداشت روان]]، ص۷۵.</ref>. | *بنابراین، [[انتظار]] در ابعاد [[عاطفی]] آن؛ یعنی [[اشتیاق]]، [[محبت]]، شور طلب و چشم بهراه بودن که همگی مستلزم نوعی [[توسل]] و [[رابطه قلبی]] با [[حضرت]] است، بهویژه بر بهداشت روان به معنای پیشگیری اولیه و ممانعت از [[بیماریها]] و ارتقای توانمندیها در مقابله با استرسها و اضطرابها نقش مؤثّری دارد»<ref>[[مسعود آذربایجانی|آذربایجانی، مسعود]]، [[رابطه انتظار و بهداشت روان (مقاله)|رابطه انتظار و بهداشت روان]]، ص۷۵.</ref>. | ||
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
#'''[[وحدت شخصیت]]:''' [[انتظار]] از لحاظ فردی، موجب تمرکز [[افکار]] و نیروهای [[آدمی]] میشود؛ زیرا ناظر به یک [[هدف]]، یعنی [[انتظار ظهور]] است و این امر به نوبه خود، موجب [[وحدت]] شخصیت فرد میشود. از بعد [[اجتماعی]] نیز، [[وحدت]] قابل تأمل است. وجود [[هدف]] مشترک دریک [[ملت]] یا [[جامعه]]، موجب نوعی پیوند، دلبستگی و [[وحدت]] میان معتقدان به آن [[هدف]] میشود. در میان جامعهای که بزرگترین آرمانش، [[ظهور امام عصر]]{{ع}} است، نوعی همدلی، همنوایی و هماندیشی پدید میآید<ref>[[محمد سبحانینیا|سبحانینیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۲۳.</ref>. | #'''[[وحدت شخصیت]]:''' [[انتظار]] از لحاظ فردی، موجب تمرکز [[افکار]] و نیروهای [[آدمی]] میشود؛ زیرا ناظر به یک [[هدف]]، یعنی [[انتظار ظهور]] است و این امر به نوبه خود، موجب [[وحدت]] شخصیت فرد میشود. از بعد [[اجتماعی]] نیز، [[وحدت]] قابل تأمل است. وجود [[هدف]] مشترک دریک [[ملت]] یا [[جامعه]]، موجب نوعی پیوند، دلبستگی و [[وحدت]] میان معتقدان به آن [[هدف]] میشود. در میان جامعهای که بزرگترین آرمانش، [[ظهور امام عصر]]{{ع}} است، نوعی همدلی، همنوایی و هماندیشی پدید میآید<ref>[[محمد سبحانینیا|سبحانینیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۲۳.</ref>. | ||
#'''[[ثبات شخصیت]]:''' [[اندیشه مهدویت]]، میتواند ایفاگر نقش بسیار مهمی در [[پیشگیری]] و درمان این اختلال عمیق شخصیتی باشد؛ زیرا با عرضه الگوی کامل، مطمئن و [[محبوب]]، شخصیت [[پایداری]] در فرد بنا مینهد و به شیوههای گوناگون، راه را بر اثرپذیری از الگوهای [[سست]] میبندد. [[وحدت]] شخصیت، بستر مناسبی برای [[شکوفایی]] فراهم میآورد و [[آدمی]] را برای آشنایی با مراحل عالیتر هوشیار و توانا میسازد<ref>[[محمد سبحانینیا|سبحانینیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۸۲.</ref>. | #'''[[ثبات شخصیت]]:''' [[اندیشه مهدویت]]، میتواند ایفاگر نقش بسیار مهمی در [[پیشگیری]] و درمان این اختلال عمیق شخصیتی باشد؛ زیرا با عرضه الگوی کامل، مطمئن و [[محبوب]]، شخصیت [[پایداری]] در فرد بنا مینهد و به شیوههای گوناگون، راه را بر اثرپذیری از الگوهای [[سست]] میبندد. [[وحدت]] شخصیت، بستر مناسبی برای [[شکوفایی]] فراهم میآورد و [[آدمی]] را برای آشنایی با مراحل عالیتر هوشیار و توانا میسازد<ref>[[محمد سبحانینیا|سبحانینیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۸۲.</ref>. | ||
#'''[[هویتبخشی]]:''' [[اعتقاد به مهدویت]]، تأثیر بسزایی در [[هویتبخشی]] به فرد و [[جامعه]] دارد. [[هویتبخشی]] به [[جامعه]]، از اینرو که [[فرهنگ مهدوی]] مرزهای میان [[انسانها]] را مبتنی بر مرزهای [[عقیدتی]] دانسته و مرزهای جغرافیایی را تنها به [[دلیل]] واقعیتهای موجود به رسمیت میشناسد. قلمروزدایی با از بین بردن این مرزها مسیر پیشروی [[فرهنگ مهدوی]] را هموار کرده و راه را برای ترسیم [[هویت]] مذهبی میگشاید. [[هویتبخشی]] به فرد از این جهت که فرد و جامعهای که در [[انتظار]] بهسر میبرد و به آیندهای درخشان که متفاوت از وضع موجود است [[باور]] دارد، الگویی از وضع مطلوب دارد و همواره | #'''[[هویتبخشی]]:''' [[اعتقاد به مهدویت]]، تأثیر بسزایی در [[هویتبخشی]] به فرد و [[جامعه]] دارد. [[هویتبخشی]] به [[جامعه]]، از اینرو که [[فرهنگ مهدوی]] مرزهای میان [[انسانها]] را مبتنی بر مرزهای [[عقیدتی]] دانسته و مرزهای جغرافیایی را تنها به [[دلیل]] واقعیتهای موجود به رسمیت میشناسد. قلمروزدایی با از بین بردن این مرزها مسیر پیشروی [[فرهنگ مهدوی]] را هموار کرده و راه را برای ترسیم [[هویت]] مذهبی میگشاید. [[هویتبخشی]] به فرد از این جهت که فرد و جامعهای که در [[انتظار]] بهسر میبرد و به آیندهای درخشان که متفاوت از وضع موجود است [[باور]] دارد، الگویی از وضع مطلوب دارد و همواره موقعیت و [[منزلت]] خود را با آن میسنجد که نتیجه آن، تلاش برای ایجاد جامعهای [[الهی]] و انسانی است تا [[آمادگی]] لازم [[انسانها]] برای [[قرب الهی]] نیز فراهم آید و [[حیات]]ی با [[معنویت]] و به دور از پوچی و بیهویتی حاصل آید؛ پس [[انتظار]] با [[گرایش]] به [[معنویت]] و [[قرب الهی]] ترسیم میشود و از اینرو، مهمترین عامل [[معنابخشی]] [[زندگی]] و [[رهایی از پوچی]] و نیستانگاری است. حضور آن [[حقیقت]] متعالی در [[زندگی]] و توجه به او و رهایی از نیستانگاری، وضعیت مطلوب [[منتظر حقیقی]] است. از این نظر، [[هویت]] یک [[شیعه]] با [[امام زمان]] خویش تعریف میشود. ما بدون [[مهدی]]{{ع}}گمشدهای بیش نیستیم<ref>[[محمد سبحانینیا|سبحانینیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۱۳.</ref>. | ||
#'''احساس [[نشاط]]، [[بالا رفتن انگیزه فعالیت ]] ([[پیشگیری]] از [[کسالت]] و [[سستی]] و [[بیحالی]]):''' [[فرهنگ انتظار]]، تأثیر زیادی بر [[شادابی]] و [[نشاط]] آحاد [[جامعه]] دارد؛ زیرا بنابر [[روایات]]، روزگاری برای [[بشر]] پیش میآید که در سایه [[حکومت]] [[قرآن]] و [[معصوم]]{{ع}}، [[امنیت]]، [[آرامش]] و [[شادی]] به معنای تام وجود دارد. [[امام کاظم]]{{ع}} میفرماید: {{متن حدیث| یفرح بِخُرُوجِهِ المؤمون وَ أَهْلِ السَّمَوَاتِ وَ لایبقی کافر وَ لَا مشرک الَّا کره خُرُوجِهِ}} ؛ [[مؤمنان]] و اهل [[آسمانها]] با [[ظهور]] او خوشحال میشوند و هیچ [[کافر]] یا مشرکی نمیماند، جز اینکه [[ظهور]] او را ناخوش دارد»<ref>نعمانی، الغیبه، ص ۳۲۳</ref>. این [[شادمانی]] در [[وقت ظهور]] همگانی است. [[امام علی]]{{ع}} میفرماید: {{متن حدیث| یفرح بِخُرُوجِهِ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ سکانها}}؛ با [[قیام]] او، اهل [[آسمانها]] و ساکنین آنها [[شادمانی]] میکنند»<ref>بحارالانوار، ج51، ص 120</ref>.[[امام صادق]]{{ع}} میفرماید: {{متن حدیث| یفرح بِهِ أَهْلِ السَّمَاءِ وَ أَهْلِ الْأَرْضِ والطیر فی الْهَوَاءِ وَ الحیتان فی الْبَحْرِ }}؛ اهل [[آسمان]] و [[زمین]] با [[ظهور]] او خوشحال میشوند. پرندگان هوا و ماهیان دریا نیز با [[ظهور]] او [[شادی]] میکنند»<ref>[[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، ص ۴۷۲.</ref><ref>[[محمد سبحانینیا|سبحانینیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۲۳.</ref>. | #'''احساس [[نشاط]]، [[بالا رفتن انگیزه فعالیت ]] ([[پیشگیری]] از [[کسالت]] و [[سستی]] و [[بیحالی]]):''' [[فرهنگ انتظار]]، تأثیر زیادی بر [[شادابی]] و [[نشاط]] آحاد [[جامعه]] دارد؛ زیرا بنابر [[روایات]]، روزگاری برای [[بشر]] پیش میآید که در سایه [[حکومت]] [[قرآن]] و [[معصوم]]{{ع}}، [[امنیت]]، [[آرامش]] و [[شادی]] به معنای تام وجود دارد. [[امام کاظم]]{{ع}} میفرماید: {{متن حدیث| یفرح بِخُرُوجِهِ المؤمون وَ أَهْلِ السَّمَوَاتِ وَ لایبقی کافر وَ لَا مشرک الَّا کره خُرُوجِهِ}} ؛ [[مؤمنان]] و اهل [[آسمانها]] با [[ظهور]] او خوشحال میشوند و هیچ [[کافر]] یا مشرکی نمیماند، جز اینکه [[ظهور]] او را ناخوش دارد»<ref>نعمانی، الغیبه، ص ۳۲۳</ref>. این [[شادمانی]] در [[وقت ظهور]] همگانی است. [[امام علی]]{{ع}} میفرماید: {{متن حدیث| یفرح بِخُرُوجِهِ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ سکانها}}؛ با [[قیام]] او، اهل [[آسمانها]] و ساکنین آنها [[شادمانی]] میکنند»<ref>بحارالانوار، ج51، ص 120</ref>.[[امام صادق]]{{ع}} میفرماید: {{متن حدیث| یفرح بِهِ أَهْلِ السَّمَاءِ وَ أَهْلِ الْأَرْضِ والطیر فی الْهَوَاءِ وَ الحیتان فی الْبَحْرِ }}؛ اهل [[آسمان]] و [[زمین]] با [[ظهور]] او خوشحال میشوند. پرندگان هوا و ماهیان دریا نیز با [[ظهور]] او [[شادی]] میکنند»<ref>[[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، ص ۴۷۲.</ref><ref>[[محمد سبحانینیا|سبحانینیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۲۳.</ref>. | ||
#'''[[آرامشبخشی]] و احساس [[آرامش]] ([[پیشگیری]] از [[اضطراب]]):''' [[باور به مهدویت]]، از چند طریق بر [[آرامش روحی]] و [[آرامش روانی|روانی]] اثر میگذارد: نخست: از دیدگاه [[دین]]، تنها چیزی که نیاز به [[آرامش]] و [[امنیت روانی]] را برآورده میکند، یاد خداست. دوم: یکی از عوامل [[افسردگی]]، [[اضطراب]] و [[نگرانی]] در [[آدمی]]، [[بدبینی]] و [[ترس]] از [[آینده]] خویش است. عدهای به [[سرنوشت]] و [[آینده بشر]] نگاه مأیوسانه و بدبینانه دارند؛ ولی رویکرد [[مهدویت]]، به [[آینده]] [[بشر]] بسیار مثبت و درخشان است و از این جهت در ایجاد [[آرامش]] مؤثر است. سوم: اصل [[اعتقاد به مهدویت]] با ویژگیهای منحصربه فرد آن، در [[نظام اعتقادی]] [[شیعه]] است که موجب [[زدودن تردید]] از فضای [[زندگی]] [[انسان]] [[مسلمان]] و پشتگرمی و خاطرجمعی افراد [[معتقد]] به آن میشود. سوم: [[خداوند]] برای [[مؤمنان]] [[وعده]] [[امنیتی]] [[حقیقی]]، ماندگار و زوالناپذیر داده است؛ نه [[امنیت]] ظاهری که سطحی و بسیار شکننده است... [[انتظار ظهور]] [[منجی]]، مهدیباوری و [[اعتقاد]] به [[حضور امام]] در میان [[مردم]]، به تقویت برخورداری از چنین احساس [[امنیتی]] [[کمک]] میکند؛ زیرا ما [[امام عصر]]{{ع}} را [[خلیفه خداوند]] در [[زمین]] و تجلیبخش اسمای [[الهی]] میدانیم. چهارم: هرقدر [[انسان]] در دنیای [[پیشرفت]] فنآوری، در جلوههای [[زندگی مادی]]، [[رفاه]] ظاهری و ارضای خواستههای جسمانی خود [[غرق]] شود و از اندیشههای اصیل و [[فطری]] خویش فاصله بگیرد، افقی مبهمتر از گذشته فراروی خود مشاهده خواهد کرد، خود را تنهاتر از همیشه و جدا از واقعیت وجودی و [[معنوی]] خویش، در وادی هولناک بیپناهی، رها و سرگردان خواهد یافت. این احساس تنهایی و سردرگمی از یکسو وروبهرو شدن با پوچیهای ناشی از دور بودن از [[فطرت]] و [[طبیعت]] اصیل بشری، [[انسانها]] را در انواع درهمریختگیهای [[فکری]] و مشکلات گوناگون روحی و [[رفتاری]] گرفتار کرده است؛ بهگونهای که او مهمترین و آشکارترین ویژگی زمان را، حالت [[اضطراب]] و تنش عمومی ارائه میکند. | #'''[[آرامشبخشی]] و احساس [[آرامش]] ([[پیشگیری]] از [[اضطراب]]):''' [[باور به مهدویت]]، از چند طریق بر [[آرامش روحی]] و [[آرامش روانی|روانی]] اثر میگذارد: نخست: از دیدگاه [[دین]]، تنها چیزی که نیاز به [[آرامش]] و [[امنیت روانی]] را برآورده میکند، یاد خداست. دوم: یکی از عوامل [[افسردگی]]، [[اضطراب]] و [[نگرانی]] در [[آدمی]]، [[بدبینی]] و [[ترس]] از [[آینده]] خویش است. عدهای به [[سرنوشت]] و [[آینده بشر]] نگاه مأیوسانه و بدبینانه دارند؛ ولی رویکرد [[مهدویت]]، به [[آینده]] [[بشر]] بسیار مثبت و درخشان است و از این جهت در ایجاد [[آرامش]] مؤثر است. سوم: اصل [[اعتقاد به مهدویت]] با ویژگیهای منحصربه فرد آن، در [[نظام اعتقادی]] [[شیعه]] است که موجب [[زدودن تردید]] از فضای [[زندگی]] [[انسان]] [[مسلمان]] و پشتگرمی و خاطرجمعی افراد [[معتقد]] به آن میشود. سوم: [[خداوند]] برای [[مؤمنان]] [[وعده]] [[امنیتی]] [[حقیقی]]، ماندگار و زوالناپذیر داده است؛ نه [[امنیت]] ظاهری که سطحی و بسیار شکننده است... [[انتظار ظهور]] [[منجی]]، مهدیباوری و [[اعتقاد]] به [[حضور امام]] در میان [[مردم]]، به تقویت برخورداری از چنین احساس [[امنیتی]] [[کمک]] میکند؛ زیرا ما [[امام عصر]]{{ع}} را [[خلیفه خداوند]] در [[زمین]] و تجلیبخش اسمای [[الهی]] میدانیم. چهارم: هرقدر [[انسان]] در دنیای [[پیشرفت]] فنآوری، در جلوههای [[زندگی مادی]]، [[رفاه]] ظاهری و ارضای خواستههای جسمانی خود [[غرق]] شود و از اندیشههای اصیل و [[فطری]] خویش فاصله بگیرد، افقی مبهمتر از گذشته فراروی خود مشاهده خواهد کرد، خود را تنهاتر از همیشه و جدا از واقعیت وجودی و [[معنوی]] خویش، در وادی هولناک بیپناهی، رها و سرگردان خواهد یافت. این احساس تنهایی و سردرگمی از یکسو وروبهرو شدن با پوچیهای ناشی از دور بودن از [[فطرت]] و [[طبیعت]] اصیل بشری، [[انسانها]] را در انواع درهمریختگیهای [[فکری]] و مشکلات گوناگون روحی و [[رفتاری]] گرفتار کرده است؛ بهگونهای که او مهمترین و آشکارترین ویژگی زمان را، حالت [[اضطراب]] و تنش عمومی ارائه میکند. |