|
|
| خط ۱۹: |
خط ۱۹: |
|
| |
|
| ==صفات اسحاق در [[قرآن]]== | | ==صفات اسحاق در [[قرآن]]== |
| # '''[[موحد]]:''' هنگام [[مرگ]]، وقتی [[یعقوب]]{{ع}} از فرزندانش پرسید: پس از او چه چیزی را می‌پرستند، آنان پاسخ دادند: خدای تو و خدای پدارنت [[ابراهیم]] و اسماعیل و اسحاق، [[خداوند]] [[یکتا]] را: {{متن قرآن|أَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِيهِ مَا تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِي قَالُوا نَعْبُدُ إِلَهَكَ وَإِلَهَ آبَائِكَ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِلَهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ}}<ref>«مگر هنگامی که مرگ یعقوب فرا رسید گواه بودید، آنگاه که از پسران خود پرسید: پس از من چه می‌پرستید؟ گفتند: خدای تو و خدای پدرانت ابراهیم و اسماعیل و اسحاق را می‌پرستیم که خدایی یگانه است و ما فرمانبردار اوییم» سوره بقره، آیه ۱۳۳.</ref> این [[آیه]] بر موحد بودن اسحاق و [[شهرت]] [[توحید]] او در میان [[فرزندان]] یعقوب دلالت دارد، ازاین‌رو یکی از کسانی که، آنها او را الگوی خود قرار می‌دهند، اسحاق{{ع}} است.
| |
| #'''دریافت کننده [[وحی]]:''' [[قرآن کریم]] [[نزول وحی]] بر [[رسول اکرم]]{{صل}} را همانند [[نزول]] آن بر [[نوح]] و [[پیامبران]] بعد از او و ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و... می‌داند: {{متن قرآن|إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا}}<ref>«ما به تو همان‌گونه وحی فرستادیم که به نوح و پیامبران پس از وی، و به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط و عیسی و ایوب و یونس و هارون و سلیمان وحی فرستادیم و به داود زبور دادیم» سوره نساء، آیه ۱۶۳.</ref> در آیه‌ای دیگر قرآن با رد ادعای [[اهل کتاب]] که [[هدایت]] را در [[پیروی]] از [[آیین یهودی]] یا [[مسیحی]] می‌دانستند، به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[فرمان]] می‌دهد که به آنان بگوید: از [[آیین]] [[خالص]] ابراهیم [[پیروی]] کنند و [[یادآوری]] کند که آنها به [[خدا]] و [[دستوری]] که برای آنها فرستاده و آنچه بر ابراهیم، اسماعیل، اسحاق و یعقوب نازل شده، [[ایمان]] بیاورند: {{متن قرآن|وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«و گفتند: یهودی یا مسیحی باشید تا راه یابید ؛ بگو: (خیر) بلکه ما بر آیین ابراهیم درست‌آیین هستیم و او از مشرکان نبود» سوره بقره، آیه ۱۳۵.</ref>، {{متن قرآن|قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَمَا أُوتِيَ النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ}}<ref>«بگویید: ما به خداوند و به آنچه به سوی ما و به سوی ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نبیرگان فرو فرستاده شده و به آنچه به موسی و عیسی و آنچه به (دیگر) پیامبران از سوی پروردگارشان داده شده است ایمان آورده‌ایم؛ میان هیچ‌یک از آنان فرق نمی‌نهیم و ما فرما» سوره بقره، آیه ۱۳۶.</ref> این آیه با رد ادعای اهل کتاب که هدایت را در [[یهودی]] و [[نصرانی]] شدن می‌دانستند، [[دین حنیف]] ابراهیم{{ع}} را [[شایسته]] پیروی می‌داند و به [[پیامبراکرم]]{{صل}} و [[مسلمانان]] [[فرمان]] می‌دهد که بگویند: به [[خدا]] و آنچه بر او و [[ابراهیم]]، [[اسماعیل]]، [[اسحاق]] و... نازل شده، [[ایمان]] آورده‌اند. (همچنین {{متن قرآن|قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ عَلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَالنَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ}}<ref>«بگو به خداوند و به آنچه بر ما و بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نبیرگان فرو فرستاده شده و به آنچه به موسی و عیسی و پیامبران از سوی پروردگارشان داده شده است ایمان داریم، میان هیچ‌یک از ایشان فرق نمی‌گذاریم و ما فرمانبردار اوییم» سوره آل عمران، آیه ۸۴.</ref>) در آیه‌ای دیگر بیان شده که [[وحی]] به ابراهیم و اسحاق و [[یعقوب]] به‌صورت خاص برای انجام کارهای خیر، [[برپایی نماز]] و ادای [[زکات]] بوده است: {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref> از [[ابن‌عباس]] [[نقل]] شده که مراد از کارهای خیر [[شرایع]] [[نبوت]] است.<ref>مجمع‌البیان، ج ۷، ص ۸۹.</ref> برخی [[مفسران]] گفته‌اند: این وحی می‌تواند [[تشریعی]] یا [[تکوینی]] باشد؛<ref>نمونه، ج ۱۳، ص ۴۵۶.</ref> ولی [[علامه طباطبایی]] با [[استدلال]] بر صدور فعل این دسته از روی وحی، تشریعی بودن آن را رد کرده، آن را وحی تسدیدی ([[راهنمایی]] [[باطنی]] [[الهی]]) می‌داند.<ref>المیزان، ج ۱۴، ص ۳۰۵.</ref> (وحی) گروهی از مفسران این [[آیه]] را [[دلیل]] بر نبوت این سه [[پیامبر]] دانسته و گفته‌اند: دلیل ذکر [[نماز]] و زکات به‌صورت خاص این است که نماز بزرگ‌ترین [[عبادت]] بدنی و زکات شریف‌ترین عبادت [[مالی]] است.<ref>التفسیرالکبیر، ج ۲۲، ص ۱۹۲.</ref>
| |
| # '''[[عطیه]] الهی:''' در آیه {{متن قرآن|فَلَمَّا اعْتَزَلَهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَكُلًّا جَعَلْنَا نَبِيًّا}}<ref>«پس چون از آنان و آنچه به جای خداوند می‌پرستیدند کناره گرفت، اسحاق و (نوه‌اش) یعقوب را بدو بخشیدیم و همه را پیامبر کردیم» سوره مریم، آیه ۴۹.</ref> [[قرآن]] اسحاق و یعقوب را عطیه‌ای می‌داند که به [[پاداش]] دوری ابراهیم از [[قوم]] خود و [[امتناع]] او از [[پرستش]] بتها و برای جبران [[تنهایی]] او [[خداوند]] آن دو را به ابراهیم بخشید. در [[آیات]] {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.</ref>، {{متن قرآن|الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي وَهَبَ لِي عَلَى الْكِبَرِ إِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبِّي لَسَمِيعُ الدُّعَاءِ}}<ref>«سپاس خداوند را که با پیری، اسماعیل و اسحاق را به من بخشید به راستی پروردگارم شنوای دعاست» سوره ابراهیم، آیه ۳۹.</ref>، {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ نَافِلَةً وَكُلًّا جَعَلْنَا صَالِحِينَ}}<ref>«و اسحاق را و افزون بر آن (نوه‌اش) یعقوب را به او بخشیدیم و همه را (مردمی) شایسته کردیم» سوره انبیاء، آیه ۷۲.</ref>، {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَجَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ وَآتَيْنَاهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ}}<ref>«و ما به او اسحاق و (نوه‌اش) یعقوب را بخشیدیم و در فرزندان او پیامبری و کتاب (آسمانی) را نهادیم و پاداش وی را در این جهان دادیم و او در جهان واپسین از شایستگان است» سوره عنکبوت، آیه ۲۷.</ref> نیز از اسحاق به عنوان عطیه یاد شده و در برخی از آن آیات ابراهیم در پاسخ به این [[نعمت]]، به [[حمد]] و [[ستایش پروردگار]] می‌پردازد: {{متن قرآن|الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي وَهَبَ لِي عَلَى الْكِبَرِ إِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبِّي لَسَمِيعُ الدُّعَاءِ}}<ref>«سپاس خداوند را که با پیری، اسماعیل و اسحاق را به من بخشید به راستی پروردگارم شنوای دعاست» سوره ابراهیم، آیه ۳۹.</ref>.
| |
| # '''[[هدایت]] شده ویژه:''' هدایت و راهنمایی الهی از بزرگ‌ترین نعمت‌هایی است که اسحاق و [[پیامبران]] دیگر به دریافت آن مفتخر شده‌اند: {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلاًّ هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِن قَبْلُ وَمِن ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِّنَ الصَّالِحِينَ وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا وَكُلاًّ فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَلَوْ أَشْرَكُواْ لَحَبِطَ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَعْمَلُونَ }}<ref>«و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را (نیز)؛ آنان همه از شایستگان بودند. و اسماعیل و الیسع و یونس و لوط را (نیز راهنمایی کردیم) و همه را بر جهانیان برتری دادیم. و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم. این رهنمود خداوند است که هر یک از بندگان خود را بخواهد با آن رهنمون می‌شود و اگر شرک ورزیده بودند آنچه می‌کردند تباه می‌شد» سوره انعام، آیه ۸۴-۸۸.</ref> برخی از [[مفسران]] در ذیل این [[آیه]] گفته‌اند: تقدیم {{متن قرآن|كُلاًّ}} بر {{متن قرآن|هَدَيْنَا}} نشان تعلّق [[هدایت]] به هر یک از این [[پیامبران]] به صورت استقلالی است؛ نه تبعی.<ref>المیزان، ج ۷، ص ۲۴۲.</ref> برخی نیز مراد از هدایت در این آیه را [[نبوت]] آن پیامبران دانسته‌اند.<ref>مجمع‌البیان، ج ۴، ص ۵۱۰.</ref>
| |
| # '''[[بشارت]] داده شده از سوی [[خداوند]]:''' خداوند پیش از [[تولد]] [[اسحاق]] اعطای چنین [[فرزندی]] را به [[ابراهیم]]: {{متن قرآن|وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ}}<ref>«و بدو اسحاق را نوید دادیم که پیامبری از شایستگان بود» سوره صافات، آیه ۱۱۲.</ref> یا به مادرش [[ساره]]: {{متن قرآن|وَامْرَأَتُهُ قَائِمَةٌ فَضَحِكَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِنْ وَرَاءِ إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ}}<ref>«و همسر او، ایستاده بود و خندید آنگاه ما به او مژده اسحاق و از پی اسحاق، یعقوب را دادیم» سوره هود، آیه ۷۱.</ref> [[بشارت]] داده است.
| |
| #'''برخوردار از [[رحمت]] خداوند:''' {{متن قرآن|فَلَمَّا اعْتَزَلَهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَكُلًّا جَعَلْنَا نَبِيًّا}}<ref>«پس چون از آنان و آنچه به جای خداوند می‌پرستیدند کناره گرفت، اسحاق و (نوه‌اش) یعقوب را بدو بخشیدیم و همه را پیامبر کردیم» سوره مریم، آیه ۴۹.</ref>، {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُمْ مِنْ رَحْمَتِنَا وَجَعَلْنَا لَهُمْ لِسَانَ صِدْقٍ عَلِيًّا}}<ref>«و به آنان از بخشایش خویش ارزانی داشتیم و برای آنان نام و آوازه نیکوی بلندی پدید آوردیم» سوره مریم، آیه ۵۰.</ref> مفسران درباره [[تفسیر]] رحمت [[الهی]] بر یک نظر نیستند؛ برخی آن را وسعت روزی و [[بی‌نیازی]] آنها بر اثر برخورداری از [[فضل الهی]]،<ref>جامع‌البیان، مج ۹، ج ۱۶، ص ۱۱۷.</ref> برخی دیگر با توجّه به آیه {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ نَافِلَةً وَكُلًّا جَعَلْنَا صَالِحِينَ}}<ref>«و اسحاق را و افزون بر آن (نوه‌اش) یعقوب را به او بخشیدیم و همه را (مردمی) شایسته کردیم» سوره انبیاء، آیه ۷۲.</ref>، {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref> مراد از آن را [[امامت]]، [[تأیید]] [[روح‌القدس]]، یا [[ولایت الهی]] <ref>المیزان، ج ۱۴، ص ۶۲.</ref> و برخی همه نعمت‌های [[دینی]] و [[دنیوی]]، دانسته‌اند.<ref> مجمع‌البیان، ج ۶، ص ۷۹۹.</ref>
| |
| #'''دارای [[نام نیک]] و [[شهرت]] ستوده:''' {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُمْ مِنْ رَحْمَتِنَا وَجَعَلْنَا لَهُمْ لِسَانَ صِدْقٍ عَلِيًّا}}<ref>«و به آنان از بخشایش خویش ارزانی داشتیم و برای آنان نام و آوازه نیکوی بلندی پدید آوردیم» سوره مریم، آیه ۵۰.</ref> مراد از {{متن قرآن|لِسَانَ صِدْقٍ}} در نظر برخی از مفسران، برخورداری از [[حُسن]] ثنا در میان [[مردم]] است. اینان [[وصف]] این [[نعمت]] به "[[علوّ]]" را به سبب رواج این [[مدح]] و [[ستایش]] در میان همه [[ملل]] دانسته و گفته‌اند: از این‌رو همه [[ادیان]] پس از ابراهیم او و فرزندانش را مدح و ثنا کرده و ادعا می‌کنند که از [[شریعت]] آنها [[پیروی]] می‌کنند. <ref>مجمع‌البیان، ج ۶، ص ۷۹۹.</ref> برخی دیگر آن را به بقای نام نیک آنها در [[امت]] [[محمد]]{{صل}} و [[جاودانگی]] آن تا [[قیامت]]، [[تفسیر]] کرده‌اند.<ref>مجمع‌البیان، ج ۶، ص ۷۹۹.</ref> گروهی نیز «علیًّا» را به «رفیعًا» معنا کرده، مراد از «لِسانَ صدقٍ علیًّا» را ثنای [[جمیل]] صادق و با [[ارزش]] دانسته‌اند.<ref>المیزان، ج ۱۴، ص ۶۲.</ref>
| |
| #'''«[[صالح]]»:''' {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ نَافِلَةً وَكُلًّا جَعَلْنَا صَالِحِينَ}}<ref>«و اسحاق را و افزون بر آن (نوه‌اش) یعقوب را به او بخشیدیم و همه را (مردمی) شایسته کردیم» سوره انبیاء، آیه ۷۲.</ref>، {{متن قرآن|وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ}}<ref>«و بدو اسحاق را نوید دادیم که پیامبری از شایستگان بود» سوره صافات، آیه ۱۱۲.</ref>؛ یعنی آنها را برای [[نبوت]] صالح قرار دادیم، یا اینکه به صالح بودنشان [[حکم]] کردیم.<ref>مجمع‌البیان، ج ۷، ص ۸۹؛ الجوهرالثمین، ج ۵، ص ۲۶۲.</ref> به گفته برخی از [[مفسران]] این تعبیر بالاترین ثنایی است که [[خداوند]] درباره برخی از [[بندگان]] به کار برده است.<ref>مجمع‌البیان، ج ۷، ص ۸۹.</ref>
| |
| # '''[[امام]]:''' {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref> برخی با [[تمسک]] به روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} بر این باورند که [[مقام امامت]] در این [[آیه]] [[برتر]] از [[مقام]] نبوتی است که خداوند به [[ابراهیم]]، [[اسحاق]] و [[یعقوب]] [[عطا]] کرد، زیرا [[هدایتی]] که از [[شئون امامت]] قرار داده شده، فقط به معنای [[راهنمایی]] [[مردم]] نیست، بلکه به معنای رساندن مردم به کمال از [[راه]] [[تصرف تکوینی]] در [[نفوس]] است و خداوند [[قدرت]] آن را فقط به امام داده است و امام برای برخورداری از چنین تصرف تکوینی ابتدا باید خود به آن متلبّس باشد تا بتواند حلقه اتصال میان بندگان و خداوند باشد.<ref> المیزان، ج ۱، ص ۲۷۶.</ref>
| |
| #'''نیرومند و [[بصیر]]:''' {{متن قرآن|وَاذْكُرْ عِبَادَنَا إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ أُولِي الْأَيْدِي وَالْأَبْصَارِ}}<ref>«و از بندگان توانمند و روشن‌بین ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب، یاد کن» سوره ص، آیه ۴۵.</ref> [[علامه طباطبایی]] در تفسیر این آیه می‌گوید: [[دست]] و چشم در صورتی [[مدح]] می‌شود که در راستای هدفی که برای آن [[آفریده]] شده، در [[خدمت]] خداوند و بندگانش باشد؛ یعنی به وسیله چشم راه درست [[برگزیده]] شود و با دست [[عمل صالح]] انجام گیرد، پس {{متن قرآن|أُولِي الْأَيْدِي وَالْأَبْصَارِ}} کنایه از توان آنها در [[اطاعت]] و [[پرستش]] خداوند و رسیدن به خیر و دیدن راه[[حق]] برای [[گزینش]] [[اعتقاد صحیح]] است.<ref>المیزان، ج ۱۷، ص ۲۱۱.</ref> از ابومسلم [[نقل]] شده که معنای آن «اولی العلم والعمل» است. <ref>مجمع‌البیان، ج ۸، ص ۷۴۹.</ref> برخی دیگر {{متن قرآن|أُولِي الْأَيْدِي}} را [[صاحب نعمت]] برای [[دعوت]] [[بندگان]] به [[دین]] و {{متن قرآن|أُولِي الْأَيْدِي وَالْأَبْصَارِ}} را صاحب [[عقل]]، یعنی [[عاقل]] دانسته‌اند. <ref>مجمع‌البیان، ج ۸، ص ۷۴۹.</ref>
| |
| # '''[[مبارک]]:''' {{متن قرآن|وَبَارَكْنَا عَلَيْهِ وَعَلَى إِسْحَاقَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِمَا مُحْسِنٌ وَظَالِمٌ لِنَفْسِهِ مُبِينٌ}}<ref>«و به او و به اسحاق، خجستگی بخشیدیم و برخی از فرزندان آن دو نیکوکارند و برخی آشکارا به خویش ستم می‌ورزند» سوره صافات، آیه ۱۱۳.</ref>؛ یعنی [[برکات]] [[دین]] و [[دنیا]] را به آنها [[افاضه]] کردیم، ازاین‌رو [[پیامبران]] از [[نسل]] آنها قرار داده شدند<ref>الجوهرالثمین، ج ۵، ص ۲۶۳.</ref> یا اینکه مراد از آن، [[کثرت]] [[فرزندان]] آنها و بقای آنان در قرنهای متمادی تا [[قیامت]] است.<ref>مجمع البیان، ج ۸، ص ۷۰۹؛ المیزان، ج ۱۷، ص ۱۵۴.</ref>
| |
| # '''[[عابد]]:''' {{متن قرآن|وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ}}<ref>«و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.</ref> برخی از [[مفسران]] تقدم {{متن قرآن|لَنَا}} بر {{متن قرآن|عَابِدِينَ}} را نشان [[حصر]] و اشاره به [[توحید]] [[خالص]] این سه [[پیامبر]] دانسته‌اند.<ref>روح‌المعانی، مج۱۰، ج۱، ص ۱۰۷؛ التحریر والتنویر، ج ۱۷، ص ۱۱۱.</ref> عده‌ای دیگر نیز عابد بودن آنها را به [[خشوع]] در [[طاعت]] و [[عبادت]] و [[خلوص]] در [[بندگی]] [[تفسیر]] کرده‌اند.<ref> جامع‌البیان، مج ۱۰، ج ۱۷، ص ۶۴.</ref>
| |
| #'''برخوردار از اتمام [[نعمت خداوند]]:''' {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ وَيُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَعَلَى آلِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلَى أَبَوَيْكَ مِنْ قَبْلُ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ}}<ref>«و بدین گونه پروردگارت تو را برمی‌گزیند و به تو از (دانش) خوابگزاری می‌آموزد و نعمت خویش را بر تو و بر خاندان یعقوب تمام می‌گرداند چنان‌که پیش از این بر پدرانت ابراهیم و اسحاق تمام گردانید که پروردگار تو دانایی فرزانه است» سوره یوسف، آیه ۶.</ref> در این [[آیه]] [[خداوند]] به یوسف خبر می‌دهد: همان‌گونه که نعمتش را بر [[ابراهیم]] و [[اسحاق]] تمام کرد، بر او نیز تمام و کامل خواهد کرد. مفسران [[اتمام نعمت]] بر ابراهیم و اسحاق را به [[نبوت]]<ref> التبیان، ج ۶، ص ۹۸؛ روح المعانی، مج ۷، ج ۱۲، ص ۲۸۲.</ref> آن دو، [[نجات]] ابراهیم از [[آتش]] [[نمرود]] و اسحاق از [[ذبح]]،<ref>جامع البیان، مج ۷، ج ۱۲، ص ۲۰۱؛ مجمع البیان، ج ۴، ص ۳۲۱؛ الدر المنثور، ج ۴، ص ۵۰۰.</ref> یا [[برگزیده شدن]] ابراهیم به [[مقام]] [[خلیل]] اللّهی و به وجود آمدن [[یعقوب]] و فرزندان او از اسحاق،<ref> مجمع‌البیان، ج۴، ص۳۲۱؛ روح‌المعانی، مج۷، ج ۱۲، ص۲۸۳.</ref> تفسیر کرده‌اند.
| |
| #'''یاد کننده سرای [[آخرت]]:''' {{متن قرآن|إِنَّا أَخْلَصْنَاهُمْ بِخَالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ}}<ref>«و ما آنان را به ویژگی‌یی که یادکرد رستخیز است، ویژه ساختیم» سوره ص، آیه ۴۶.</ref> برخی از [[مفسران]] کلمه "دار" را به "[[دنیا]]" [[تفسیر]] کرده، مراد از [[آیه]] را ماندن نام و یاد [[نیک]] این [[پیامبران]] در میان جهانیان تا پایان دنیا دانسته‌اند؛ <ref>مجمع‌البیان، ج ۸، ص۷۵۰؛ نمونه، ج۱۹، ص۳۰۹.</ref> ولی بیشتر مفسران به [[دلیل]] اطلاق کلمه "دار" و [[ظهور]] آن در دار [[حقیقی]]، مراد از آن را "سرای آخرت" دانسته، گفته‌اند: آنان همواره به یاد آخرت بودند و [[مردم]] را نیز با [[یادآوری]] آن به سوی [[خدا]] می‌خواندند.<ref>مجمع‌البیان، ج ۸، ص ۷۵۰؛ تفسیربیضاوی، ج ۴، ص ۱۹؛ الدرالمنثور، ج ۷، ص ۱۹۸.</ref> [[علامه طباطبایی]] جمله {{متن قرآن|إِنَّا أَخْلَصْنَاهُمْ}} را تعلیل مضمون آیه پیشین می‌داند که [[ابراهیم]]، [[اسحاق]] و [[یعقوب]] را به {{متن قرآن|أُولِي الْأَيْدِي وَالْأَبْصَارِ}} [[وصف]] می‌کند، و آیه را چنین معنا می‌کند: علت نیرومند و [[بینا]] بودن این سه [[پیامبر]]، این است که ما آنان را به یادآوریِ سرای آخرت [[خالص]] گردانیدیم <ref> المیزان، ج ۱۷، ص ۲۱۲.</ref>
| |
| # '''[[برگزیده]] و نیک:''' {{متن قرآن|وَإِنَّهُمْ عِنْدَنَا لَمِنَ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيَارِ}}<ref>«و آنان نزد ما از گزیدگان نیکان بودند» سوره ص، آیه ۴۷.</ref> با توجّه به برخورداری آنها از ویژگی‌هایی که در [[آیات]] قبل ذکر شد، آنان در نزد [[خداوند]] از [[برگزیدگان]] و نیکان‌اند؛ یعنی برای [[نبوت]] و [[تحمّل]] [[مشکلات]] آن برگزیده شده‌اند و در [[اندیشه]]، [[اخلاق]] و عمل، نیک هستند. برخی مفسران از این آیه که بدون هیچ قیدی آنان را از «[[اخیار]]» به شمار آورده، [[عصمت]] این سه پیامبر را استفاده کرده‌اند<ref>التفسیر الکبیر، ج ۲۶، ص ۲۱۷.</ref>
| |
| # '''[[برتر]] از عالمیان:''' در [[سوره انعام]] پس از ذکر نام چند پیامبر می‌فرماید: {{متن قرآن|وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا وَكُلًّا فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref>«و اسماعیل و الیسع و یونس و لوط را (نیز راهنمایی کردیم) و همه را بر جهانیان برتری دادیم» سوره انعام، آیه ۸۶.</ref> بیشتر مفسران {{متن قرآن|الْعَالَمِينَ}} را عالمیان [[زمان]] هر پیامبر دانسته‌اند.<ref>جامع‌البیان، مج ۵، ج ۷، ص ۳۴۲؛ مجمع‌البیان، ج ۴، ص ۵۱۰؛ التبیان، ج ۴، ص ۱۹۷.</ref> علامه طباطبایی مراد از این [[برتری]] را برخورداری این پیامبران از [[هدایت فطری]] [[الهی]] بیان کرده است که بدون واسطه، شامل آنها شده است، در حالی که سایر [[مردم]] به واسطه آنها [[هدایت]] می‌شوند.<ref>المیزان، ج ۷، ص ۲۴۳.</ref>.<ref>[[ابوالفضل روحی|روحی]] و [[محمد خراسانی|خراسانی]]، [[اسحاق - روحی و خراسانی (مقاله)|مقاله «اسحاق»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>
| |
|
| |
|
| ==منابع== | | ==منابع== |
