اتباع در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

*در این برهه که [[خلیفه]] زمان{{ع}} [[غایب]] هستند، افراد باید از آنچه در [[قرآن کریم]] به آنان امر شده، [[اطاعت]] کنند و چون تشخیص آن، برای اکثر افراد مقدور نیست، لازم است، طبق سفارش [[ائمه اطهار]]{{عم}}، به [[فقیهان]] مراجعه کرده و از آنان در [[امور دینی]]، [[اطاعت]] کنند. آنان نیز برای سهولت در آن، کتابی با عنوان "رساله عملیه"، تألیف کرده‌اند که حاوی [[واجبات]] و [[محرّمات]] در مسائل فردی و [[اجتماعی]] افراد [[مسلمانان]] بوده که عمل به آنها، موجب [[سعادت]] و [[نجات]] از [[جهنم]] می‌شود<ref>[[عبدالله حق‌جو|حق‌جو، عبدالله]]، [[ولایت در قرآن (کتاب)|ولایت در قرآن]]، ص:۱۷۴-۱۷۷.</ref>.

==مقدمه==

===دسته اول===

*آیاتی که با مضمون [[وجوب]] [[اتباع|اتّباع]] از امر [[خدا]] و [[رهبران الهی]] و ممنوعیت [[اتباع|اتّباع]] از امر [[جباران]] و [[رهبران]] [[مستکبر]] و [[طغیانگر]] وارد شدهاند، نظیر:

*در این [[آیه]] به چند اصل اساسی در [[جهان‌بینی سیاسی اسلام]] اشاره شده است. از جمله اینکه نتیجه و لازم غیر قابل انفکاک [[عشق]] و [[محبت]] نسبت به [[خدا]] [[تبعیت]] از [[رسول الله]]{{صل}} است. بنابراین، عدم [[تبعیت]] از [[رسول خدا]] کاشف از عدم [[محبّت]] نسبت به ذات [[اقدس]] [[حق]] است. به این اصل مهم در جای دیگری از [[قرآن کریم]] نیز اشاره شده است.

*۲. {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَادًا يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ وَلَوْ يَرَى الَّذِينَ ظَلَمُوا إِذْ يَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا وَأَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعَذَابِ * إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا وَرَأَوُا الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبَابُ * وَقَالَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَمَا تَبَرَّءُوا مِنَّا كَذَلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَيْهِمْ وَمَا هُمْ بِخَارِجِينَ مِنَ النَّارِ * يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلَالًا طَيِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ * إِنَّمَا يَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ * وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ}}<ref>«بعضى از مردم، غیر از خداوند همتایانى (براى پرستش) انتخاب مى‌کنند؛ و آنها را همچون خدا دوست دارند. امّا کسانى که ایمان آورده‌اند، محبتشان به خدا، شدیدتر است. و کسانى که ستم کردند، (و معبودى غیر خدا برگزیدند،) هرگاه عذاب الهى را مشاهده کنند، خواهند دانست که تمامِ قدرت، از آنِ خداست؛ و خداوند، سخت کیفر است؛ * در آن هنگام، پیشوایان (گمراه کننده) از پیروان خود، بیزارى مى‌جویند؛ و عذاب الهى را مشاهده مى‌کنند؛ و دستشان از همه جا کوتاه مى‌شود. * (در این هنگام) پیروان مى‌گویند: "کاش بار دیگر به دنیا برمى‌گشتیم، تا از آنها [= پیشوایان گمراه] بیزارى جوییم، آنچنان‌که آنان (امروز) از ما بیزارى جستند!" (آرى،) خداوند این چنین اعمال آنها را به صورتى حسرت‌آور به آنان نشان مى‌دهد؛ و از آتش دوزخ، هرگز خارج نخواهند شد. * اى مردم! از نعمت‌هاى حلال و پاکیزه‌اى که در زمین است بخورید؛ و از گام‌هاى شیطان، پیروى نکنید؛ زیرا او، دشمن آشکار شماست. * او شما را فقط به بدى و کار زشت فرمان مى‌دهد؛ (و نیز دستور مى‌دهد) آنچه را که نمى‌دانید، به خدا نسبت دهید. * و هنگامى که به آنها گفته شود: "از آنچه خدا نازل کرده است، پیروى کنید" مى‌گویند: "نه، ما از آنچه پدران خود را بر آن یافتیم، پیروى مى‌نماییم". آیا اگرچه پدران آنها، چیزى نمى‌فهمیدند و هدایت نمى‌یافتند (باز هم باید از آنها پیروى کنند؟!)» سوره بقره، آیه ۱۶۵-۱۷۰.</ref>.

*براساس این مطالب، [[تبعیت]] و [[پیروی]] از [[خدا]] و [[رسول]]، نتیجه حتمی [[محبّت]] خداست و [[تبعیت]] و [[پیروی]] از [[رهبران]] [[مستکبر]] و [[شیطانی]] نیز نتیجه [[محبت]] آنان است: {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَادًا يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ}}.

*و دوری از [[شیطان]] و [[رهبران]] [[شیطانی]] و عدم [[پیروی]] از آنان نیز نتیجه [[نفرت]] و [[تبرّی]] از آنهاست {{متن قرآن|وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ}}. در صورت [[دشمنی]] با [[شیطان]] است که می توان از [[تبعیت]] او و دنبالهروی گامهای [[گمراه]] او [[رهایی]] یافت.

*{{متن قرآن|وَتِلْكَ عَادٌ جَحَدُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ وَعَصَوْا رُسُلَهُ وَاتَّبَعُوا أَمْرَ كُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ}}<ref>«و این قوم "عاد" بودند که آیات پروردگارشان را انکار کردند؛ و از اطاعت پیامبرانشان سر برتافتند؛ و از فرمان هر ستمگر حق ستیز، پیروى کردند!» سوره هود، آیه ۵۹.</ref>.

*{{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ * ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لِلَّذِينَ كَرِهُوا مَا نَزَّلَ اللَّهُ سَنُطِيعُكُمْ فِي بَعْضِ الْأَمْرِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ إِسْرَارَهُمْ * فَكَيْفَ إِذَا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ * ذَلِكَ بِأَنَّهُمُ اتَّبَعُوا مَا أَسْخَطَ اللَّهَ وَكَرِهُوا رِضْوَانَهُ فَأَحْبَطَ أَعْمَالَهُمْ}}<ref>«به یقین کسانى که بعد از روشن شدن راه هدایت براى آنها، پشت به آن کردند، شیطان اعمال زشتشان را در نظرشان زینت داده و آنان را با آرزوهاى طولانى فریفته است. * این به خاطر آن است که آنان به کسانى که از نزول وحى الهى ناخشنود بودند گفتند: "ما در بعضى از امور از شما پیروى مى‌کنیم" درحالى‌که خداوند پنهان‌کارى آنان را مى‌داند. * حالِ آنها چگونه خواهد بود هنگامى‌که فرشتگان (مرگ) بر صورت و پشت آنان مى‌زنند و جانشان را مى‌گیرند؟! * این به خاطر آن است که آنها از آنچه خداوند را به خشم مى‌آورد پیروى کردند، و از آنچه موجب رضاى اوست ناخشنود بودند؛ از این رو (خداوند) اعمالشان را نابود کرد» سوره محمد، آیه ۲۵-۲۸.</ref>.

*{{متن قرآن|وَإِنَّ رَبَّكُمُ الرَّحْمَنُ فَاتَّبِعُونِي وَأَطِيعُوا أَمْرِي}}<ref>«و همانا پروردگار شما خداوند رحمان است. پس از من پیروی کنید و فرمان مرا اطاعت کنید» سوره طه، آیه ۹۰.</ref>.

*در هر صورت، آنچه مسلّم است، این است که [[اطاعت]] [[امر]]، بارزترین مصداق [[اتباع|اتّباع]] است، بلکه هر جا [[اتباع|اتّباع]] مضاف به شخص یا جهتی شود یا مضاف به "[[امر]]" شود، به معنای [[اطاعت]] [[امر]] متبوع و گردن نهادن به [[فرمان]] اوست.