|
|
| خط ۱۳: |
خط ۱۳: |
|
| |
|
| ==موقعیت جغرافیایی [[سبا]]== | | ==موقعیت جغرافیایی [[سبا]]== |
| [[مورخان]] و [[پژوهشگران]] با ارائه تصویری نسبتاً روشن از موقعیت جغرافیایی سرزمین سَبَأ آن را در [[شرق]] صنعای [[یمن]] در جنوب غربی شبه‌جزیره [[عربستان]] دانسته‌اند. <ref>التحقیق، ج۵، ص۱۲.</ref> مرکز آن در دوره‌ای از [[تاریخ]]، [[شهر]] مَأرب بود که تا [[شهر]] صنعاء حدود ۳۳۳ کیلومتر فاصله دارد. <ref> التبیان، ج۸، ص۸۶؛ معجم البلدان، ج۳، ص۱۸۱؛ التحقیق، ج۵، ص۱۲.</ref> برپایه این دیدگاه، مرزهای سَبَأ از سمت [[غرب]] به دریای سرخ، از شمال به منطقه عسیر و [[تهامه]]عربستان، از شرق به حضرموت و از جنوب به خلیج عدن منتهی می‌شدند. البته این حدود با [[تغییر]] [[دولت‌ها]] در دوره‌های مختلف [[تاریخی]] دستخوش تغییر و [[تحول]] می‌گشتند. <ref> التحقیق، ج۵، ص۱۲.</ref> برخی [[پژوهشگران]] ضمن نامعلوم دانستن [[محل]] دقیق [[سرزمین]] [[سبأ]]، آن را احتمالاً مشتمل بر یمن و حضرموت کنونی دانسته‌اند <ref> دائرة المعارف فارسی، ج۱، ص۱۲۵۶.</ref>. نزدیکی به دریا، فراوانی [[باران]]، زمین‌های حاصلخیز و قرار گرفتن بر سر [[راه]] [[هند]]، سرزمین سبأ را نسبت به [[حجاز]] دارای موقعیتی بسیار ممتاز و مدت‌ها پیش از [[اسلام]] مرکز [[تمدنی]] شکوفا ساخته بودند. [[ثروت]] سرزمین سبأ در مشرق زمین مشهور بوده است. گزارش‌های تاریخی، کتیبه‌های به دست آمده و کاوش‌های باستان‌شناختی از [[تمدن]] بسیار پیشرفته و مبتنی بر [[کشاورزی]] و بازرگانی عرب‌های جنوبی حکایت می‌کنند. <ref> دایرة المعارف فارسی، ج۱، ص۱۲۵۶.</ref>
| |
|
| |
| [[قرآن کریم]] از زیستگاه سبأ با عنوان شهر و دیاری دل‌پسند و [[نیکو]] یاد کرده است: {{متن قرآن|لَقَدْ كَانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتَانِ عَنْ يَمِينٍ وَشِمَالٍ كُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ وَاشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَرَبٌّ غَفُورٌ}}<ref>«برای (قوم) سبا در مسکن‌هایشان نشانه‌ای (شگرف) وجود داشت: دو باغ از راست و چپ، از روزی پروردگارتان بخورید و او را سپاس گزارید! شهری است پاکیزه و پروردگاری آمرزنده» سوره سبأ، آیه ۱۵.</ref> برخی [[مفسران]]، سبأ را نام سرزمین یمن <ref> نک: تفسیر سمعانی، ج۴، ص۳۲۵؛ زادالمسیر، ج۶، ص۶۳.</ref> یا منطقه‌ای از آن <ref>التفسیر الکبیر، ج۲۴، ص۱۹۰؛ زادالمسیر، ج۶، ص۶۳.</ref> و بیشتر آنان، مراد از آن را [[قوم]] سبأ دانسته‌اند. <ref>جامع البیان، ج۲۲، ص۵۲؛ مجمع البیان، ج۸، ص۶۰۴؛ زادالمسیر، ج۶، ص۲۲۹.</ref>. ظاهر [[آیه]]، به ویژه [[ضمیر]] جمع [[مذکر]] "هم" در {{متن قرآن|مَسْكَنِهِمْ}} مؤید دیدگاه [[غالب]] است. در گزارش‌های تاریخی <ref>البدء والتاریخ، ج۳، ص۱۳۲؛ مروج الذهب، ج۲، ص۱۹۳-۱۹۴.</ref> و [[تفسیری]] و اغلب معطوف به [[وصف]] [[قرآنی]] {{متن قرآن|بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ}}، [[سرزمین]] [[سبأ]] از مناطق شگفت‌انگیز [[دنیا]]،<ref> تمدن اسلام و عرب، ص۹۷.</ref> بسیار آباد و حاصلخیز،<ref>مجمع البیان، ج۸، ص۲۸۴؛ تفسیر قرطبی، ج۱۴، ص۲۸۴.</ref> دارای آبی فراوان و گوارا و هوایی سالم و لطیف <ref> بلوغ الارب، ج۱، ص۲۰۷.</ref> معرفی شده است. برخی با رویکردی اغراق‌آمیز گفته‌اند که سرزمین سبأ عاری از هرگونه [[بیماری]] و حشرات و حیوانات موذی و گزنده بود؛ حتی اگر حشره‌ای در میان [[لباس]] کسی وارد آن سرزمین می‌شد، از بین می‌رفت. <ref> جامع البیان، ج۲۲، ص۵۳؛ مجمع البیان، ج۸، ص۶۰۴ - ۶۰۵؛ بلوغ الارب، ج۱، ص۲۰۷.</ref> وی این ویژگی را سبب [[آیت]] شدن زیستگاه آنان دانسته است. <ref> تفسیر قرطبی، ج۱۴، ص۲۸۴.</ref> شماری از [[مفسران]]، این دیدگاه را نپذیرفته‌اند. <ref> نک: مجمع البیان، ج۸، ص۶۰۴؛ فقه القرآن، ج۲، ص۳۰؛ تفسیر قرطبی، ج۱۴، ص۲۸۴.</ref> [[قرآن کریم]] از دو [[سلسله]] باغ و بوستان پرمحصول یاد می‌کند که در دو سمت راست و چپ زیستگاه سبأ قرار داشتند و آن را نشانه‌ای از [[وحدانیت]]، [[قدرت]] کامل و [[رحمت]] و [[نعمت الهی]] معرفی می‌کند. <ref> مجمع البیان، ج۸، ص۶۰۴؛ المیزان، ج۱۶، ص۳۶۱-۳۶۴.</ref> [[خداوند]] این [[نعمت‌ها]] را در [[اختیار]] [[قوم]] سبأ نهاده بود تا از آن بهره برده، [[شکر]] [[خدا]] را به جای آورند. مفسران در [[تفسیر]] آیت بودن باغ‌ها [[اختلاف]] دارند: باغ‌ها و بوستان‌های سبأ را دارای درختانی بسیار انبوه با میوه‌های فراوان [[وصف]] کرده‌اند؛ به گونه‌ای که به گفته [[سدی]] و [[مقاتل]]، اگر کسی سبدی بر سر می‌نهاد و از زیر درختان می‌گذشت، سبد در مدت کوتاهی از میوه پر می‌شد. <ref>جامع البیان، ج۲۲، ص۵۳؛ مجمع البیان، ج۸، ص۶۰۴؛ نهایة الارب، ج۱۵، ص۳۳۳.</ref> برخی آیت بودن باغ‌ها را به همین سبب دانسته‌اند. <ref>نک: تفسیر قرطبی، ج۱۴، ص۲۸۴.</ref> برخی‌دیگر آن را به شکوفه‌های رنگارنگ و میوه‌های گوناگون یکایک درختان [[تفسیر]] کرده‌اند. <ref>نک: مجمع البیان، ج۸، ص۶۰۴.</ref> بر اساس برخی گزارش‌ها دو باغ بزرگ هر یک به مسافت چند [[روز]] [[راه]] بود و فراوانی درختان و [[درهم]] تنیدگی آنها به گونه‌ای بود که [[آفتاب]] بر [[زمین]] باغ‌ها نمی‌تابید. <ref> تفسیر قمی، ج۲، ص۲۰۰؛ البرهان، ج۴، ص۵۱۴.</ref> سد [[تاریخی]] مأرب در آبادی [[سرزمین]] [[سبأ]] و پیدایش باغ‌های بسیار [[زیبا]] و کشتزارهای پربرکت در دو طرف مسیر رودخانه و قریه‌های آباد و به هم پیوسته این سرزمین نقش اصلی و اساسی داشت. <ref>نک: تمدن اسلام و عرب، ص۹۷-۹۸.</ref> این سد برای مهار آب چشمه‌ها و [[باران]] و سیلاب‌های گسیل شده از کوه‌ها و ذخیره‌سازی آن برای آبیاری دشت‌های پیرامونی ساخته شده بود. <ref>جامع‌البیان، ج۲۲، ص۵۴-۵۵؛ مجمع‌البیان، ج۸، ص۶۰۵.</ref> میان سد و [[شهر]] مأرب جلگه‌ای پهناور، باغ‌هایی بسیار سرسبز و زیبا و کشتزارهایی سرشار از محصول قرار داشتند<ref> تفسیر قمی، ج۲، ص۲۰۰-۲۰۱؛ الروض المعطار، ص۳۰۲؛ الصافی، ج۶، ص۸۹-۹۰.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ سبأ / سرزمین (مقاله)|مقاله «سبأ / سرزمین»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۵.</ref>.
| |
|
| |
|
| ==[[شهرها]] و آبادی ها== | | ==[[شهرها]] و آبادی ها== |
