مقصره در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | ||
[[مقصره]] جریانی [[اعتقادی]] - [[شیعی]] است که در نیمه سده دوم [[هجری]] در [[کوفه]] به فعالیت پرداخت. به رغم اینکه محققانی در عصر حاضر مقصره را از [[پیروان]] [[فرمان]] بردار [[ائمه]]{{عم}} بر می‌شمارند، اما در واکاوی [[احادیث ائمه]]{{عم}} و اندیشه‌های [[کلامی]] این گروه مشخص می‌شود که آنان در تطور اندیشه‌های مبتنی بر عدم [[عصمت امام]] سهیم بوده‌اند و متکی نبودن [[علم امام]] بر [[علوم]] سماوی را وارد [[کلام شیعه]] کرده‌اند. نزد برخی از آنان [[واجب]] الطاعة بودن [[امام]]، نه به [[نص]]، بلکه به گونه‌ای دیگر [[تفسیر]] می‌شد. این گروه که با نام مقصره در لسان [[احادیث]] و با نام [[بتریه]] در منابع رجالی شناخته می‌شوند، خود را جزئی از [[جامعه]] شیعی می‌دانستند و بیشترین نقش را در نقل [[میراث]] [[فکری]] اوائل البتریه ایفا کردند. البته دسته‌ای از گروه حاضر که پیوند تنگاتنگی با [[سلیمانیه]] (از [[زیدیه]]) داشتند از سوی ائمه{{عم}} طرد شدند. [[نظریه]] [[امامت مفضول]] باعث شد تا افراد برجسته غیرشیعی هرچه بیشتر خود را به گروه فوق در تثبیت عدم وصایتی بودن [[جانشین پیامبر]]{{صل}} با انگیزه‌های [[سیاسی]] نزدیک سازند، اما امام در تعامل با دسته دوم این جریان، آنان را [[شیعه]] خواندند، البته [[جهل]] اعتقادی که در میان این دسته به گرایش‌های غیرشیعی دامن می‌زد، گاهی جنبه سیاسی نیز به خود می‌گرفت. همچنین با مقایسه روایت‌های [[تقصیر]] و روایت‌های بتریه در می‌یابیم که اساس جهل اعتقادی مقصره، در باب علم امام بوده است که این [[اندیشه]] همچنان در برخی حلقه‌های فکری شیعه به ویژه تا [[زمان]] [[امام جواد]]{{ع}} باقی ماند که به عنوان محوری‌ترین مسئله با مناقشه‌هایی توأم گردید.<ref>[[قاسم کاجی|کاجی، قاسم]] و [[رسول رضوی|رضوی، رسول]]، [[بتریه و اندیشه تقصیر (مقاله)|بتریه و اندیشه تقصیر]]، ص ۱۶۲.</ref> | |||
==مقدمه== | |||
[[اهل تقصیر]] یکی از جریان‌های [[اعتقادی]] بودند که در [[زمان]] [[ائمه]]{{عم}} پدید آمدند و به سبب [[جهل]]، در محوری‌ترین کانون اعتقادی [[شیعه]] ایده‌های [[فکری]] جدیدی مطرح ساختند و با رویکردی متفاوت در مسئله [[جانشینی پیامبر]]{{صل}} [[امامت مفضول]] را پذیرفتند و اموری مانند [[عصمت]]، [[مناقب]] و... را در [[حق]] ائمه{{عم}} روا ندانستند. | [[اهل تقصیر]] یکی از جریان‌های [[اعتقادی]] بودند که در [[زمان]] [[ائمه]]{{عم}} پدید آمدند و به سبب [[جهل]]، در محوری‌ترین کانون اعتقادی [[شیعه]] ایده‌های [[فکری]] جدیدی مطرح ساختند و با رویکردی متفاوت در مسئله [[جانشینی پیامبر]]{{صل}} [[امامت مفضول]] را پذیرفتند و اموری مانند [[عصمت]]، [[مناقب]] و... را در [[حق]] ائمه{{عم}} روا ندانستند. | ||
به نظر می‌رسد بجز [[منابع روایی]] و [[حدیثی]]، می‌توان بخشی از [[اعتقاد]] این جریان را در عناصری با اندیشه‌های [[کلامی]] [[زیدی]] - [[شیعی]] جست‌وجو کرد و پیشینه بعضی آموزه‌ها را در [[اندیشه]] [[مخالفان]] [[مذهب شیعه]] و در منابع رجالی و فرقه‌نگاری یافت. نوشته حاضر می‌کوشد با [[تطبیق]] [[تفکر]] گروهی از [[زیدیه]] با نظریه جریان اهل تقصیر، چهره واقع‌بینانه‌ای از آنان ارائه دهد و چگونگی تعامل ائمه{{عم}} با جریان فکری [[مقصره]] را از نگاه ایشان ارزیابی کند تا مشخص گردد برخی از افراد این جریان که به [[گمان]] خویش [[تفکر شیعی]] را [[ترویج]] می‌دادند، چرا از دیدگاه [[امام]] ماهیت غیر شیعی داشته‌اند و چگونه با تمایز نهادن میان اندیشه تقصیر و [[روایت‌ها]] می‌توان معنای روشنی از تطور مفهوم کلامی مقصره در باب [[علم ائمه]]{{عم}} ارائه کرد. در [[منابع تاریخی]] و فرقه‌نگاری اگرچه این گروه به نام مقصره شناخته نشده‌اند، ولی به [[یقین]] کتاب‌هایی در رد [[عقاید]] جریان تقصیر در [[عصر ائمه]]{{عم}} به [[نگارش]] در آمده بود. | به نظر می‌رسد بجز [[منابع روایی]] و [[حدیثی]]، می‌توان بخشی از [[اعتقاد]] این جریان را در عناصری با اندیشه‌های [[کلامی]] [[زیدی]] - [[شیعی]] جست‌وجو کرد و پیشینه بعضی آموزه‌ها را در [[اندیشه]] [[مخالفان]] [[مذهب شیعه]] و در منابع رجالی و فرقه‌نگاری یافت. نوشته حاضر می‌کوشد با [[تطبیق]] [[تفکر]] گروهی از [[زیدیه]] با نظریه جریان اهل تقصیر، چهره واقع‌بینانه‌ای از آنان ارائه دهد و چگونگی تعامل ائمه{{عم}} با جریان فکری [[مقصره]] را از نگاه ایشان ارزیابی کند تا مشخص گردد برخی از افراد این جریان که به [[گمان]] خویش [[تفکر شیعی]] را [[ترویج]] می‌دادند، چرا از دیدگاه [[امام]] ماهیت غیر شیعی داشته‌اند و چگونه با تمایز نهادن میان اندیشه تقصیر و [[روایت‌ها]] می‌توان معنای روشنی از تطور مفهوم کلامی مقصره در باب [[علم ائمه]]{{عم}} ارائه کرد. در [[منابع تاریخی]] و فرقه‌نگاری اگرچه این گروه به نام مقصره شناخته نشده‌اند، ولی به [[یقین]] کتاب‌هایی در رد [[عقاید]] جریان تقصیر در [[عصر ائمه]]{{عم}} به [[نگارش]] در آمده بود. | ||