برصیصا: تفاوت میان نسخه‌ها

داستان مشهور برصیصا با سندهای گوناگون از [[ابن‌عباس]]، [[ابن‌مسعود]]، طاووس و همچنین از [[امیرمؤمنان]]، [[علی]]{{ع}} <ref>جامع‌البیان، مج ۱۴، ج ۲۸، ص ۶۳، ۶۵؛ تفسیر بغوی، ج ۴، ص ۲۹۴، ۲۹۶؛ الدرالمنثور، ج ۸، ص ۱۱۶، ۱۱۹.</ref> و در پاره‌ای منابع از [[پیامبر اسلام]]{{صل}}<ref>تلبیس ابلیس، ج ۱، ص ۳۷؛ شعب الایمان، ج ۴، ص ۳۷۲؛ احیاء علوم الدین، ج ۳،ص ۳۱.</ref> روایت و بیشتر سندهای آن [[تضعیف]] شده است؛<ref>تفسیر ثعالبی، ج ۳، ص ۳۱۹ ـ ۳۲۰؛ دائره‌المعارف الاسلامیه، ج ۳، ص ۵۴۶، «برصیصا».</ref> از جمله، روایت منسوب به [[پیامبر]]{{صل}} را [[عبید بن رفاعه]] [[نقل]] می‌کند که برخی با [[نفی]] [[صحابی]] بودن،<ref>معرفة الثقات، ج ۲، ص ۱۱۷؛ الجرح والتعدیل، ج ۵، ص ۴۰۶؛ تهذیب الکمال، ج ۱۹، ص ۲۰۵.</ref> روایت او را مرسل دانسته‌اند.<ref>تهذیب الکمال، ج ۱۹، ص ۲۰۵؛ الاصابه، ج ۵، ص ۲۰۸.</ref> از سوی دیگر به رغم آنکه برخی [[پژوهشگران]]، [[سند روایت]] منسوب به علی{{ع}} را صحیح پنداشته‌اند،<ref> المستدرک، ج ۲، ص ۴۸۴ ـ ۴۸۵؛ روح‌المعانی، مج ۱۵، ج ۲۸، ص ۸۶؛ دائره‌المعارف الاسلامیه، ج ۳، ص ۵۴۶ ـ ۵۴۷.</ref> اساسا اثری از حکایت برصیصا در [[احادیث شیعه]] به چشم نمی‌خورد و [[روایت]] [[ابن‌عباس]] و [[ابن‌مسعود]] که به احتمال زیاد از [[زمان]] [[شیخ طوسی]] به بعد به [[تفاسیر]] [[شیعه]] [[راه]] یافته، <ref>التبیان، ج ۹، ص ۵۷۰؛ مجمع البیان، ج ۹، ص ۴۳۸؛ روض‌الجنان، ج ۱۹، ص ۱۳۲ ـ ۱۳۹.</ref> از [[منابع اهل سنت]] گرفته شده <ref>الدرالمنثور، ج ۶، ص ۲۰۰.</ref> و حتی برخی آن را با [[عقل]] و [[مذهب امامیه]] ناسازگار خوانده‌اند.<ref>تفسیر جامع، ج ۷، ص ۱۱۳.</ref> دسیسه‌های گام به گام [[ابلیس]]، [[یاری]] جستن وی از [[شیاطین]] دیگر در پی [[ناتوانی]] در [[فریب]] برصیصا، [[مأمور]] شدن [[شیطانی]] به نام "ابیض" برای این کار و وارد شدن او از راه [[عبادت]] و در شکل و [[شمایل]] یک [[راهب]]، چگونگی راهیابی [[زن]] یاد شده به [[صومعه]] برصیصا و نقش [[شیطان]] در فاش شدن [[خیانت]] و [[جنایت]] او، از موضوعات دیگری است که گاه با جزئیاتی متفاوت در روایتهای گوناگون داستان به چشم می‌خورد. در بیشتر روایت‌ها برصیصا راهب و در برخی دیگر، عابدی از [[بنی‌اسرائیل]] خوانده می‌شود، چنان‌که در اغلب پرداخت‌های داستان، راهیابی زن یاد شده به صومعه، با [[بیماری]] او و دعای برصیصا برای شفای وی در [[ارتباط]] است.<ref>جامع البیان، مج ۱۴، ج ۲۸، ص ۶۳، ۶۵؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۸، ص ۲۵، ۲۹؛ الدرالمنثور، ج ۸، ص ۱۱۸ ـ ۱۱۹.</ref> بنابر روایت منسوب به [[امیرمؤمنان]]، [[علی]]{{ع}} او زنی است که شیطان دچار جنونش کرده و در [[دل]] برادرانش [[القا]] می‌کند که شفای او به دست برصیصاست. در روایت ابن‌عباس از [[برادران]] سه‌گانه‌ای یاد می‌شود که [[خواهر]] [[بیمار]] خود را به دست برصیصا به عنوان فردی مورد [[اعتماد]] سپرده، روانه [[سفر]] می‌شوند. روایت ابن‌مسعود از زن [[چوپانی]] یاد می‌کند که شب را به صومعه برصیصا [[پناه]] می‌برده است. حکایت برصیصا در منابع متأخر با بسط و جزئیات بیشتری آمده است.<ref>زادالمسیر، ج ۸، ص ۲۱۹، ۲۲۳؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۸، ص ۲۵، ۲۹.</ref> حتی در برخی منابع از باردار شدن آن [[زن]]، [[تولد]] نوزاد و کشته شدن او نیز به دست برصیصا یاد می‌شود.<ref>اغاثة اللهفان، ج ۱، ص ۱۸۴.</ref> اصل داستان [[عبری]] و از [[اخبار]] [[بنی‌اسرائیل]] است؛<ref>البدایة والنهایه، ج ۲، ص ۱۶۲ ـ ۱۶۳؛ بحارالانوار، ج ۱۰۸، ص ۱۹۲؛ مجله سخن، دوره ۱۳، ش ۲ «هشت تحریر از داستان برصیصای عابد».</ref> ولی منبع پیش از [[اسلام]] آن معلوم نیست و به احتمال فراوان از زبان [[اهل کتاب]] شنیده شده است.<ref>دائره‌المعارف الاسلامیه، ج ۳، ص ۵۴۷؛ من وحی القرآن، ج ۲۲، ص ۱۲۷.</ref> در برخی منابع از [[وهب بن منبه]] نیز [[نقل]] می‌شود.

==منابع==