جز
جایگزینی متن - 'تجلی' به 'تجلی'
جز (جایگزینی متن - 'صدر' به 'صدر') |
جز (جایگزینی متن - 'تجلی' به 'تجلی') |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*یکی از اساسی‌ترین [[معتقدات]] [[باطنی]] [[اسلام]] پس از [[توحید]]<ref>توحید خداوند متعال یعنی خداوند با جمیع مختصاتش از ذات، صفات، اسما و افعال، واحد است و در هیچ یک از این مراتب، شائبه دوئیت و غیریت، مشهود نیست، و نمی‌تواند مشهود باشد. در تمام عوالم و جهان هستی، ذات مستقل قیوم بالذات و وجود محض بسیط و خارج از هرگونه قید و تعین یکی است و آن وجود اقدس حضرت حق است، تبارک و تعالی و در تمام عوالم، هر صفتی چون: علم، قدرت، حیات، و... و هر اسمی چون: عالِم، قادر، حَیّ و... بالاصاله و الحقیقه اختصاص به ذات حق دارد، و آن علم واحد و قدرت واحده و حیات واحده هستند و هم‌چنین عالم و قادر و حی واحد است و اوست ذات اقدس حق که بدین صفات موصوف است. پس صفت علم و اسم عالم واحد است و آن برای ذات حق متعال است. در تمام عوالم و جهان هستی، هر فعلی بالاصاله و الحقیقه، اختصاص به خدا دارد، هیچ موجودی از موجودات نمی‌تواند مستقلاً دارای فعلی باشد، مگر آنکه آن فعل بالاصاله برای خداست و تمام افعال در جهان، فعل واحدی است و همه فعل‌الله است. این مراتب سه‌گانه توحید: یعنی توحید در ذات، توحید در اسما و صفات و توحید در افعال، از خصائص الهیون است و همه بر آن متفقند و بر این اصل، هر مذهب و مکتبی که استوارتر بوده و توانسته است برهان قوی‌تر بیاورد، توحید را روشن‌تر ساخته است. از میان همه طبقات الهیون، امت اسلام، توحیدش بهتر و استوارتر است، زیرا آورنده آن حضرت محمدبن عبدالله{{صل}}، خود به درجه اقصای از توحید رسیده بود و این باب را بر امت خود مفتوح فرمود.</ref>، | *یکی از اساسی‌ترین [[معتقدات]] [[باطنی]] [[اسلام]] پس از [[توحید]]<ref>توحید خداوند متعال یعنی خداوند با جمیع مختصاتش از ذات، صفات، اسما و افعال، واحد است و در هیچ یک از این مراتب، شائبه دوئیت و غیریت، مشهود نیست، و نمی‌تواند مشهود باشد. در تمام عوالم و جهان هستی، ذات مستقل قیوم بالذات و وجود محض بسیط و خارج از هرگونه قید و تعین یکی است و آن وجود اقدس حضرت حق است، تبارک و تعالی و در تمام عوالم، هر صفتی چون: علم، قدرت، حیات، و... و هر اسمی چون: عالِم، قادر، حَیّ و... بالاصاله و الحقیقه اختصاص به ذات حق دارد، و آن علم واحد و قدرت واحده و حیات واحده هستند و هم‌چنین عالم و قادر و حی واحد است و اوست ذات اقدس حق که بدین صفات موصوف است. پس صفت علم و اسم عالم واحد است و آن برای ذات حق متعال است. در تمام عوالم و جهان هستی، هر فعلی بالاصاله و الحقیقه، اختصاص به خدا دارد، هیچ موجودی از موجودات نمی‌تواند مستقلاً دارای فعلی باشد، مگر آنکه آن فعل بالاصاله برای خداست و تمام افعال در جهان، فعل واحدی است و همه فعل‌الله است. این مراتب سه‌گانه توحید: یعنی توحید در ذات، توحید در اسما و صفات و توحید در افعال، از خصائص الهیون است و همه بر آن متفقند و بر این اصل، هر مذهب و مکتبی که استوارتر بوده و توانسته است برهان قوی‌تر بیاورد، توحید را روشن‌تر ساخته است. از میان همه طبقات الهیون، امت اسلام، توحیدش بهتر و استوارتر است، زیرا آورنده آن حضرت محمدبن عبدالله{{صل}}، خود به درجه اقصای از توحید رسیده بود و این باب را بر امت خود مفتوح فرمود.</ref>، تجلی تامّ اسما و [[صفات حق]] سبحانه در [[مظهر]] [[انسان کامل]] است. از نظر عرفا، خصوصاً [[ابن عربی]] و شارحان آثار او، هر یک از [[اسمای الهی]] در [[علم]] لایتناهی [[خداوند سبحان]]، دارای صورت باطنی‌ای هستند که به آن "ماهیت" و "عینِ ثابته" می‌گویند و همان اسما در [[عالم ظاهر]]، صورت‌های خارجی‌ای دارند که "مظاهر" و "موجودات عینیه" نامیده میشوند و قطعاً آن صُوَر [[باطنیه]]، ربِّ آن صُور خارجیه هستند. به عبارت دیگر، هر یک از موجوداتی که در عالَم ظاهر و خارج وجود دارند، نِمودی از یک ماهیت و عین ثابته‌ای در [[عالم باطن]] هستند<ref>محمد داوود قیصری، شرح فصوص الحکم، مقدمه قیصری بر فصوص، ص۱۲۷؛ ر.ک: سید علی رضا صدر حسینی، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، ص۲۰۱- ۲۰۶.</ref>. [[انسان کامل]]، نِمود خارجیِ [[حقیقت محمدیه]] است و [[حقیقت محمدیه]]، ماهیت و عین ثابته [[انسان کامل]] در عالم اعیان است<ref>امام خمینی، مصباح الهدایه الی الخلافة و الولایه، ص۳۰ - ۳۵.</ref>. | ||
*از نظر [[قیصری]]، [[انسان کامل]]، [[قطب]] الاقطاب و [[مظهر اسم]] جامع "[[الله]]" است و اسم جامع "[[الله]]" محیط بر سایر [[اسمای الهی]] است، لذا بر جمیع [[اسمای الهی]]، [[فیض]] و [[استمداد]] می‌رساند، پس مربوب اسم جامع که همان [[حقیقت محمدیه]] در عالم اعیان و [[انسان کامل]] در عالم خارج می‌باشد، به وسیله [[اسم اعظم]] "[[الله]]" تمام صور موجود در [[جهان]] را [[تربیت]] و [[سرپرستی]] می‌کند<ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، مقدمه قیصری بر فصوص، ص۱۲۷.</ref> و این همان جنبه [[ولایت تکوینی]] [[انسان کامل]] است که از نظر [[ابن عربی]] بر [[انسانی]] اطلاق می‌شود که [[مظهر]] صفات و [[اسمای الهی]] باشد و به [[برکت]] وجود [[مقدس]] او [[زمین]] و [[آسمان]] [[خلق]] شده و [[رزق]] و [[عنایات]] [[الهی]] به مدد [[فیض]] او به خلایق می‌رسد. [[انسان کامل]] چون [[مظهر اسم]] جامع "[[الله]]" است، تجلی‌گاه [[حق]] برای همه حقایق و مراتب وجود است. او [[جهان]] کوچکی است که در آینه وجودش همه [[کمالات]] [[جهان]] بزرگ انعکاس یافته است، به همین [[دلیل]] از میان موجودات، تنها [[انسان کامل]] است که [[شایستگی]] [[خلافت الهی]] و [[جانشینی خدا]] را دارد. [[ابن عربی]] [[معتقد]] است [[انسان کامل]] - که به زبان رمز، [[آدم]] نامیده شده است - همان جنس بشری در بالاترین مراتبش است که [[کمالات]] وجود [[عقلی]]، [[روحی]] و [[مادّی]] جز در او جمع نشده است<ref>ابن‌عربی، فصوص الحکم، مقدمه مصحح، ص۳۷.</ref>. | *از نظر [[قیصری]]، [[انسان کامل]]، [[قطب]] الاقطاب و [[مظهر اسم]] جامع "[[الله]]" است و اسم جامع "[[الله]]" محیط بر سایر [[اسمای الهی]] است، لذا بر جمیع [[اسمای الهی]]، [[فیض]] و [[استمداد]] می‌رساند، پس مربوب اسم جامع که همان [[حقیقت محمدیه]] در عالم اعیان و [[انسان کامل]] در عالم خارج می‌باشد، به وسیله [[اسم اعظم]] "[[الله]]" تمام صور موجود در [[جهان]] را [[تربیت]] و [[سرپرستی]] می‌کند<ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، مقدمه قیصری بر فصوص، ص۱۲۷.</ref> و این همان جنبه [[ولایت تکوینی]] [[انسان کامل]] است که از نظر [[ابن عربی]] بر [[انسانی]] اطلاق می‌شود که [[مظهر]] صفات و [[اسمای الهی]] باشد و به [[برکت]] وجود [[مقدس]] او [[زمین]] و [[آسمان]] [[خلق]] شده و [[رزق]] و [[عنایات]] [[الهی]] به مدد [[فیض]] او به خلایق می‌رسد. [[انسان کامل]] چون [[مظهر اسم]] جامع "[[الله]]" است، تجلی‌گاه [[حق]] برای همه حقایق و مراتب وجود است. او [[جهان]] کوچکی است که در آینه وجودش همه [[کمالات]] [[جهان]] بزرگ انعکاس یافته است، به همین [[دلیل]] از میان موجودات، تنها [[انسان کامل]] است که [[شایستگی]] [[خلافت الهی]] و [[جانشینی خدا]] را دارد. [[ابن عربی]] [[معتقد]] است [[انسان کامل]] - که به زبان رمز، [[آدم]] نامیده شده است - همان جنس بشری در بالاترین مراتبش است که [[کمالات]] وجود [[عقلی]]، [[روحی]] و [[مادّی]] جز در او جمع نشده است<ref>ابن‌عربی، فصوص الحکم، مقدمه مصحح، ص۳۷.</ref>. | ||
*[[عفیفی]] (مصحّح فصوص)، می‌گوید: اگرچه در بسیاری گفتارهای [[ابن عربی]]، [[انسان کامل]] مترادف جنس بشری است، در [[حقیقت]] جز بر بالاترین مرتبه [[انسان]]، که مرتبه [[انبیا]] و اولیاست [[صدق]] نمی‌کند، اکملِ همه [[انبیا]] و [[اولیای الهی]] نیز [[حضرت محمد]]{{صل}} است. اما با این حال، ناگفته نماند که منظور از [[حقیقت محمدیه]] شخص [[نبیّ]] خاتم نیست، بلکه [[مقام]] و جایگاهی است [[ظهور]] یافته در [[انسان]] که جامع همه اسما و [[صفات الهی]] است، اما در این میان تنها [[رسول]] اعظم{{صل}} از این [[جایگاه]] برخوردار است. او، هم مرتبه [[نبوت]] را داراست، هم [[رسالت]] و هم [[ولایت]] کلّیه را. در این [[تصور]]، [[انسان کامل]]، [[حقیقت محمدیه]] می‌شود که تحقق ارضی آن به صورت [[پیامبر اسلام]]{{صل}} است<ref>ابن‌عربی، فصوص الحکم، مقدمه مصحح، ص۳۷. برای وصف مقام حضرت محمد{{صل}} ر.ک: ابن‌عربی، فتوحات المکیه، ج۲، ص۹۷؛ همو، فصوص الحکم، فص محمدی سیدمحمدحیدر علوی نژاد، افق‌های کمال، ص۱۰۹- ۱۱۰.</ref>. | *[[عفیفی]] (مصحّح فصوص)، می‌گوید: اگرچه در بسیاری گفتارهای [[ابن عربی]]، [[انسان کامل]] مترادف جنس بشری است، در [[حقیقت]] جز بر بالاترین مرتبه [[انسان]]، که مرتبه [[انبیا]] و اولیاست [[صدق]] نمی‌کند، اکملِ همه [[انبیا]] و [[اولیای الهی]] نیز [[حضرت محمد]]{{صل}} است. اما با این حال، ناگفته نماند که منظور از [[حقیقت محمدیه]] شخص [[نبیّ]] خاتم نیست، بلکه [[مقام]] و جایگاهی است [[ظهور]] یافته در [[انسان]] که جامع همه اسما و [[صفات الهی]] است، اما در این میان تنها [[رسول]] اعظم{{صل}} از این [[جایگاه]] برخوردار است. او، هم مرتبه [[نبوت]] را داراست، هم [[رسالت]] و هم [[ولایت]] کلّیه را. در این [[تصور]]، [[انسان کامل]]، [[حقیقت محمدیه]] می‌شود که تحقق ارضی آن به صورت [[پیامبر اسلام]]{{صل}} است<ref>ابن‌عربی، فصوص الحکم، مقدمه مصحح، ص۳۷. برای وصف مقام حضرت محمد{{صل}} ر.ک: ابن‌عربی، فتوحات المکیه، ج۲، ص۹۷؛ همو، فصوص الحکم، فص محمدی سیدمحمدحیدر علوی نژاد، افق‌های کمال، ص۱۰۹- ۱۱۰.</ref>. | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
#'''[[معجزه]]:''' این چنین صفتی از دیدگاه [[امام]]، ناشی از [[عبودیت]] است که [[ربوبیت]] را به دنبال دارد. چنان که در [[روایت]] [[امام صادق]]{{ع}} هم اشاره می‌شود {{متن حدیث|اَلْعُبُودِيَّةُ جَوْهَرَةٌ كُنْهُهَا اَلرُّبُوبِيَّةُ...}}. | #'''[[معجزه]]:''' این چنین صفتی از دیدگاه [[امام]]، ناشی از [[عبودیت]] است که [[ربوبیت]] را به دنبال دارد. چنان که در [[روایت]] [[امام صادق]]{{ع}} هم اشاره می‌شود {{متن حدیث|اَلْعُبُودِيَّةُ جَوْهَرَةٌ كُنْهُهَا اَلرُّبُوبِيَّةُ...}}. | ||
#'''[[اسم اعظم]]:''' در [[روایات]] گفته شده "[[آصف]]" که توانست تختِ مَلِکه [[سبأ]] را طَرفة‌العینی در حضور [[سلیمان]]{{ع}} حاضر سازد، یک یا دو حرف را از [[اسم اعظم]] دارا بود، ولی [[اهل بیت]]{{عم}} دارای همه آن هستند. ایشان معتقدند: "اگر [[اسمای الهی]] را با توجه به [[ظهور]] و [[کثرت]] در نظر بگیریم، در این صورت به اعظم و غیراعظم تقسیم میشوند، اما اگر [[اسمای الهی]] را به اعتبار احدیت در نظر بگیریم، تمام [[اسمای الهی]] در این صورت [[اسم اعظم]] خواهند بود". | #'''[[اسم اعظم]]:''' در [[روایات]] گفته شده "[[آصف]]" که توانست تختِ مَلِکه [[سبأ]] را طَرفة‌العینی در حضور [[سلیمان]]{{ع}} حاضر سازد، یک یا دو حرف را از [[اسم اعظم]] دارا بود، ولی [[اهل بیت]]{{عم}} دارای همه آن هستند. ایشان معتقدند: "اگر [[اسمای الهی]] را با توجه به [[ظهور]] و [[کثرت]] در نظر بگیریم، در این صورت به اعظم و غیراعظم تقسیم میشوند، اما اگر [[اسمای الهی]] را به اعتبار احدیت در نظر بگیریم، تمام [[اسمای الهی]] در این صورت [[اسم اعظم]] خواهند بود". | ||
#'''نداشتن حدّ یقف:''' از نظر [[امام خمینی]]: "[[اهل]] [[یثرب]] [[انسانی]]، [[مقام]] مشخصی ندارند و [[انسان کامل]] رقّ منشوری است که از هیولای قابل | #'''نداشتن حدّ یقف:''' از نظر [[امام خمینی]]: "[[اهل]] [[یثرب]] [[انسانی]]، [[مقام]] مشخصی ندارند و [[انسان کامل]] رقّ منشوری است که از هیولای قابل تجلی گرفته و تا استهلاک در [[حضرت]] احدیت گسترده است". | ||
#'''[[مقام عبودیت]]:''' از نظر [[امام]]، [[فخر]] [[انسان کامل]] این است که او را [[عبدالله]] بدانند، کما اینکه در [[شهادت]] در [[نماز]] گفته می‌شود که "[[رسول الله]]، [[عبدالله]] است و سپس [[رسول الله]]"، [[عبودیت]]، از بالاترین افتخارات [[پیامبر اکرم]]{{صل}} است. | #'''[[مقام عبودیت]]:''' از نظر [[امام]]، [[فخر]] [[انسان کامل]] این است که او را [[عبدالله]] بدانند، کما اینکه در [[شهادت]] در [[نماز]] گفته می‌شود که "[[رسول الله]]، [[عبدالله]] است و سپس [[رسول الله]]"، [[عبودیت]]، از بالاترین افتخارات [[پیامبر اکرم]]{{صل}} است. | ||
#'''[[عقل]] کل و [[روح]]:''' مصداق {{متن حدیث| أَجْسَادُكُمْ فِي الْأَجْسَادِ وَ أَرْوَاحُكُمْ فِي الْأَرْوَاحِ}}. | #'''[[عقل]] کل و [[روح]]:''' مصداق {{متن حدیث| أَجْسَادُكُمْ فِي الْأَجْسَادِ وَ أَرْوَاحُكُمْ فِي الْأَرْوَاحِ}}. | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
#'''[[مقام]] قاب قوسین:''' [[مقام]] اسما و صفات و [[حضرت]] علمیه است که آن را تعیّن ثانی می‌گویند. | #'''[[مقام]] قاب قوسین:''' [[مقام]] اسما و صفات و [[حضرت]] علمیه است که آن را تعیّن ثانی می‌گویند. | ||
#'''مقامِ "أو أدنی" یا [[قلب]] وسیع:''' [[امام]] در این باره می‌فرماید: "... یعنی [[مقام]] اتصال به احدیت، بنابراین، چون وجود به معنای وجود منبسط است، پس [[قلب]] [[حضرت ختمی مرتبت]] اَوسَع از وجود است، زیرا دارای [[مقام]] اتصال به احدیت است و این اَوسع از وجود منبسط است". | #'''مقامِ "أو أدنی" یا [[قلب]] وسیع:''' [[امام]] در این باره می‌فرماید: "... یعنی [[مقام]] اتصال به احدیت، بنابراین، چون وجود به معنای وجود منبسط است، پس [[قلب]] [[حضرت ختمی مرتبت]] اَوسَع از وجود است، زیرا دارای [[مقام]] اتصال به احدیت است و این اَوسع از وجود منبسط است". | ||
#'''[[ظهور]] و | #'''[[ظهور]] و تجلی [[حق]] [[متعال]] در [[انسان کامل]]:''' [[امام]] در این باره می‌فرماید: "[[انسان کامل]] جمیعِ [[سلسله]] وجود است و اوّل و آخِر و ظاهر و [[باطن]] است". | ||
*[[انسان]] کامل از دیدگاه [[امام خمینی]] [[انسانی]] است که بر قوای خود مسلط باشد و مراحل روحی‌اش را از لحاظ [[اخلاقی]] کامل کند. در این حال [[انسان]] [[مظهر]] [[قدرت]]، [[علم]]، کمال، وجود و [[عفو]] [[الهی]] می‌شود. از این حیث همه [[انسان‌ها]] در [[پیروی]] از [[حجت‌های الهی]] می‌توانند به مراتبی از [[کمال انسانی]] [[دست]] یابند که در ابعاد مختلف وجودی [[انسان]] جریان دارد<ref>به نقل از: احمد عابدی، "انسان کامل از دیدگاه امام خمینی"، مجله آینه پژوهش، مهر و آبان ۱۳۷۸، شماره ۵۸، ص۶۴ - ۷۲.</ref><ref>[[هادی اکبری ملک‌آبادی|اکبری]] و [[رقیه یوسفی سوته|یوسفی]]، [[ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی (کتاب)| ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی]]، ص۴۳-۴۸.</ref>. | *[[انسان]] کامل از دیدگاه [[امام خمینی]] [[انسانی]] است که بر قوای خود مسلط باشد و مراحل روحی‌اش را از لحاظ [[اخلاقی]] کامل کند. در این حال [[انسان]] [[مظهر]] [[قدرت]]، [[علم]]، کمال، وجود و [[عفو]] [[الهی]] می‌شود. از این حیث همه [[انسان‌ها]] در [[پیروی]] از [[حجت‌های الهی]] می‌توانند به مراتبی از [[کمال انسانی]] [[دست]] یابند که در ابعاد مختلف وجودی [[انسان]] جریان دارد<ref>به نقل از: احمد عابدی، "انسان کامل از دیدگاه امام خمینی"، مجله آینه پژوهش، مهر و آبان ۱۳۷۸، شماره ۵۸، ص۶۴ - ۷۲.</ref><ref>[[هادی اکبری ملک‌آبادی|اکبری]] و [[رقیه یوسفی سوته|یوسفی]]، [[ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی (کتاب)| ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی]]، ص۴۳-۴۸.</ref>. | ||