اخلاص در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'راه' به 'راه'
جز (جایگزینی متن - 'فرد' به 'فرد') |
جز (جایگزینی متن - 'راه' به 'راه') |
||
خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
'''[[اخلاص]]''' در لغت به معنای [[خالص]] کردن، ویژه کردن، [[خلوص نیت]] داشتن و [[عقیده]] [[پاک]] و ارادت صادق داشتن است. اخلاص یعنی پاک کردن [[نیت]] از تمام آلودگیها برای [[خدا]] و [[اقرار]] به [[یگانگی]] او. اخلاص یعنی به طور کامل رو سوی خدا آوردن و از دیگران بریدن<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم.</ref>. | '''[[اخلاص]]''' در لغت به معنای [[خالص]] کردن، ویژه کردن، [[خلوص نیت]] داشتن و [[عقیده]] [[پاک]] و ارادت صادق داشتن است. اخلاص یعنی پاک کردن [[نیت]] از تمام آلودگیها برای [[خدا]] و [[اقرار]] به [[یگانگی]] او. اخلاص یعنی به طور کامل رو سوی خدا آوردن و از دیگران بریدن<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم.</ref>. | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
در [[مکتب]] [[وحی]] [[اخلاص در دین]] و پیراستن [[روح]] و [[اندیشه]] و عمل از هر چیزی که مورد پسند خدا نباشد اهمیت بسیار دارد. در [[آیات]] متعددی در [[قرآن]] بر [[لزوم]] وجود این خصیصه در [[انسان]] تأکید شده است؛ از جمله: {{متن قرآن|وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ}}<ref>«و فرمانی نیافته بودند جز این که خدا را در حالی که دین خویش را برای او ناب داشتهاند، با درستی آیین، بپرستند» سوره بینه، آیه ۵.</ref>؛ و [[فرمان]] نیافته بودند جز اینکه خدا را بپرستند، و در حالی که به توحیدگراییدهاند، [[دین]] [خود] را برای او خالص گردانند. در کنار کسانی که برای پاکسازی و خلوص نیت خویش در [[راه خدا]] تلاش میکنند (مخلِصین)، [[قرآن کریم]] از افرادی نام میبرد که تمام وجودشان برای خدا و به [[دست خدا]] خالص شده است ([[مخلَصین]]). این مرتبه از اخلاص، بالاترین مرحله آن است و تنها به [[مدد الهی]] و [[توفیق]] او شامل کسانی میشود که در مسیر [[تقرّب]] به سوی خدا حرکت کردهاند. قرآن کریم برخی از [[انبیا]] را با این ویژگی ستوده است<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذَلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ}} «و بیگمان آن زن آهنگ وی کرد و وی نیز اگر برهان پروردگار خویش را نمیدید آهنگ او میکرد بدین گونه (بر آن بودیم) تا از او زشتی و پلیدکاری را بگردانیم که او از بندگان ناب ما بود» سوره یوسف، آیه ۲۴.</ref>. [[شیطان]] نیز به صراحت اعلام کرده است که در اغواگری خویش، بر [[بندگان]] [[مخلَص]] [[خدا]] هیچ | در [[مکتب]] [[وحی]] [[اخلاص در دین]] و پیراستن [[روح]] و [[اندیشه]] و عمل از هر چیزی که مورد پسند خدا نباشد اهمیت بسیار دارد. در [[آیات]] متعددی در [[قرآن]] بر [[لزوم]] وجود این خصیصه در [[انسان]] تأکید شده است؛ از جمله: {{متن قرآن|وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ}}<ref>«و فرمانی نیافته بودند جز این که خدا را در حالی که دین خویش را برای او ناب داشتهاند، با درستی آیین، بپرستند» سوره بینه، آیه ۵.</ref>؛ و [[فرمان]] نیافته بودند جز اینکه خدا را بپرستند، و در حالی که به توحیدگراییدهاند، [[دین]] [خود] را برای او خالص گردانند. در کنار کسانی که برای پاکسازی و خلوص نیت خویش در [[راه خدا]] تلاش میکنند (مخلِصین)، [[قرآن کریم]] از افرادی نام میبرد که تمام وجودشان برای خدا و به [[دست خدا]] خالص شده است ([[مخلَصین]]). این مرتبه از اخلاص، بالاترین مرحله آن است و تنها به [[مدد الهی]] و [[توفیق]] او شامل کسانی میشود که در مسیر [[تقرّب]] به سوی خدا حرکت کردهاند. قرآن کریم برخی از [[انبیا]] را با این ویژگی ستوده است<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذَلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ}} «و بیگمان آن زن آهنگ وی کرد و وی نیز اگر برهان پروردگار خویش را نمیدید آهنگ او میکرد بدین گونه (بر آن بودیم) تا از او زشتی و پلیدکاری را بگردانیم که او از بندگان ناب ما بود» سوره یوسف، آیه ۲۴.</ref>. [[شیطان]] نیز به صراحت اعلام کرده است که در اغواگری خویش، بر [[بندگان]] [[مخلَص]] [[خدا]] هیچ راه نفوذی ندارد: {{متن قرآن|... وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ * إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ}}<ref>«... و همگان را از راه به در خواهم برد * بجز از میان آنان بندگان نابت را» سوره حجر، آیه ۳۹-۴۰.</ref>. | ||
از [[امام علی]]{{ع}} [[نقل]] شده است: «[[اخلاص]] عالیترین [[هدف]] [[انسانی]] است»<ref>غررالحکم، ص۱۹۷.</ref>. و نیز فرموده است: «[[خالص]] گردانیدن عمل سختتر از خود آن است و [[پاک]] کردن [[نیت]] از [[فساد]] و ناخالصی، برای عملکنندگان، از [[جهاد]] طولانی دشوارتر است»<ref>بحارالانوار، ج۷۴؛ دانشنامه صحیفه سجادیه، ص۲۸۸.</ref>. از این سخنان آشکار میشود که [[ارزش]] هر عمل و عبادتی در نزد خدا به [[میزان]] [[خلوص]] فرد در نیت و [[صداقت]] و [[راستی]] او در توجه به سوی [[خدای متعال]] بستگی دارد. ممکن است قالب و شکل یک عمل خوب و [[پسندیده]] باشد اما مادام که [[روح]] اخلاص در آن نباشد نه تنها موجب [[رضایت خدا]] و [[قرب]] به سوی او نمیشود بلکه [[انسان]] را از خدا دور و دورتر میسازد. | از [[امام علی]]{{ع}} [[نقل]] شده است: «[[اخلاص]] عالیترین [[هدف]] [[انسانی]] است»<ref>غررالحکم، ص۱۹۷.</ref>. و نیز فرموده است: «[[خالص]] گردانیدن عمل سختتر از خود آن است و [[پاک]] کردن [[نیت]] از [[فساد]] و ناخالصی، برای عملکنندگان، از [[جهاد]] طولانی دشوارتر است»<ref>بحارالانوار، ج۷۴؛ دانشنامه صحیفه سجادیه، ص۲۸۸.</ref>. از این سخنان آشکار میشود که [[ارزش]] هر عمل و عبادتی در نزد خدا به [[میزان]] [[خلوص]] فرد در نیت و [[صداقت]] و [[راستی]] او در توجه به سوی [[خدای متعال]] بستگی دارد. ممکن است قالب و شکل یک عمل خوب و [[پسندیده]] باشد اما مادام که [[روح]] اخلاص در آن نباشد نه تنها موجب [[رضایت خدا]] و [[قرب]] به سوی او نمیشود بلکه [[انسان]] را از خدا دور و دورتر میسازد. | ||
خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
[[سخنان امام سجاد]]{{ع}} در [[صحیفه]] که به موضوع اخلاص مربوط میشود در ذیل این عناوین قابل بررسی است: | [[سخنان امام سجاد]]{{ع}} در [[صحیفه]] که به موضوع اخلاص مربوط میشود در ذیل این عناوین قابل بررسی است: | ||
# '''اخلاص در [[توحید]]''': اخلاص در توحید یعنی پاک گرداندن [[اعتقاد]] از [[شرک]] و دوگانگی و منزه دانستن [[پروردگار]] از همتا و ضدّ. [[حضرت]] در نخستین [[نیایش]] [[صحیفه]] میفرماید: {{متن حدیث|وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا... دَلَّنَا عَلَيْهِ مِنَ الْإِخْلَاصِ لَهُ فِي تَوْحِيدِهِ}}؛ «و [[حمد]] و [[سپاس]] خداوندی را که... ما را با [[اخلاص]] در [[توحید]] او | # '''اخلاص در [[توحید]]''': اخلاص در توحید یعنی پاک گرداندن [[اعتقاد]] از [[شرک]] و دوگانگی و منزه دانستن [[پروردگار]] از همتا و ضدّ. [[حضرت]] در نخستین [[نیایش]] [[صحیفه]] میفرماید: {{متن حدیث|وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا... دَلَّنَا عَلَيْهِ مِنَ الْإِخْلَاصِ لَهُ فِي تَوْحِيدِهِ}}؛ «و [[حمد]] و [[سپاس]] خداوندی را که... ما را با [[اخلاص]] در [[توحید]] او راه نمود»<ref>نیایش یکم.</ref>. حضرت هنگام [[پناه]] بردن به [[خداوند]] از [[مکر]] [[شیطان]] از کسانی یاد میکند که به [[ربوبیت خداوند]] [[گواهی]] داده و [[یگانگی]] وی را از روی اخلاص پذیرفتهاند<ref>نیایش هفدهم.</ref>. | ||
# '''اخلاص در [[نیّت]]''': پیش از هر کاری باید [[سعی]] در [[خلوص نیت]] داشت، چون کمال و [[نقص]] [[اعمال]]، تابع نیّت است. از این رو حضرت چنین [[دعا]] میکند: «بارخدایا... نیّت مرا به [[نیکوترین]] نیّتها و عمل مرا به [[بهترین]] اعمال فرابر»<ref>نیایش بیستم.</ref>. و نیز: «اینجا که من ایستادهام، [[جایگاه]] کسی است که... همه رغبت خویش در تو بسته و تنها اعتمادش به توست. با امیدی که در [[دل]] خود پرورده از روی [[یقین]] آهنگ تو کرده و با دلی بیمناک و اخلاصی تمام به درگه تو روی آورده است»<ref>نیایش سیویکم.</ref>. | # '''اخلاص در [[نیّت]]''': پیش از هر کاری باید [[سعی]] در [[خلوص نیت]] داشت، چون کمال و [[نقص]] [[اعمال]]، تابع نیّت است. از این رو حضرت چنین [[دعا]] میکند: «بارخدایا... نیّت مرا به [[نیکوترین]] نیّتها و عمل مرا به [[بهترین]] اعمال فرابر»<ref>نیایش بیستم.</ref>. و نیز: «اینجا که من ایستادهام، [[جایگاه]] کسی است که... همه رغبت خویش در تو بسته و تنها اعتمادش به توست. با امیدی که در [[دل]] خود پرورده از روی [[یقین]] آهنگ تو کرده و با دلی بیمناک و اخلاصی تمام به درگه تو روی آورده است»<ref>نیایش سیویکم.</ref>. | ||
# '''یقین مخلصین''': یقین دارای درجات و مراتبی است. در [[قرآن کریم]] از “علم الیقین” و “حق الیقین” سخن گفته شده است<ref>{{متن قرآن|كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ *... * ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ}} «هرگز! اگر به «دانش بیگمان» بدانید *... * سپس آن را به «دیدار بیگمان» خواهید دید» سوره تکاثر، آیه ۵ و ۷.</ref>. [[امام سجاد]]{{ع}} از [[خدا]] یقین [[اهل]] اخلاص را میطلبد: «بارخدایا... غبار تردید از دل ما بزدای و ما را [[یقینی]] چون یقین [[مخلصان]] [[عطا]] فرمای»<ref>نیایش سیوسوم.</ref>. | # '''یقین مخلصین''': یقین دارای درجات و مراتبی است. در [[قرآن کریم]] از “علم الیقین” و “حق الیقین” سخن گفته شده است<ref>{{متن قرآن|كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ *... * ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ}} «هرگز! اگر به «دانش بیگمان» بدانید *... * سپس آن را به «دیدار بیگمان» خواهید دید» سوره تکاثر، آیه ۵ و ۷.</ref>. [[امام سجاد]]{{ع}} از [[خدا]] یقین [[اهل]] اخلاص را میطلبد: «بارخدایا... غبار تردید از دل ما بزدای و ما را [[یقینی]] چون یقین [[مخلصان]] [[عطا]] فرمای»<ref>نیایش سیوسوم.</ref>. |