پرش به محتوا

ربوبیت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'فراگیری' به 'فراگیری'
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'فراگیری' به 'فراگیری')
خط ۸۱: خط ۸۱:


==پیوند اسم [[رب]] با اسما دیگر==
==پیوند اسم [[رب]] با اسما دیگر==
*[[قرآن کریم]] در موارد بسیاری اسم [[رب]] را همراه اسمای دیگر یاد می‌کند که هر کدام افزون بر بیان ویژگی خاصّ آن مورد، در [[ظهور]] شأنی از [[شئون]] [[ربوبیت]] عام [[خدا]] نقش دارد؛ مثلاً یادکرد دو اسم {{متن قرآن|الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«بخشنده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref> و {{متن قرآن|الرَّحِيمِ}}<ref>« بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref> پس از {{متن قرآن|رَبِّ الْعَالَمِينَ}}<ref>«پروردگار جهانیان را» سوره فاتحه، آیه ۲.</ref> در آغاز [[سوره]] [[حمد]]، می‌نمایاند که [[تربیت الهی]] موجودات، براساس [[فراگیری]] [[احسان]] و [[رحمت]] اوست؛ نه جلب یا دفع زیان؛ همچنین چون معنای "[[رب]]" برای برخی [[قهر]] و [[جبروت]] را تداعی می‌کند، [[خدا]] با ذکر این دو اسم آنان را به [[رحمت]] و احسانش توجه می‌دهد، تا آنها میان [[اعتقاد]] به [[صفات جمال]] و صفات جلال را که هر دو نشان [[کمال مطلق]] خدایند، یکجا داشته باشند و خواسته است به [[بندگان]] خویش بفهماند [[ربوبیت]] وی [[ربوبیت]] [[رحمت]] و [[احسان]] است، تا [[محبت]] آنان را به خود جلب کرده، نیز ایشان به فراهم آوردن [[رضایت]] او روی آورند.
*[[قرآن کریم]] در موارد بسیاری اسم [[رب]] را همراه اسمای دیگر یاد می‌کند که هر کدام افزون بر بیان ویژگی خاصّ آن مورد، در [[ظهور]] شأنی از [[شئون]] [[ربوبیت]] عام [[خدا]] نقش دارد؛ مثلاً یادکرد دو اسم {{متن قرآن|الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«بخشنده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref> و {{متن قرآن|الرَّحِيمِ}}<ref>« بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref> پس از {{متن قرآن|رَبِّ الْعَالَمِينَ}}<ref>«پروردگار جهانیان را» سوره فاتحه، آیه ۲.</ref> در آغاز [[سوره]] [[حمد]]، می‌نمایاند که [[تربیت الهی]] موجودات، براساس فراگیری [[احسان]] و [[رحمت]] اوست؛ نه جلب یا دفع زیان؛ همچنین چون معنای "[[رب]]" برای برخی [[قهر]] و [[جبروت]] را تداعی می‌کند، [[خدا]] با ذکر این دو اسم آنان را به [[رحمت]] و احسانش توجه می‌دهد، تا آنها میان [[اعتقاد]] به [[صفات جمال]] و صفات جلال را که هر دو نشان [[کمال مطلق]] خدایند، یکجا داشته باشند و خواسته است به [[بندگان]] خویش بفهماند [[ربوبیت]] وی [[ربوبیت]] [[رحمت]] و [[احسان]] است، تا [[محبت]] آنان را به خود جلب کرده، نیز ایشان به فراهم آوردن [[رضایت]] او روی آورند.
*البته فراگیر بودن [[رحمت خدا]] با عقوبت‌های [[دنیایی]] و عذاب‌های [[آخرتی]] [[متجاوزان]] به [[حدود الهی]] منافاتی ندارد، زیرا این گونه امور، گرچه ظاهرشان [[قهر]] و [[انتقام]] است، با نگاه به [[حقیقت]] و [[غایت]] آنها از مصادیق [[رحمت]] و مایه [[تربیت]] [[مردم]] و هشداری درباره وقوع [[انحراف‌ها]] و شقاوت‌هایند <ref>المنار، ج ۱، ص ۵۱.</ref>. افزون بر این، گفته شده: از آنجا که [[رب]]، مالک [[بندگان]] و مدبّر امور آنان است و هرکسی را عادلانه [[پاداش]] می‌دهد و [[حقّ]] [[ستمدیدگان]] را از [[ظالمان]] می‌ستاند، مایه [[ترس]] اشخاص و [[چیرگی]] [[خوف]] بر امیدشان می‌گردد، چون آنان معمولاً در مورد [[تکالیف الهی]] و [[حقوق مردم]] مقصِّرند، از این رو [[خدا]] صفتِ [[ربوبیّت]] خویش را با صفت [[رحمت]] همنشین ساخته، تا [[بندگان]] در کنار [[هراس]] از [[عدالت خدا]] به [[رحمت]] او نیز [[امیدوار]] باشند، به شکلی که هیچ‌کدام بر دیگری [[غلبه]] نکند و از [[رحمت]] با دو اسم {{متن قرآن|الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«بخشنده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref> و {{متن قرآن|الرَّحِيمِ}}<ref>« بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref> یاد کرده، تا رحمان بر نهایت کمالِ اتصاف به [[رحمت]] دلالت کند و [[رحیم]] بر این مطلب که این [[رحمت]] از صفات ذاتیِ معنویِ متعلق به [[بندگان]] به طور حتم است: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا}}<ref>« خداوند نسبت به شما بخشاینده است» سوره نساء، آیه ۲۹.</ref>؛ {{متن قرآن|وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا}}<ref>«با مؤمنان بخشاینده است» سوره احزاب، آیه ۴۳.</ref><ref> المنار، ج ۱، ص ۷۴ ـ ۷۵.</ref> گفتنی است دو صفت [[ربوبیّت]] و [[رحمت]]، گویای همه معانی صفات [[افعال]] الهی‌اند، زیرا ربِّ [[بندگان]] کسی است که تمام لوازم مربوط به [[آفرینش]]، [[رزق]] و [[تدبیر امور]] آنان را از روی [[احسان]] به آنها عطا می‌کند؛ یعنی کارهایش مدلول اسماءِ [[افعال]] اوست؛ نظیر [[خالق]]، رازق، باری، [[مصوّر]]، قهّار، [[وهّاب]]، [[رزّاق]]، فتاح، [[قابض]]، [[باسط]]، خافض، رافع، [[معزّ]]، [[مذلّ]]، حَکمِ [[عدل]]، لطیف، خبیر، [[حلیم]]، [[محیی]]، [[ممیت]]، [[ضارّ]]، [[نافع]]، باعث، [[شهید]]، [[توّاب]]، [[غفور]]، [[رئوف]]، شکور، [[مانع]] <ref>المنار، ج ۱، ص ۷۵.</ref>.
*البته فراگیر بودن [[رحمت خدا]] با عقوبت‌های [[دنیایی]] و عذاب‌های [[آخرتی]] [[متجاوزان]] به [[حدود الهی]] منافاتی ندارد، زیرا این گونه امور، گرچه ظاهرشان [[قهر]] و [[انتقام]] است، با نگاه به [[حقیقت]] و [[غایت]] آنها از مصادیق [[رحمت]] و مایه [[تربیت]] [[مردم]] و هشداری درباره وقوع [[انحراف‌ها]] و شقاوت‌هایند <ref>المنار، ج ۱، ص ۵۱.</ref>. افزون بر این، گفته شده: از آنجا که [[رب]]، مالک [[بندگان]] و مدبّر امور آنان است و هرکسی را عادلانه [[پاداش]] می‌دهد و [[حقّ]] [[ستمدیدگان]] را از [[ظالمان]] می‌ستاند، مایه [[ترس]] اشخاص و [[چیرگی]] [[خوف]] بر امیدشان می‌گردد، چون آنان معمولاً در مورد [[تکالیف الهی]] و [[حقوق مردم]] مقصِّرند، از این رو [[خدا]] صفتِ [[ربوبیّت]] خویش را با صفت [[رحمت]] همنشین ساخته، تا [[بندگان]] در کنار [[هراس]] از [[عدالت خدا]] به [[رحمت]] او نیز [[امیدوار]] باشند، به شکلی که هیچ‌کدام بر دیگری [[غلبه]] نکند و از [[رحمت]] با دو اسم {{متن قرآن|الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«بخشنده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref> و {{متن قرآن|الرَّحِيمِ}}<ref>« بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref> یاد کرده، تا رحمان بر نهایت کمالِ اتصاف به [[رحمت]] دلالت کند و [[رحیم]] بر این مطلب که این [[رحمت]] از صفات ذاتیِ معنویِ متعلق به [[بندگان]] به طور حتم است: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا}}<ref>« خداوند نسبت به شما بخشاینده است» سوره نساء، آیه ۲۹.</ref>؛ {{متن قرآن|وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا}}<ref>«با مؤمنان بخشاینده است» سوره احزاب، آیه ۴۳.</ref><ref> المنار، ج ۱، ص ۷۴ ـ ۷۵.</ref> گفتنی است دو صفت [[ربوبیّت]] و [[رحمت]]، گویای همه معانی صفات [[افعال]] الهی‌اند، زیرا ربِّ [[بندگان]] کسی است که تمام لوازم مربوط به [[آفرینش]]، [[رزق]] و [[تدبیر امور]] آنان را از روی [[احسان]] به آنها عطا می‌کند؛ یعنی کارهایش مدلول اسماءِ [[افعال]] اوست؛ نظیر [[خالق]]، رازق، باری، [[مصوّر]]، قهّار، [[وهّاب]]، [[رزّاق]]، فتاح، [[قابض]]، [[باسط]]، خافض، رافع، [[معزّ]]، [[مذلّ]]، حَکمِ [[عدل]]، لطیف، خبیر، [[حلیم]]، [[محیی]]، [[ممیت]]، [[ضارّ]]، [[نافع]]، باعث، [[شهید]]، [[توّاب]]، [[غفور]]، [[رئوف]]، شکور، [[مانع]] <ref>المنار، ج ۱، ص ۷۵.</ref>.
*براین پایه، [[قرآن کریم]] اسم "[[رب]]" را کنار اسماء حسنای دیگر ـ که بیشتر آنها از اسماء [[افعال]] الهی‌اند ـ یاد می‌کند؛ مانند:
*براین پایه، [[قرآن کریم]] اسم "[[رب]]" را کنار اسماء حسنای دیگر ـ که بیشتر آنها از اسماء [[افعال]] الهی‌اند ـ یاد می‌کند؛ مانند:
۲۱۸٬۲۲۷

ویرایش