بحث:آیا اعتقاد به علم غیب امام غلو نیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
بحث:آیا اعتقاد به علم غیب امام غلو نیست؟ (پرسش) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۴ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۵۲
، ۲۴ آوریل ۲۰۲۱بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
==پاسخ اجمالی== | |||
===معناشناسی=== | |||
[[غیب]] هر آن چیزی است که در دایرۀ [[محسوسات]] نباشد<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۲، ۱۳۵ ـ ۱۳۴؛ راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص ۶۱۶؛ فراهیدی، کتاب العین، ج۴، ص ۴۵۴؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱، ص ۶۵۴ و طبرسی، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص ۱۲۱.</ref>. | |||
[[غلو]] نیز در لغت به معناى تجاوز از حد و افراط در شى ء است.بدین معنا که فرد يا چيزى بيش از آنچه در او هست، توصيف شود. این واژه در لغت در مقابل واژه تقصیر به معنای کوتاهی کردن قرار دارد.<ref>لسان العرب،ابن منظور، ج 15، ص 132 </ref> و در اصطلاح [[دینی]] عبارت است از تجاوز از حد وحی به اینکه [[اهل بیت]] متصف به صفاتی شوند که خداوند برای آنها قرار نداده، مانند: اعتقاد به اینکه خداوند [[امر]] [[عالم]] را به آنها واگذار نموده و خود کنار رفته یا [[اعتقاد]] به خدایی آنها داشته و آنها را از [[حدود]] بشریّت خارج کرده و به [[الوهیت]] داخل کند و...<ref>ر.ک. [[سید محمد علی قاضی طباطبایی|قاضی طباطبایی، محمد علی]]، [[مقدمه‌ای بر کتاب علم امام (کتاب)|مقدمه‌ای بر کتاب علم امام]]، ص ۵۲۰؛ [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب (کتاب)|علم غیب]]، ص۱۲۲؛ [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[ادب فنای مقربان ج۶ (کتاب)|ادب فنای مقربان]]، ج۶، ص۳۲۱؛ [[سید نورالدین شریعتمدار جزایری|شریعتمدار جزایری، سید نورالدین]]، [[امام حسین و علم به شهادت (مقاله)|امام حسین و علم به شهادت]]؛ [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص ۳۴ـ۳۶؛ [[رحیم لطیفی|لطیفی، رحیم]]، [[علم غیب معصوم ۳ (مقاله)|علم غیب معصوم]]، ماهنامه معارف، ش ۴۸، ص۱۰ـ۱۶؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۴۴؛ [[سید محمد فائز باقری|باقری، سید محمد فائز]]، [[بررسی علم اولیای الهی (پایان‌نامه)|بررسی علم اولیای الهی]]، ص۱۵۴ـ ۱۶۴؛ [[علی جزیری احسائی|جزیری احسائی، علی]]، [[دفع الریب عن علم الغیب (کتاب)|دفع الریب عن علم الغیب]]، ص۲۷؛ [[محمد حسن وکیلی|وکیلی، محمد حسن]]، علم غیب امام، (تبیین دیدگاه اعتدالی و صحیح)، فصلنامه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام؛ [[محمد رضا بهدار|بهدار، محمد رضا]]، [[گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه (مقاله)|گستره علم امام در اندیشه علمای شیعه]]، فصلنامه تحقیقات کلامی، ش ۳، ص۴۴.</ref>. | |||
===[[غلو]] نبودن [[اعتقاد]] به علم غیب امامان{{ع}}=== | |||
برخی بر این باورند که غیب منحصرا مختص خدا است لذا اعتقاد به برخورداری [[معصوم]] از علم غیب به معنای ادعای برخورداری غیر خدا از صفات مختص خدا است که این مساله در نهایت مستلزم این است که غیر خدا را با خدا در آگاهی از غیب شریک و مساوی بدانیم و این همان تجاوز از حد شرع و [[غلو]] در [[حق]] معصوم و زمینه ساز نوعی [[شرک]] بوده و صاحب این [[پندار]] [[مشرک]] شمرده می‌شود. <ref>شاه اسماعیل، تقویة الایمان، ص۳۵ ـ ۳۶.</ref>.<ref>ر.ک. [[محمد نظیر عرفانی|نظیر عرفانی، محمد]]، [[بررسی علم غیب معصومان (پایان‌نامه)|بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین]]، ص ۱۹۰؛ [[سید محمد فائز باقری|باقری، سید محمد فائز]]، [[بررسی علم اولیای الهی (پایان‌نامه)|بررسی علم اولیای الهی]]، ص۱۵۴ـ ۱۶۴. </ref> | |||
در [[پاسخ]] به این شبهه گفته شده است: [[انسان‌ها]] به [[قدر]] وسعت وجودی خود واجد برخی صفات الهی همچون [[رحمت]]، [[علم]]، [[قدرت]] و... هستند و این امر، [[غلوآمیز]] و شرک نیست، چون میان برخورداری انسان ها از این صفات و برخورداری خدای متعال از آنها، تفاوت هایی وجود دارد. شبهه فوق ناشی از برداشت [[نادرست]] از برخی [[آیات]]<ref>مانند: سوره انعام، آیه ۵۰.</ref> و نیز عدم توجه به [[آیات]] دیگر<ref>سوره جن، آیات ۲۶ـ۲۷.</ref> است. [[علم غیب ائمه]]{{ع}} با [[ارادۀ الهی]] و در طول [[علم الهی]] و با [[اذن خداوند]] است. [[ارتباط حضرت مریم با فرشتگان]]<ref>مانند: سوره آل عمران، آیه٤٥ ـ ٤٦</ref>، [[الهام به مادر موسی]]{{س}}<ref>سوره قصص، آیه ٧</ref> و [[علوم]] جناب [[ذوالقرنین]] و [[آصف بن برخیا]]<ref>مانند: سوره نمل، آیه٤٠</ref>، نمونه‌هایی هستند که نشان می‌دهند [[اعتقاد]] به ارتباط ویژۀ [[امامان]]{{ع}} به عنوان [[حجت‌های خداوند]] بعد از [[پیامبر]]{{صل}} با [[عالم غیب]]، [[غلوآمیز]] نیست؛ بلکه ممکن بوده و [[قرآن کریم]] از رخ دادن آن در برخی موارد گزارش داده است. | |||
===ماهیت میان [[علم غیب]] خدا و [[علم غیب معصوم]]=== | |||
هر چند [[علم به غیب]] در اصل مخصوص [[خداوند]] است، اما خداوند قسمی از آن را به [[برگزیدگان]] از [[مخلوقات]] مانند [[پیامبران]] و [[امامان]] [[تعلیم]] داده است<ref>{{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ}}«او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند جز فرستاده‌ای را که بپسندد» سوره جن، آیه ۲۶ ـ ۲۷</ref>. بر این اساس آیاتی که انحصار [[علم غیب]] را برای [[خداوند متعال]] [[ثابت]] می‌نمایند<ref>مانند: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ}}«بگو که غیب، تنها از آن خداوند است» سوره یونس، آیه ۲۰.</ref> ناظر به آن دسته از علوم غیبیِ ذاتی، استقلالی و نامحدود هستند که صرفا اختصاص به [[خداوند سبحان]] داشته و در این علم هیچ شریکی برای او متصور نیست، همچنین آیاتی که علم غیب را از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و سایر موجودات [[نفی]] می‌نمایند<ref>مانند: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ}}«بگو: من به شما نمی‌گویم که گنجینه‌های خداوند نزد من است و غیب نمی‌دانم» سوره انعام، آیه ۵۰.</ref> هم ناظر به همین قسم از [[علم]] غیب‌اند؛ اما [[علم غیبی]] که امامان{{ع}} دارند با [[اراده]] و [[علم الهی]] و با [[اذن خداوند]] و تعلیم و [[عنایت]] اوست و به صورت ذاتی و استقلالی نیست<ref>ر.ک. [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات]]، ص۱۳۸؛ [[رضا برنجکار|برنجکار، رضا]]، [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران (مقاله)|مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران]]، فصلنامه مطالعات تفسیری، ش ۱۰، تابستان ۱۳۹۱، ص ۶۸ [[سید حبیب بخارایی‌زاده|بخارایی‌زاده، حبیب]]، [[علم غیب امامان از نگاه عقل كتاب و سنت (پایان‌نامه)|علم غیب امامان از نگاه عقل كتاب و سنت]]، ص ۱۱۷؛ [[محمد نظیر عرفانی|نظیر عرفانی، محمد]]، [[بررسی علم غیب معصومان (پایان‌نامه)|بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین]]، ص ۱۹۰؛ [[سید محمد فائز باقری|باقری، سید محمد فائز]]، [[بررسی علم اولیای الهی (پایان‌نامه)|بررسی علم اولیای الهی]]، ص۱۵۴ـ۱۶۴.</ref>. | |||
به عبارت دیگر ماهیت [[علم غیب معصوم]] با [[علم غیب الهی]] یکی نبوده و بلکه تفاوت هایی میان این دو وجود دارد که بر اساس آنها اعتقاد به برخورداری [[معصوم]] از [[علم غیب]]، نه تنها [[غلو]] محسوب نمی‌شود بلکه مطابق با آیات قرآن نیز هست. زیرا: [[علم غیب]] [[خداوند]] بالذات و قدیم است، اما علم غیب [[امامان]] و [[انبیاء]] بالغیر و [[مأذون]] از جانب خداوند و اعطائی است، لذا [[قرآن مجید]] به [[صراحت]] علم غیب بالذات و مستقل را از غیر [[خدا]] [[نفی]] می‌کند. همچنین علم غیب خداوند نامحدود بوده و هیچ استثناء و قیدی ندارد، اما [[علم غیب امام]] محدود به مقداری است که خداوند خواسته باشد<ref>ر.ک. [[سید محمد علی قاضی طباطبایی|قاضی طباطبایی، محمد علی]]، [[بررسی‌های اسلامی (کتاب)|بررسی‌های اسلامی]]؛ [[سید محمد فائز باقری|باقری، سید محمد فائز]]، [[بررسی علم اولیای الهی (پایان‌نامه)|بررسی علم اولیای الهی]]، ص۱۵۴ـ ۱۶۴؛ [[رضا برنجکار|برنجکار، رضا]]، [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران (مقاله)|مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران]]، فصلنامه مطالعات تفسیری، ش ۱۰، تابستان ۱۳۹۱، ص ۶۸؛ [[محمد نظیر عرفانی|نظیر عرفانی، محمد]]، [[بررسی علم غیب معصومان (پایان‌نامه)|بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین]]، ص ۱۹۰؛ [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات]]، ص۱۳۸.</ref>. [[علم خدا]] به زمان و مکان خاصی منحصر نمی‌شود، زیرا [[علم]] او ذاتی است و نه اکتسابی و [[ذات خدا]] زمان و مکان ندارد.<ref>ر.ک. [[محمد جواد مغنیه|مغنیه، محمد جواد]]، تفسیر کاشف، ج۳؛ [[محمد حسین مظفر|مظفر، محمد حسین]]، [[علم الامام (کتاب)|علم الامام]]، ص۲۸؛ [[رضا برنجکار|برنجکار، رضا]]، [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران (مقاله)|مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران]]، فصلنامه مطالعات تفسیری، ش ۱۰، تابستان ۱۳۹۱، ص ۶۸؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، مکاتبۀ اختصاصی با [[دانشنامۀ مجازی امامت و ولایت]]، پژوهشگران ماهنامه پرسمان، چند پاسخ درباره چگونگی علم امام، ماهنامه پرسمان، ش۲۵، ص۴</ref> [[علم]] [[خدا]] به حالت خاصی منحصر نمی‌شود؛ زیرا [[علم]] او ذاتی است و نه اکتسابی و [[ذات خدا]] با تغییر حالت‌ها و رویدادها تغییر نمی‌کند.<ref>ر.ک. [[محمد جواد مغنیه|مغنیه، محمد جواد]]، تفسیر کاشف، ج۳.</ref> [[علم]] [[خدا]] ازلی و ابدی است.<ref>[[محمد حسین مظفر|مظفر، محمد حسین]]، [[علم الامام (کتاب)|علم الامام]]، ص۲۸؛ ر.ک. [[رضا برنجکار|برنجکار، رضا]]، [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران (مقاله)|مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران]]، فصلنامه مطالعات تفسیری، ش ۱۰، تابستان ۱۳۹۱، ص ۶۸؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، مکاتبۀ اختصاصی با [[دانشنامۀ مجازی امامت و ولایت]]، پژوهشگران ماهنامه پرسمان، چند پاسخ درباره چگونگی علم امام، ماهنامه پرسمان، ش۲۵، ص۴</ref>[[علم]] [[خدا]] اصیل است.<ref>[[محمد حسین مظفر|مظفر، محمد حسین]]، [[علم الامام (کتاب)|علم الامام]]، ص۲۸؛ ر.ک. [[رضا برنجکار|برنجکار، رضا]]، [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران (مقاله)|مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران]]، فصلنامه مطالعات تفسیری، ش ۱۰، تابستان ۱۳۹۱، ص ۶۸</ref> بر خلاف علم غیر خدا. | |||
===نتیجه گیری=== | |||
کسی که چیزی از علم غیب و [[قدرت غیبی]] را برای غیر [[خداوند متعال]] [[اثبات]] می‌کند و میگوید: آنان به طور [[استقلال]] علم غیب نداشته بلکه به [[اذن خدا]] دارای آن هستند، [[اشتباه]] نکرده است و بر عکس کسی که برای غیر خداوند [[معتقد]] به اصالت و استقلال در علم غیب است با [[فهم]] [[عوام]] الناس [[قضاوت]] کرده و چنین کسی خالی از [[غلو]] نیست، هر چند بگوید این اصالت و استقلال را خداوند به آنان داده است؛ لذا هر گونه شائبه [[غلوّ]]، از إسناد علم غیب به هر شخصی که [[دلیل]] بر آن اقامه شده باشد، منتفی است<ref>ر.ک. [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۱۷؛ [[سید حبیب بخارایی‌زاده|بخارایی‌زاده، حبیب]]، [[علم غیب امامان از نگاه عقل كتاب و سنت (پایان‌نامه)|علم غیب امامان از نگاه عقل كتاب و سنت]]، ص ۱۱۷.</ref>. | |||
==پاسخ تفصیلی== | ==پاسخ تفصیلی== | ||
===معناشناسی=== | ===معناشناسی=== | ||