علم مبذول: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[علم معصوم]]''' است. "''' | : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[علم معصوم]]''' است. "'''علم مبذول'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[علم مبذول در قرآن]] | [[علم مبذول در حدیث]] | [[علم مبذول در کلام اسلامی]] | [[علم مبذول در فلسفه اسلامی]] | [[علم مبذول در عرفان اسلامی]]</div> | : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[علم مبذول در قرآن]] | [[علم مبذول در حدیث]] | [[علم مبذول در کلام اسلامی]] | [[علم مبذول در فلسفه اسلامی]] | [[علم مبذول در عرفان اسلامی]]</div> | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*در [[تعالیم اسلامی]] [[علم خداوند]] بر دو گونه است، | *در [[تعالیم اسلامی]] [[علم خداوند]] بر دو گونه است، علم مبذول و [[علم مکفوف]]<ref>ر.ک. [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، صفحه؟؟؟؛ [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|نهج البلاغه کلام انسان هادی]]، ص ۷۵ و ۷۶</ref> | ||
*از علم مبذول با نام‌های دیگری همچون [[علم عام]] و [[علم محمول]] نیز یاد شده است، همچنین از علم مکفوف هم با نام‌های [[علم موقوف]]، [[علم مخزون]]، [[علم مکنون]] و [[علم مستأثر]] نام برده شده است.<ref>ر.ک. [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا]]، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام، صفحه؟؟؟</ref> | *از علم مبذول با نام‌های دیگری همچون [[علم عام]] و [[علم محمول]] نیز یاد شده است، همچنین از علم مکفوف هم با نام‌های [[علم موقوف]]، [[علم مخزون]]، [[علم مکنون]] و [[علم مستأثر]] نام برده شده است.<ref>ر.ک. [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا]]، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام، صفحه؟؟؟</ref> | ||
==چیستی علم مبذول== | ==چیستی علم مبذول== | ||
* علم مبذول که [[فرشتگان]] و [[پیامبران]] و [[امامان]]{{عم}} از آن آگاه‌اند،<ref>ر.ک. [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|نهج البلاغه کلام انسان هادی]]، ص ۷۵ و ۷۶؛ [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، صفحه؟؟؟؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، مجموعه مقالات کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی، صفحه؟؟؟؛ [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا]]، [[کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام]]، صفحه؟؟؟</ref> به معنای [[علمی]] است که در عرصۀ [[جهان هستی]] به مرحلۀ [[ظهور]] رسیده یا خواهد رسید.<ref>ر.ک. [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|نهج البلاغه کلام انسان هادی]]، ص ۷۵ و ۷۶؛ [[علی عابدی شاهرودی|عابدی شاهرودی، علی]]، نظریه عدل جمعی الهی، صفحه؟؟؟</ref> آنچه در [[جهان]] پهناور هستی تحقق پذیرفته است، مصداق‌های علم مبذول است و آنچه بعداً نیز [[اتفاق]] خواهد افتاد، در [[قلمرو]] مصداق‌های علم مبذول جای دارد.<ref>ر.ک. [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|نهج البلاغه کلام انسان هادی]]، ص ۷۵ و ۷۶</ref> به عبارت دیگر علم مبذول علمی است که [[خداوند]] در قالب تقدیر ریخته و [[امضا]] نموده است<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص ۱۳۳، ح ۱</ref> و امامان{{عم}} همۀ آن را می‌دانند.<ref>ر.ک. [[محمد کاظم رحمان ستایش|رحمان ستایش، محمد کاظم]]، [[روح الله شهیدی|شهیدی، روح الله]]، [[باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم (مقاله)|باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم]]، ص ۱۲۳ ـ ۱۲۶؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، مجموعه مقالات کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی، صفحه؟؟؟</ref> [[بداء]] [[الهی]] نیز در این [[علم]] واقع می‌شود.<ref>ر.ک. [[عباس شاه منصوری|شاه منصوری، عباس]]، ارتباط علم پیشین و اختیار عباد در آثار مرحوم میرزا مهدی اصفهانی، صفحه؟؟؟</ref> این علم برای برخی [[غیب]] و برای برخی دیگر [[شهادت]] است.<ref>ر.ک. [[احمد عابدی|عابدی، احمد]]، توحید و شرک در نگاه شیعه و وهابیت، صفحه؟؟؟</ref> | * علم مبذول که [[فرشتگان]] و [[پیامبران]] و [[امامان]]{{عم}} از آن آگاه‌اند،<ref>ر.ک. [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|نهج البلاغه کلام انسان هادی]]، ص ۷۵ و ۷۶؛ [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، صفحه؟؟؟؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، مجموعه مقالات کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی، صفحه؟؟؟؛ [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا]]، [[کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام]]، صفحه؟؟؟</ref> به معنای [[علمی]] است که در عرصۀ [[جهان هستی]] به مرحلۀ [[ظهور]] رسیده یا خواهد رسید.<ref>ر.ک. [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|نهج البلاغه کلام انسان هادی]]، ص ۷۵ و ۷۶؛ [[علی عابدی شاهرودی|عابدی شاهرودی، علی]]، نظریه عدل جمعی الهی، صفحه؟؟؟</ref> آنچه در [[جهان]] پهناور هستی تحقق پذیرفته است، مصداق‌های علم مبذول است و آنچه بعداً نیز [[اتفاق]] خواهد افتاد، در [[قلمرو]] مصداق‌های علم مبذول جای دارد.<ref>ر.ک. [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|نهج البلاغه کلام انسان هادی]]، ص ۷۵ و ۷۶</ref> به عبارت دیگر علم مبذول علمی است که [[خداوند]] در قالب تقدیر ریخته و [[امضا]] نموده است<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص ۱۳۳، ح ۱</ref> و امامان{{عم}} همۀ آن را می‌دانند.<ref>ر.ک. [[محمد کاظم رحمان ستایش|رحمان ستایش، محمد کاظم]]، [[روح الله شهیدی|شهیدی، روح الله]]، [[باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم (مقاله)|باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم]]، ص ۱۲۳ ـ ۱۲۶؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، مجموعه مقالات کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی، صفحه؟؟؟</ref> [[بداء]] [[الهی]] نیز در این [[علم]] واقع می‌شود.<ref>ر.ک. [[عباس شاه منصوری|شاه منصوری، عباس]]، ارتباط علم پیشین و اختیار عباد در آثار مرحوم میرزا مهدی اصفهانی، صفحه؟؟؟</ref> این علم برای برخی [[غیب]] و برای برخی دیگر [[شهادت]] است.<ref>ر.ک. [[احمد عابدی|عابدی، احمد]]، توحید و شرک در نگاه شیعه و وهابیت، صفحه؟؟؟</ref> علم مبذول در مصادیق متعددی می‌تواند نمایان شود، مانند [[علم امامان]]{{عم}} به [[حلال و حرام]]، [[علم منایا و بلایا]]، علم وصایا، علم به [[بهشت]]، [[دوزخ]] و [[آسمان]] و [[زمین]] و [[اخبار]] آن، [[علم به ملکوت]] آسمان و زمین و....<ref>ر.ک. [[محمد کاظم رحمان ستایش|رحمان ستایش، محمد کاظم]]، [[روح الله شهیدی|شهیدی، روح الله]]، [[باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم (مقاله)|باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم]]، ص ۱۲۳ ـ ۱۲۶</ref> از علم مبذول با نام‌های [[علم عام]] و علم محمول نیز یاد شده است.<ref>ر.ک. [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا]]، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام، صفحه؟؟؟؛ محمد کاظم رحمان ستایش|رحمان ستایش، محمد کاظم، روح الله شهیدی|شهیدی، روح الله، باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم (مقاله)|باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم، ص ۱۲۳ ـ ۱۲۶</ref> | ||
==چیستی [[علم مکفوف]]== | ==چیستی [[علم مکفوف]]== | ||
* علم مکفوف، [[علمی]] که مختص [[ذات خداوند]] است و کسی جز او را یارای [[درک]] آن نیست،<ref>ر.ک. [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|نهج البلاغه کلام انسان هادی]]، ص ۷۵ و ۷۶؛ [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، صفحه؟؟؟؛ [[علی عابدی شاهرودی|عابدی شاهرودی، علی]]، نظریه عدل جمعی الهی، صفحه؟؟؟؛ محمد کاظم رحمان ستایش|رحمان ستایش، محمد کاظم، روح الله شهیدی|شهیدی، روح الله، [[باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم (مقاله)|باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم]]، ص ۱۲۳ ـ ۱۲۶؛ [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا]]، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام، صفحه؟؟؟</ref> اما هرگاه [[خداوند]] [[اراده]] کند تا چیزی از آن را آشکار نماید، آن را به [[امام]] می‌آموزد و [[امامان]] پیشین را نیز از آن [[آگاه]] می‌سازد<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۵۵</ref><ref>ر.ک. [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، مجموعه مقالات کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی، صفحه؟؟؟</ref> این [[علم]] از سنخ [[علوم]] بشری نیست، بلکه [[علمی]] [[الهی]]، [[لدنی]] و [[علم صحیح]] است.<ref>ر.ک. [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|نهج البلاغه کلام انسان هادی]]، ص ۷۵ و ۷۶</ref> در [[روایات]]<ref>برای مشاهدۀ نمونه‌ها، نک: کافی، ج ۱، ص ۳۵۹، ح ۷، ۸، ۹، ص ۵۷۱، ح ۱، ص ۵۷۳، ح ۳، ص ۶۳۴، ح ۱ ـ ۴، ص ۶۳۷، ح ۲، ج ۲، ص ۳۸، ح ۶؛ بصائر الدرجات، ج ۱، ص ۱۰۹ـ ۱۱۲؛ عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۱۸۲</ref> از [[علم مکفوف]] با نام‌های دیگری مانند: [[علم مخزون]]، [[علم مکنون]]، [[علم مستأثر]] و [[علم موقوف]] نیز یاد شده است.<ref>ر.ک. [[سید محمد علی مسعودی|مسعودی، سید محمد علی]]، [[تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب (مقاله)|تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب]]، ص ۸ ـ ۱۲؛ علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام، صفحه؟؟؟</ref> | * علم مکفوف، [[علمی]] که مختص [[ذات خداوند]] است و کسی جز او را یارای [[درک]] آن نیست،<ref>ر.ک. [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|نهج البلاغه کلام انسان هادی]]، ص ۷۵ و ۷۶؛ [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، صفحه؟؟؟؛ [[علی عابدی شاهرودی|عابدی شاهرودی، علی]]، نظریه عدل جمعی الهی، صفحه؟؟؟؛ محمد کاظم رحمان ستایش|رحمان ستایش، محمد کاظم، روح الله شهیدی|شهیدی، روح الله، [[باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم (مقاله)|باز شناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم]]، ص ۱۲۳ ـ ۱۲۶؛ [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا]]، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام، صفحه؟؟؟</ref> اما هرگاه [[خداوند]] [[اراده]] کند تا چیزی از آن را آشکار نماید، آن را به [[امام]] می‌آموزد و [[امامان]] پیشین را نیز از آن [[آگاه]] می‌سازد<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۵۵</ref><ref>ر.ک. [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، مجموعه مقالات کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی، صفحه؟؟؟</ref> این [[علم]] از سنخ [[علوم]] بشری نیست، بلکه [[علمی]] [[الهی]]، [[لدنی]] و [[علم صحیح]] است.<ref>ر.ک. [[محمد رضا حکیمی|حکیمی، محمد رضا]]، [[نهج البلاغه کلام انسان هادی (مقاله)|نهج البلاغه کلام انسان هادی]]، ص ۷۵ و ۷۶</ref> در [[روایات]]<ref>برای مشاهدۀ نمونه‌ها، نک: کافی، ج ۱، ص ۳۵۹، ح ۷، ۸، ۹، ص ۵۷۱، ح ۱، ص ۵۷۳، ح ۳، ص ۶۳۴، ح ۱ ـ ۴، ص ۶۳۷، ح ۲، ج ۲، ص ۳۸، ح ۶؛ بصائر الدرجات، ج ۱، ص ۱۰۹ـ ۱۱۲؛ عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۱۸۲</ref> از [[علم مکفوف]] با نام‌های دیگری مانند: [[علم مخزون]]، [[علم مکنون]]، [[علم مستأثر]] و [[علم موقوف]] نیز یاد شده است.<ref>ر.ک. [[سید محمد علی مسعودی|مسعودی، سید محمد علی]]، [[تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب (مقاله)|تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب]]، ص ۸ ـ ۱۲؛ علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام، صفحه؟؟؟</ref> | ||
==علم مکفوف و مبذول در [[قرآن]] و [[حدیث]] == | ==علم مکفوف و مبذول در [[قرآن]] و [[حدیث]] == | ||
*برخی از [[آیات]] و روایات دال بر علم مکفوف و | *برخی از [[آیات]] و روایات دال بر علم مکفوف و علم مبذول هستند، مثلاً در مورد علم مکفوف در [[تفسیر]] آیۀ: {{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ}}<ref>سورۀ انعام، آیۀ ۷۳، سورۀ توبه، آیۀ ۹۴ و...</ref> [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند:<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، معانی الاخبار، ص ۱۴۶</ref> {{متن قرآن|اَلْغَيْبُ مَا لَمْ يَكُنْ وَ اَلشَّهَادَةُ مَا قَدْ كَانَ}} عبارت "مَا لَمْ يَكُنْ" دلالت بر [[علم مکفوف]] می‌کند.<ref>ر.ک. [[علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا]]، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام، صفحه؟؟؟</ref> و آیاتی مانند: {{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلىَ غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضىَ مِن رَّسُولٍ}}<ref>سورۀ جن، آیۀ ۲۶ و ۲۷</ref> دال بر علم مبذول هستند.<ref>ر.ک. علی رضا بهشادفر|بهشادفر، علی رضا، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام، صفحه؟؟؟</ref> | ||
*و نیز در برخی از [[روایات]] وارد شده است، [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرمایند:<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۱۰۹</ref> «همانا برای [[خدای عزوجل]] دو [[علم]] است: علم مبذول و علم مکفوف. امّا علم مبذول، پس هیچ [[علمی]] نیست که [[فرشتگان]] و [[رسولان]] آن را بدانند مگر اینکه ما آن را می‌دانیم و امّا مکفوف، علمی است که نزد [[خداوند]] عزوجلّ در امّ الکتاب است و آنگاه که خارج شود نافذ می‌شود».<ref>ر.ک. [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، صفحه؟؟؟؛ [[سید مصطفی حسینی دشتی|حسینی دشتی، سید مصطفی]]، معارف و معاریف، صفحه؟؟؟</ref> و یا [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۳۶۱</ref> «همانا خداوند دو گونه علم دارد، علمی پوشانده شده و در مخفیگاه الهی که جز او کسی از آن [[آگاهی]] ندارد و [[بداء]] از این علم است و علمی که به فرشتگان و [[رسل]] و [[پیامبران]] خویش آموخته است و ما آن را می‌دانیم».<ref>ر.ک. [[امام خمینی|خمینی، روح الله]]، توحید از دیدگاه امام خمینی، ج ۱، صفحه؟؟؟؛ [[سید محمد علی مسعودی|مسعودی، سید محمد علی]]، [[تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب (مقاله)|تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب]]، ص ۸ ـ ۱۲؛ [[سید عبدالحمید ابطحی|ابطحی، سید عبدالحمید]]، [[فرآیند آگاهی شیعیان از علم غیب امامان (مقاله)|فرآیند آگاهی شیعیان از علم غیب امامان]]، فصلنامه امامت پژوهی، ش ۲، ص ۸۱؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، مجموعه مقالات کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی، صفحه؟؟؟</ref> | *و نیز در برخی از [[روایات]] وارد شده است، [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرمایند:<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۱۰۹</ref> «همانا برای [[خدای عزوجل]] دو [[علم]] است: علم مبذول و علم مکفوف. امّا علم مبذول، پس هیچ [[علمی]] نیست که [[فرشتگان]] و [[رسولان]] آن را بدانند مگر اینکه ما آن را می‌دانیم و امّا مکفوف، علمی است که نزد [[خداوند]] عزوجلّ در امّ الکتاب است و آنگاه که خارج شود نافذ می‌شود».<ref>ر.ک. [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، صفحه؟؟؟؛ [[سید مصطفی حسینی دشتی|حسینی دشتی، سید مصطفی]]، معارف و معاریف، صفحه؟؟؟</ref> و یا [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۳۶۱</ref> «همانا خداوند دو گونه علم دارد، علمی پوشانده شده و در مخفیگاه الهی که جز او کسی از آن [[آگاهی]] ندارد و [[بداء]] از این علم است و علمی که به فرشتگان و [[رسل]] و [[پیامبران]] خویش آموخته است و ما آن را می‌دانیم».<ref>ر.ک. [[امام خمینی|خمینی، روح الله]]، توحید از دیدگاه امام خمینی، ج ۱، صفحه؟؟؟؛ [[سید محمد علی مسعودی|مسعودی، سید محمد علی]]، [[تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب (مقاله)|تفاوت نگرش علم کلام و حدیث به علم غیب]]، ص ۸ ـ ۱۲؛ [[سید عبدالحمید ابطحی|ابطحی، سید عبدالحمید]]، [[فرآیند آگاهی شیعیان از علم غیب امامان (مقاله)|فرآیند آگاهی شیعیان از علم غیب امامان]]، فصلنامه امامت پژوهی، ش ۲، ص ۸۱؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، مجموعه مقالات کنگره بین المللی ثقة الاسلام کلینی، صفحه؟؟؟</ref> | ||