خشونت رفتاری: تفاوت میان نسخه‌ها

<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">

از مهم‌ترین جلوه‌های خشونت که در [[راه و رسم نبوی]] به شدت [[نفی]] شده است، خشونت رفتاری یا [[بدرفتاری]] است. ترشرویی، اخم و تخم، [[فخرفروشی]] و [[خودنمایی]]، [[خشم]] و [[عصبانیت]]، [[زورگویی]] و [[سلطه‌گری]]، غیرت‌ورزی منفی و [[تعصب]] بی‌جا، کتک زدن و... صورت‌هایی از بدرفتاری است که آثار و پیامدهای تباه‌کننده و ویرانگری بر [[زندگی]] دارد. شکستن [[حریم]] یکدیگر با این‌گونه رفتارها و مرزشکنی و [[تعدی]] به [[حقوق]] هم، تلخ و سیاه نمودن زندگی است.

در مدرسه [[نبوی]] هرگونه بدرفتاری در [[خانواده]]، تحت هر شرایطی، [[ممنوع]] اعلام شده و سخت از آن [[پرهیز]] داده شده است. [[پیامبر]]{{صل}} به [[پیروان]] خود آموخته است: {{متن حدیث|خَيْرُ الرِّجَالِ‏ مِنْ‏ أُمَّتِي‏ الَّذِينَ‏ لَا يَتَطَاوَلُونَ‏ عَلَى أَهْلِيهِمْ وَ يَحِنُّونَ‏ عَلَيْهِمْ‏ وَ لَا يَظْلِمُونَهُمْ}}<ref>«بهترین مردان امت من کسانی‌اند که بر خانواده خود گستاخی و تعدی نکنند و به آنان محبت ورزند و به ایشان ستم ننمایند». مکارم الاخلاق، ص۲۱۶-۲۱۷.</ref>.

بدرفتاری نسبت به خانواده در صورت‌های مختلف خود را نشان می‌دهد و لازم است از هر صورتی پرهیز شود تا زندگی معنای [[انسانی]] و [[ایمانی]] بیابد، که به مواردی از آنها اشاره می‌شود<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۳۵۳.</ref>:

[[زن]] و مرد [[حق]] ندارند که با یکدیگر با ترش‌رویی و اخم و تخم روبه‌رو شوند؛ و در مدرسه نبوی از جمله [[حقوق زن]] بر مرد این است که همسرش با [[روی خوش]] با او روبه‌رو شود و بداخمی ننماید، چنان‌که در [[حدیث]] [[امام صادق]]{{ع}} بر آن تأکید شده است: {{متن حدیث|حَقُّ الْمَرْأَةِ عَلَى زَوْجِهَا... لَا يُقَبِّحُ‏ لَهَا وَجْهاً}}<ref>«حق زن بر شوهر این است که شوهر برای او روی درهم نکشد». الکافی، ج۵، ص۵۱۱؛ تهذیب الاحکام، ج۷، ص۴۵۷؛ عدة الداعی، ص۹۱؛ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۲۲۶؛ بحار الانوار، ج۱۰۳، ص۲۵۴؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۲۱، ص۴۵۳.</ref>.

[[پیامبر اکرم]]{{صل}} ترش‌رویی را سخت [[نکوهیده]] می‌دانست و [[پیروان]] خود را [[پرهیز]] می‌داد که برای یکدیگر روی [[درهم]] کشند و اخم و تخم کنند، چنان‌که از [[علی]]{{ع}} [[روایت]] شده است که [[پیامبر خدا]]{{صل}} همیشه می‌فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ يُبْغِضُ الْمُعَبِّسَ‏ فِي‏ وَجْهِ‏ إِخْوَانِهِ‏}}<ref>«خداوند کسی را که با برادران خود ترش‌رویی کند دشمن می‌دارد». الجامع الصغیر، ج۱، ص۲۸۳؛ کنز العمال، ج۳، ص۴۴۱؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۵، ص۵۲۶.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۳۵۳.</ref>

[[بدرفتاری]] با [[همسر]] می‌تواند به صورت فخرفروشی در [[رفتار]] و خودنمایی باشد که [[خداوند]] [[انسان]] را از [[زندگی]] توأم با فخرفروشی و خودنمایی پرهیز داده است: {{متن قرآن|اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ}}<ref>«بدانید که زندگانی این جهان بازیچه و سرگرمی و زیور و نازشی است میان شما و افزون خواهی در دارایی‌ها و فرزندان است» سوره حدید، آیه ۲۰.</ref>. {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ}}<ref>«که خداوند هیچ خود پسند خویشتن‌ستایی را دوست نمی‌دارد» سوره لقمان، آیه ۱۸.</ref>.

بنا کردن زندگی [[خانوادگی]] بر [[تفاخر]] و [[تظاهر]]، و رفتار کردن با یکدیگر با مایه‌های متفاخرانه و متظاهرانه، زندگی را از صورت [[انسانی]] بیرون می‌برد و آن را به خیمه‌شب‌بازی [[زشت]] و رنج‌آوری مبدل می‌سازد. در [[حدیث نبوی]] درباره چنین ازدواج‌هایی آمده است: {{متن حدیث|وَ مَنْ نَكَحَ امْرَأَةً بِمَالٍ حَلَالٍ غَيْرَ أَنَّهُ أَرَادَ بِهَا فَخْراً وَ رِيَاءً لَمْ يَزِدْهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِذَلِكَ‏ إِلَّا ذُلًّا وَ هَوَاناً}}<ref>«هر که با مال حلال با زنی ازدواج کند، اما هدفش از گرفتن او فخرفروشی و خودنمایی باشد، خدای عزّوجلّ جز بر خواری و سرشکستگی او نیفزاید». ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص۳۳۰؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۶۲؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۲۰، ص۵۱.</ref>.

[[پیامبر اکرم]]{{صل}} با فخرفروشی‌ها و خودنمایی‌ها مقابله می‌کرد تا از میدان یافتن این [[خلق و خوی]] جلوگیری شود و [[زندگی]] [[مسلمانان]] از آن [[پاک]] گردد. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|أَتَى رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} رَجُلٌ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَنَا فُلَانُ بْنُ فُلَانٍ حَتَّى عَدَّ تِسْعَةً فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} أَمَا إِنَّكَ‏ عَاشِرُهُمْ‏ فِي‏ النَّارِ}}<ref>«مردی خدمت رسول خدا{{صل}} آمد و گفت: ای رسول خدا، من فلان پسر فلان هستم. و تا نُه پشت خود را برشمرد. رسول خدا{{صل}} به او فرمود: بدان که تو دهمین نفر آنان در دوزخ هستی». الکافی، ج۲، ص۳۲۹؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۳۳۵؛ بحارالانوار، ج۲۲، ص۱۳۱، ج۷۳، ص۲۲۶؛ مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۲۷؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۳، ص۴۴۷، ج۱۴، ص۷۴.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۳۵۵.</ref>

خشم و عصبانیت در [[خانواده]] از زشت‌ترین و نکوهیده‌ترین بدرفتاری‌ها است؛ چیزی که [[زندگی]] را تیره و تار، و [[روابط]] [[زناشویی]] را غمبار، و [[دوستی‌ها]] را به [[دشمنی]]، و نزدیکی‌ها را به دوری تبدیل می‌کند. [[خشم]] و [[عصبانیت]] در خانواده شعله‌ای از [[آتش]] درون است که [[آدمی]] را از سنخ [[شیطان]] می‌سازد و این آتش پیش از سرایت به هرکس دیگر خود آتش‌افروز را تباه می‌نماید.

[[رسول خدا]]{{صل}} فرموده است: {{متن حدیث|الْغَضَبُ‏ جَمْرَةٌ مِنَ‏ الشَّيْطَانِ‏}}<ref>«خشم و عصبانیت، اخگری است از شیطان». جامع الاخبار، ص۱۵۶؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۲۶۵؛ مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۹؛ جامع أحادیث الشیعه، ج۱۳، ص۴۶۷.</ref>.

به منظور درمان [[خشم]] و [[عصبانیت]] باید اسباب و عوامل آن را [[شناخت]] و به حل و رفع و ریشه کن کردن آنها پرداخت؛ اسباب و عوامل: درونی و بیرونی، فردی و [[اجتماعی]]، [[فرهنگی]] و [[اقتصادی]]، [[تربیتی]] و [[خانوادگی]] و... همچنین با در نظر آوردن و یاد کردن پیوسته خوبی‌های [[همسر]]، فداکاری‌های او، زحمات وی، [[تعهد]] همسری، سفارش‌های [[الهی]] و [[راه و رسم نبوی]] می‌توان خشم و عصبانیت را فرونهاد و بدان میدان نداد. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در سفارشی والا فرموده است: {{متن حدیث|لَا يَفْرَكُ‏ مُؤْمِنٌ‏ مُؤْمِنَةً، إِنْ كَرِهَ مِنْهَا خُلُقَاً رَضِيَ مِنْهَا آخَرَ}}<ref>«هیچ مرد مؤمنی نسبت به همسر مؤمن خویش خشم نمی‌گیرد و از او متنفر نمی‌شود، زیرا اگر از یکی از خلقیات او ناخوشایند باشد، از اخلاق دیگرش خشنود باشد». أبوعوّانة یعقوب بن اسحاق الاسفرائنی، مسند أبی عوانة، تحقیق ایمن بن عارف الدمشقی، الطبعة الاولی، دارالمعرفة، بیروت، ۱۴۱۹ ق. ج۳، ص۱۴۱؛ ضیاء الدین أبوعبد عبدالله محمد بن عبدالواحد المقدسی، السنن و الاحکام عن المصطفی علیه أفضل الصلاة و السلام، تحقیق أبوعبدالله حسین بن عکاشة، الطبعة الاولی، دار ماجد عسیری، جدة، ۱۴۲۵ ق. ج۵، ص۲۱۸.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۳۵۷.</ref>

زورگویی و سلطه‌گری در [[خانواده]]، و اداره آن با تجبر و تحکّم خشونتی تحمل‌ناپذیر است. [[انسانی]] که با [[نزدیکان]] خود و محبوب‌ترین بنیان نزد [[خداوند]]، تجبر می‌نماید، بی‌گمان از [[مقام]] [[انسانیت]] و [[شأن]] [[دیانت]] بیرون است، که نه انسانیت اقتضای زورگویی و سلطه‌گری دارد، و نه دیانت به کسی اجازه آن را می‌دهد. پیامبر اکرم{{صل}} در مقام بیان [[زشتی]] و نکوهیدگی این امر [[پیروان]] خود را چنین هشدار داده است: {{متن حدیث|إِنَّ الرَّجُلَ‏ لَيُدْرِكُ‏ بِالْحِلْمِ‏ دَرَجَةَ الصَّائِمِ‏ الْقَائِمِ وَ إِنَّ الرَّجُلَ لَيُكْتَبُ جَبَّاراً وَ مَا يَمْلِكُ إِلَّا أَهْلَ بَيْتِهِ}}<ref>«انسان، با بردباری به مقام روزه‌دار شب‌زنده‌دار می‌رسد. و هم او می‌تواند در زمره جباران قلمداد شود، درحالی‌که جز بر خانواده خود سیطره‌ای ندارد». المعجم الاوسط، ج۶، ص۲۳۲؛ شرح ابن أبی الحدید، ج۶، ص۳۳۸؛ مجمع الزوائد، ج۸، ص۲۴؛ کنز العمال، ج۳، ص۱۲۹؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۴، ص۲۳۸.</ref>.

زورگویی و سلطه‌گری افراد ریشه در [[حقارت]] نفس آنان دارد و برای درمان این ویژگی پست، لازم است [[بیماری]] حقارت نفس آنان درمان شود. امام صادق{{ع}} این [[حقیقت]] را به [[صراحت]] بیان فرموده است: {{متن حدیث|مَا مِنْ رَجُلٍ تَكَبَّرَ أَوْ تَجَبَّرَ إِلَّا لِذِلَّةٍ وَجَدَهَا فِي‏ نَفْسِهِ}}<ref>«هیچ انسانی گردن‌فرازی یا زورگویی و سلطه‌گری نکرد مگر به سبب پستی و حقارتی که در نفس خویش احساس می‌کند». الکافی، ج۲، ص۳۱۲؛ بحارالانوار، ج۷۳، ص۲۲۵؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۳، ص۴۵۴.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۳۶۱.</ref>

[[غیرت]] در [[خانواده]] به معنای [[مراقبت]] از [[حریم]] خانواده و پاسداشت [[سلامت]] اعضای آن و فراهم کردن مقدمات و موجبات این امور و [[پرهیز]] از [[تدارک]] زمینه‌های آسیب دیدن [[حرمت]] و سلامت اعضای خانواده و اجتناب از اقداماتی است که موجب شکسته شدن این امور می‌شود<ref>نک: جامع السعادات، ج۱، ص۲۶۶.</ref>؛ و چنین گرایشی از لوازم [[زندگی]] سالم و از [[نشانه‌های ایمان]] است، چنان‌که [[رسول خدا]]{{صل}} فرموده است: {{متن حدیث|إِنَّ‏ الْغَيْرَةَ مِنَ‏ الْإِيمَانِ‏}}<ref>«بی‌گمان که غیرت از ایمان است». کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۴۴۴؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص۲۱۷؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۱۰۹؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۲۰، ص۲۶۸.</ref>.

[[شکّ]] بی‌مورد و [[تجسس]] در کارهای اعضای [[خانواده]] و [[اعمال]] باید و نبایدهای بی‌مورد از اموری است که خود منشأ آسیب و [[نادرستی]] می‌گردد. [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} در سفارش‌های خود به فرزندش [[حسن]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|إِيَّاكَ‏ وَ التَّغَايُرَ فِي‏ غَيْرِ مَوْضِعِ‏ غَيْرَةٍ فَإِنَّ ذَلِكَ يَدْعُو الصَّحِيحَةَ إِلَى السَّقَمِ، وَ الْبَرِیئَةَ إِلَی الرَّیْبِ}}<ref>«از غیرت نابجا بپرهیز که آن، درستکار را به نادرستی کشاند، و پاکدامن را به بدگمانی (اندیشه گنهکاری) خوانَد». نهج البلاغه، نامه ۳۱.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۳۶۴.</ref>

[[بدرفتاری]] [[خانوادگی]] می‌تواند به صورت کناره‌گیری مرد یا [[زن]] از یکدیگر و وقت نگذاشتن برای هم و برای [[فرزندان]] جلوه کند، که بی‌گمان این بدرفتاری عوارض و پیامدهای [[ناگواری]] برای [[همسران]] و فرزندان دارد. [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} درباره این نوع [[خشونت]] و [[ستم]] به [[همسر]] و خانواده فرموده است: {{متن حدیث|عَذَابُ‏ الْقَبْرِ يَكُونُ‏ مِن... عَزَبِ الرَّجُلِ عَنْ أَهْلِهِ}}<ref>«عذاب قبر ناشی می‌شود از دوری کردن مرد از خانواده و انس نداشتن با همسرش». علل الشرایع، ج۱، ص۳۰۹، وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۸۷، بحارالانوار، ج۶، ص۲۲، ج۷۵، ص۲۶۵، ج۸۰، ص۱۶۷؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۲، ص۱۸۱.</ref>.

رسول خدا{{صل}} در آموزه‌های مکرر مردان و [[زنان]] را از [[خشونت]] [[رفتاری]] در [[لباس]] [[کناره‌گیری]] و وقت‌ناگذاری برای یکدیگر [[پرهیز]] می‌داد و بر [[روابط]] لطیف و وقت‌گذاری برای هم تأکید می‌نمود.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۳۶۶.</ref>

کتک زدن زشت‌ترین و وحشیانه‌ترین صورت خشونت خانوادگی و [[بدرفتاری]] است. رسول خدا{{صل}} برای پایان دادن به خشونت‌های رفتاری در [[خانواده]]، به ویژه کتک خوردن زنان که در میان [[عرب جاهلی]] امری عادی شمرده می‌گردید و در میان [[مسلمانان]] نیز هنوز به وفور دیده می‌شد، تلاش بسیار نمود و سخنان فراوان فرمود، و با بیان زشتی‌های این [[رفتار]] و پیامدهای آن، [[پیروان]] خود را به [[پاک]] شدن از این رفتار وحشیانه و غیر [[انسانی]] [[راه]] نمود، چنان‌که فرمود: {{متن حدیث|فَأَيُّ رَجُلٍ لَطَمَ امْرَأَتَهُ لَطْمَةً أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَالِكاً خَازِنَ‏ النِّيرَانِ‏ فَيَلْطِمُهُ‏ عَلَى حُرِّ وَجْهِهِ سَبْعِينَ لَطْمَةً فِي نَارِ جَهَنَّمَ}}<ref>«هر مردی که به همسرش یک سیلی بزند، خدای عز و جل به مالک دوزخ فرمان می‌دهد او را در جهنم هفتاد سیلی بزند». مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۲۵۰؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۲۰، ص۲۴۹.</ref>.