توحید افعالی در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

==توحید افعالی در فرهنگ شیعه==

*از [[روایات]] [[امامان معصوم]] {{عم}} بر می‌آید که [[انسان]] نه مجبور است و نه مختار مطلق؛ بلکه در جایگاهی به نام "[[امر بین الامرین]]" قرار دارد. [[امام رضا]] {{ع}} در [[تفسیر]] آن فرموده‌اند: [[انسان]] به خواست [[خداوند]]، [[صاحب]] [[اراده]] و [[اختیار]] است و از گذر [[توانایی]] و قدرتی که بدو داده است، با [[اراده]] خود آنچه می‌خواهد، انجام می‌دهد<ref>بحار الانوار، ۵/ ۵۷.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 203.</ref>.

*'''گونه‌های [[توحید افعالی]]:''' می‌توان [[توحید افعالی]] را بر دو گونه دانست: [[توحید در خالقیت]] و [[توحید در ربوبیت]]؛ زیرا همان گونه که [[خداوند]] تنها [[خالق]] مستقل است و هر خلق و ایجاد دیگری در طول [[خالقیت]] [[خداوند]] جای دارد، تنها [[مدبر]] مستقل [[جهان]] نیز هست و [[تدبیر]] و [[اراده]] [[جهان]] به دست او است<ref>{{متن قرآن|قُلْ مَن رَّبُّ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ قُلِ اللَّهُ قُلْ أَفَاتَّخَذْتُم مِّن دُونِهِ أَوْلِيَاء لاَ يَمْلِكُونَ لِأَنفُسِهِمْ نَفْعًا وَلاَ ضَرًّا قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الأَعْمَى وَالْبَصِيرُ أَمْ هَلْ تَسْتَوِي الظُّلُمَاتُ وَالنُّورُ أَمْ جَعَلُواْ لِلَّهِ شُرَكَاء خَلَقُواْ كَخَلْقِهِ فَتَشَابَهَ الْخَلْقُ عَلَيْهِمْ قُلِ اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ }}؛ سوره رعد، آیه ۱۶؛ {{متن قرآن|وَلَقَدْ أَهْلَكْنَا الْقُرُونَ مِن قَبْلِكُمْ لَمَّا ظَلَمُواْ وَجَاءَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ وَمَا كَانُواْ لِيُؤْمِنُواْ كَذَلِكَ نَجْزِي الْقَوْمَ الْمُجْرِمِينَ }}؛ سوره یونس، آیه ۱۳.</ref>. در برابر هر یک از اقسام [[توحید افعالی]]، قسمی از [[شرک]] جای دارد. بدین سان، [[شرک]] در [[خالقیت]]، در برابر [[توحید در خالقیت]] قرار می‌گیرد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 203.</ref>.

*[[علت]] هستی‌بخش، یعنی قیومیت [[خدا]] اثبات‌کننده این صفت است که معلول با تمام وجود، [[قائم]] به [[علت]] است و به اصطلاح [[فلسفی]] "عین ربط و تعلق" است و از خود استقلالی ندارد<ref>مصباح یزدی، آموزش عقاید، ص۱۶۴.</ref>.

*شرکی که بیشتر در میان [[مردم]] شایع بوده و هست، [[شرک]] افعالی، مانند [[شرک]] در [[خالقیت]] و [[شرک]] در [[تدبیر]] می‌‌باشد، و اثبات [[توحید ذاتی]] و [[توحید]] در صفات برای ابطال آنها کافی نیست؛ زیرا ممکن است کسی به [[توحید ذاتی]] ملتزم بوده و [[معتقد]] باشد که خدای یگانه یک یا چند مخلوق را آفرید، ولی ضمناً به این نکته قائل باشد که از آن پس [[خداوند]] در [[آفرینش]] سایر مخلوقات و یا [[تدبیر]] [[جهان]] نقش ندارد، و به همین [[دلیل]] [[شرک]] در [[خالقیت]] یا [[شرک]] در [[تدبیر]] در [[اعتقاد]] این شخص هنوز پا برجا باشد<ref>مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ص۳۸۷.</ref>.

*اینکه مؤثر و فاعل [[حقیقی]] در [[نظام]] موجودات، منحصراً ذات خداست، بدان معناست که هر فاعل و مؤثری به خواست و به [[مشیت]] او فاعل و مؤثر است. هیچ موجودی، اعم از مجرد یا مادی با [[اراده]] یا بی‌اراده، از خود [[استقلال]] ندارد. [[نظام]] [[علت]] و معلول، تنها مجرای [[اراده]] و [[مشیت]] ذات [[حق]] است. هستی [[ملک]] اوست و او در [[ملک]] خود شریک ندارد: {{متن قرآن|لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا}}<ref>«و بگو سپاس خداوند را که نه فرزندی گزیده است و نه او را در فرمانروایی انبازی  و نه او را از سر زبونی، سرپرستی است و او را چنان که باید بزرگ می‌دار!» سوره اسراء، آیه ۱۱۱.</ref>.

*نه تنها همه ذات‌ها، بلکه همه [[کارها]] (حتی کارهای [[انسان]]) به [[مشیت]] و [[اراده خداوند]] است و به نحوی خواسته [[ذات مقدس]] اوست<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۸۲.</ref>.