آتش‌بس در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[آتش بس]] پیمانی است که برای ترک [[جنگ]] در مدّتی معیّن ـ خواه با گرفتن عوض و امتیاز یا بدون آن ـ میان [[مسلمانان]] و [[کافران]] [[حربی]] منعقد می‏‌گردد. از آتش بس که [[هدنه]]، [[مهادنه]]، [[معاهده]] و مواعده نامیده می‏‌شود،<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص:۲۹۲.</ref> در باب [[جهاد]] بحث شده است.

 

'''[[عقد]]:''' [[پیمان]] آتش بس با آنچه بر انشای آن دلالت کند، اعم از لفظ و فعل، مانند اشاره، منعقد می‏‌گردد. <ref>جواهر الکلام، ج۱، ص:۳۳۳.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۱۸.</ref>

جواز و صحّت [[قرارداد]] آتش بس منوط به تحقّق شرایط زیر است:

#'''وجود [[مصلحت]]:''' آتش بس، تنها در صورت وجود مصلحتی، همچون [[ضعف]] مسلمانان و نیاز آنان به [[زمان]] برای تقویت نیرو، [[امید]] به [[مسلمان]] شدن کافران و مانند آن جایز است.

#'''[[تعیین]] مدّت:''' آتش بس بدون تعیین مدّت؛ آغاز و انجام آن، [[باطل]] است، مگر اینکه [[امام]]{{ع}} در فرض عدم تعیین مدّت، شرط کند که در هر زمان [[حقّ]] نقض آن را داشته باشد، که در این صورت، عقد، صحیح است. <ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص:۲۹۹.</ref> آتش بس در موقعیّت [[توانمندی]] مسلمانان تا چهار ماه جایز است و بیش از یک سال جایز نیست. در جواز آن بیش از چهار ماه و کمتر از یک سال با مراعات [[اصلح]] و یا عدم جواز آن، حتّی در صورت اصلح بودن آتش بس، اختلاف است. در موقعیّت ضعف مسلمانان، مدّت آتش بس منوط به نظر [[امام]]{{ع}} یا [[نایب]] او است؛ هرچند مدّت را ده سال یا بیشتر قرار دهد. البته به قولی، بیش از ده سال جایز نیست. <ref>منهاج الصالحین (خویی)، ج۱، ص:۴۰۱.</ref>

#'''[[حضور امام]] یا نایب او:''' آتش بس، تنها به وسیله امام یا نایب او بسته می‏‌شود؛ امّا بنابر تصریح برخی، نقض [[آتش]] بسی که به وسیله [[حاکم ستمگر]] [[کشور اسلامی]] با کافران بسته شده، جایز نیست. <ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص:۲۹۸ ـ ۲۹۹؛ کشف الغطاء، ج۴، ص:۳۵۲؛ فقه الصادق، ج۱۳، ص:۸۷.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۱۸-۱۱۹.</ref>

[[نقض]] [[آتش بس]] تا پایان مدّت [[تعیین]] شده، جز در صورت [[پیمان شکنی]] [[کافران]]، جایز نیست. <ref>کشف الغطاء، ج۴، ص:۳۵۱؛ جواهر الکلام، ج۲۱، ص:۳۱۲.</ref> شرط کردن اموری که انجام دادن آنها بر [[مسلمانان]] جایز نیست، موجب بطلان آتش بس است؛ از این رو، اگر در [[قرارداد]] آتش بس بازگرداندن زنانی که به [[کشور اسلامی]] [[مهاجرت]] کرده و [[مسلمان]] شده‏اند، شرط شود، قرارداد[[باطل]] است. <ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص:۲۹۴.</ref>

بازگرداندن مردان، در صورت عدم اشتراط آن در قرارداد آتش بس، جایز نیست و در صورت اشتراط، با ایمن بودن از افتادن آنان در [[فتنه]]، جایز است. <ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص:۳۰۰ ـ ۳۰۳</ref> [[جان]] و [[مال]] کافران [[معاهد]]، محترم است <ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص:۳۰۷ ـ ۳۰۸</ref> و تعرّض به آنان جایز نیست. <ref>کشف الغطاء،ج۴، ص: ۳۵۲.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۱۸-۱۱۹.</ref>