زلیخا در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

زُلیخا (zolayxa = zoleika) را برخی به ضم "ز" و [[فتح]] "[[لام]]" و برخی دیگر به فتح "ز" و کسر "لام" خوانده‌اند. دهخدا تلفظ دوم را دارای [[شهرت]] و [[نادرست]] دانسته است.<ref>لغت نامه، ج ۹، ص ۱۲۹۰۳ - ۱۲۹۰۴؛ فرهنگ فارسی، ج ۵، ص ۶۵۳، "زلیخا".</ref> درباره [[عربی]] یا غیر عربی بودن این واژه [[اختلاف]] است: فرهنگ‌نویسانی چون [[خلیل]] فراهیدی، جوهری و [[ابن فارس]] این واژه را در کتاب‌های خود نیاورده‌اند؛<ref> العین، ج ۴، ص ۲۰۸؛ الصحاح، ج ۱، ص ۴۲۲؛ معجم مقاییس اللغه، ج ۳، ص ۲۰، "زلخ".</ref> ولی واژه‌پژوهانِ پس از آنها مانند ابن‌منظور، فیروزآبادی و زبیدی، بدون پرداخت صریح به ریشه و معنای لغوی [[زلیخا]]، آن را ذیل ماده "ز ـ ل ـ خ" به معنای "لغزیدن" آورده‌اند <ref> لسان العرب، ج ۳، ص ۲۱ ـ ۲۲؛ القاموس المحیط، ج، ص ۲۶۰؛ تاج العروس، ج ۴، ص ۲۷۴ ـ ۲۷۵، "زلخ".</ref>. زبیدی به [[نقل]] از استاد خود ساختار درست آن را "زَلِیخا" به فتح "ز" و تلفظ آن را به گونه مصغّر (: زُلَیخا) عامیانه و نادرست خوانده است. در مقابل، برخی دیگر به نقل از حاشیه القاموس المحیط تلفظ آن به شکل مصغّر و با هر دو الف ممدوده و [[مقصوره]] را نیز درست دانسته‌اند.<ref>تاج العروس، ج ۴، ص ۲۷۴ - ۲۷۵.</ref> برخی ضبط درست آن را زلیخاء گفته‌اند.<ref> تفسیر ابن عربی، ج ۱، ص ۳۴۰؛ تفسیر قرطبی، ج ۹، ص ۲۱۳، ۲۱۸؛ تفسیر شبر، ص ۲۴۱.</ref> بر همین اساس بعضی، "زُلَیخاء" را مصغر "زَلخاء" (مانند حُمَیراء و حَمراء) دانسته و در سبب نامگذاری وی به این نام گفته‌اند که او زنی بسیار [[زیبا]] بود؛ به گونه‌ای که می‌توانست هر مردی را دچار [[لغزش]] و [[گناه]] کند و تصغیر آن به جهت ترحم و [[محبت]] است؛<ref>لغت نامه، ج ۹، ص ۱۲۹۰۴، "زلیخا".</ref> ولی چنانچه عربی و مصغر بودن آن را بپذیریم، معنای آن "[[زن]] لغزشکار و [[خطاکار]]" خواهد بود. این معنا افزون بر [[زبان عربی]]، با [[شخصیت]] داستانی وی در [[قصه]] [[حضرت یوسف]]{{ع}} نیز سازگارتر است.

==زلیخا در [[عهد قدیم]]==

==زلیخا در قرآن و تفاسیر==

[[قرآن کریم]] بدون پرداختن به نام زلیخا و بسیاری از جزئیات مربوط به [[هویت]] و [[حیات]] وی، حوادثی از [[زندگی]] او را فقط به سبب [[ارتباط]] با زندگی [[حضرت یوسف]]{{ع}} و به عنوان یکی از شخصیت‌های داستان وی گزارش می‌کند. حضور وی در گزارش‌های قرآن در ادامه [[روایت]] داستان حضرت یوسف{{ع}} و به عنوان [[زن]] [[عزیز مصر]] با ورود [[یوسف]] نوجوان <ref>نک: التبیان، ج ۶، ص ۱۶۶؛ البحر المحیط، ج ۵، ص ۲۹۲.</ref> در شکل غلامی زرخرید به [[خانه]] عزیز مصر و سفارش وی به همسرش مبنی بر گرامیداشت آن حضرت آغاز می‌شود. گزارش مربوط به این دوره بسیار گزیده و گذراست. {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِي اشْتَرَاهُ مِنْ مِصْرَ لِامْرَأَتِهِ أَكْرِمِي مَثْوَاهُ عَسَى أَنْ يَنْفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ وَلِنُعَلِّمَهُ مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ وَاللَّهُ غَالِبٌ عَلَى أَمْرِهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>«و آن مرد مصری که او را خریده بود به همسر خود گفت: جایگاه او را نیکو بدار (و با خادمان مگمار) باشد که به ما سود رساند یا او را به فرزندی بگزینیم؛ و بدین‌گونه یوسف را در آن (سر) زمین جای دادیم و (بر آن شدیم) تا بدو از (دانش) خوابگزاری بیاموزیم و خداوند بر کار خویش چیرگی دارد اما بسیاری از مردم نمی‌دانند» سوره یوسف، آیه ۲۱.</ref> بیشترین گزارش قرآن درباره زن عزیز مصر در پیوند با [[دوره جوانی]] حضرت یوسف{{ع}} است. [[عشق]] سوزان آن زن به یوسف{{ع}}، [[شکست]] همه تلاش‌های وی برای کامجویی از آن حضرت، آشکار شدن این [[رسوایی]]، تلاش آن زن برای [[گناهکار]] نشان دادن یوسف{{ع}}، [[گواهی]] شواهد و قراین بر بی‌گناهی وی و [[خطاکاری]] [[زن]] [[عزیز]] و تلاش عزیز مصر برای سرپوش گذاشتن بر این ماجرای عشقی و رسوا، بخش‌های مهمی از گزارش‌های مربوط به این دوره از حیات او هستند. {{متن قرآن|وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آتَيْنَاهُ حُكْمًا وَعِلْمًا وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ وَرَاوَدَتْهُ الَّتِي هُوَ فِي بَيْتِهَا عَن نَّفْسِهِ وَغَلَّقَتِ الأَبْوَابَ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ قَالَ مَعَاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّي أَحْسَنَ مَثْوَايَ إِنَّهُ لاَ يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلا أَن رَّأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذَلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاء إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ وَاسْتَبَقَا الْبَابَ وَقَدَّتْ قَمِيصَهُ مِن دُبُرٍ وَأَلْفَيَا سَيِّدَهَا لَدَى الْبَابِ قَالَتْ مَا جَزَاء مَنْ أَرَادَ بِأَهْلِكَ سُوءًا إِلاَّ أَن يُسْجَنَ أَوْ عَذَابٌ أَلِيمٌ قَالَ هِيَ رَاوَدَتْنِي عَن نَّفْسِي وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّنْ أَهْلِهَا إِن كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِن قُبُلٍ فَصَدَقَتْ وَهُوَ مِنَ الْكَاذِبِينَ وَإِنْ كَانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِن دُبُرٍ فَكَذَبَتْ وَهُوَ مِن الصَّادِقِينَ فَلَمَّا رَأَى قَمِيصَهُ قُدَّ مِن دُبُرٍ قَالَ إِنَّهُ مِن كَيْدِكُنَّ إِنَّ كَيْدَكُنَّ عَظِيمٌ يُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا وَاسْتَغْفِرِي لِذَنبِكِ إِنَّكِ كُنتِ مِنَ الْخَاطِئِينَ }}<ref>«و چون به برنایی خویش رسید بدو (نیروی) داوری و دانش بخشیدیم و بدین گونه به نیکوکاران پاداش می‌دهیم. و آن زن که یوسف در خانه‌اش بود از او، کام خواست  و درها را بست و گفت: پیش آی که از آن توام ! (یوسف) گفت: پناه بر خداوند! او پرورنده من است، جایگاه مرا نیکو داشته است، بی‌گمان ستمکاران رستگار نمی‌گردند. و بی‌گمان آن زن آهنگ وی کرد و وی نیز اگر برهان پروردگار خویش را نمی‌دید آهنگ او می‌کرد  بدین گونه (بر آن بودیم) تا از او زشتی و پلیدکاری را بگردانیم که او از بندگان ناب ما بود. و هر دو به سوی در پیش تاختند و آن زن پیراهن او را از پشت درید و شویش را کنار در، یافتند؛ زن گفت: کیفر کسی که به همسرت نظر بد داشته باشد جز آنکه زندانی شود یا به عذابی دردناک دچار گردد چیست؟ (یوسف) گفت: او بود که از من، کام می‌خواست و گواهی از کسان آن زن گواهی داد:اگر پیراهن وی از پیش دریده است زن راست می‌گوید و مرد از دروغگویان است. و اگر پیراهنش از پشت دریده است زن دروغ می‌گوید و مرد از راستگویان است. و چون (شویش) دید که پیراهن مرد از پشت دریده است گفت: بی‌گمان این از نیرنگ شما زنان است و نیرنگ شما زنان سترگ است. ای یوسف! از این (رویداد) روی بگردان (و در گذر) و (ای زن!) تو نیز برای گناهت آمرزش بخواه که تو بی‌گمان از خطاکاران بوده‌ای» سوره یوسف، آیه ۲۲-۲۹.</ref>.

==نام==

در مقابل، برخی از منابع نخست تفسیری <ref>تفسیر ابو حمزه، ص ۲۰۸؛ جامع البیان، ج ۱۲، ص ۲۲۸؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۱۷۵؛ تفسیر قمی، ج، ص ۳۴۲.</ref> و نیز شماری از [[مفسران]] دوره‌های بعد،<ref>تفسیر سمعانی، ج ۳، ص ۳۸؛ زاد المسیر، ج ۴، ص ۱۵۲؛ دقائق التفسیر، ج ۳، ص ۲۲؛ المیزان، ج ۱۱، ص ۱۰۹.</ref> هماهنگ با [[قرآن کریم]]، اغلب با عنوان "[[زن]] [[عزیز مصر]]" از او یاد کرده‌اند.

==[[شخصیت]] زلیخا==

از لابه‌لای [[آیات]] و تحلیل سخنان و رفتارهای زلیخا و نیز گزارش‌های [[تاریخی]] و [[روایی]] می‌توان به دورنمای نسبتا روشنی از شخصیت وی دست یافت.

===[[اشراف]] زادگی و [[زیبایی]]===

===نازایی===

بر اساس گزارش [[قرآن کریم]] پس از آنکه [[عزیز مصر]] [[حضرت یوسف]]{{ع}} را خرید، به [[همسر]] خویش گفت: او را گرامی بدار. [[امید]] است که برای ما سودمند باشد یا وی را به [[فرزندی]] خویش برگزینیم: {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِي اشْتَرَاهُ مِنْ مِصْرَ لِامْرَأَتِهِ أَكْرِمِي مَثْوَاهُ عَسَى أَنْ يَنْفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ وَلِنُعَلِّمَهُ مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ وَاللَّهُ غَالِبٌ عَلَى أَمْرِهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>«و آن مرد مصری که او را خریده بود به همسر خود گفت: جایگاه او را نیکو بدار (و با خادمان مگمار) باشد که به ما سود رساند یا او را به فرزندی بگزینیم؛ و بدین‌گونه یوسف را در آن (سر) زمین جای دادیم و (بر آن شدیم) تا بدو از (دانش) خوابگزاری بیاموزیم و خداوند بر کار خویش چیرگی دارد اما بسیاری از مردم نمی‌دانند» سوره یوسف، آیه ۲۱.</ref> از این [[آیه]] بر می‌آید که زلیخا تا این [[زمان]] فرزند نداشته <ref>تفسیر ثعالبی، ج ۳، ص ۳۱۷؛ روح البیان، ج ۴، ص ۲۳۲.</ref> و به احتمال بسیار [[زیاد]] [[امیدوار]] به بچه‌دار شدن نیز نبوده است. بر همین اساس، برخی [[مفسران]] گفته‌اند که وی نازا بود و این موضوع وی را به [[رنج]] و شوهرش را به [[فکر]] چاره‌جویی افکنده بود. البته بر اساس برخی از [[احادیث]] <ref> الامالی، ص ۵۳.</ref> و گزارش‌های تاریخی<ref>اخبار الزمان، ص ۲۵۸.</ref> و تفسیری،<ref>تفسیر قمی، ج ۱، ص ۳۵۷؛ مجمع البیان، ج ۵، ص ۳۸۰؛ الکشاف، ج ۲، ص ۳۱۰.</ref> نازایی او به سبب [[ناتوانی]] جنسی شوهر وی بوده است.

نقشه به [[خلوت]] کشاندن یوسف{{ع}}، قدرت [[تصمیم‌گیری]] و واکنش سریع زلیخا و نیز طرح‌ریزی نقشه‌ای زیرکانه در راستای رسیدن به [[هدف]]، از وی چهره‌ای هوشمند، نیرنگباز و دارای [[ذهنی]] فعال ترسیم می‌کند. [[تصمیم‌گیری]] و صحنه‌سازی [[دروغین]] وی هنگام برخورد ناگهانی با شوهر خویش و ترتیب دادن مجلس بزمی برای [[زنان]] دربار برای [[حق]] به جانب نشان دادن خویش مؤید این معناست، چنان‌که [[عزیز مصر]] به [[خلوت]] کشاندن [[یوسف]]{{ع}} را ناشی از [[نیرنگ]] زنانه [[زلیخا]] خواند. {{متن قرآن|وَاسْتَبَقَا الْبَابَ وَقَدَّتْ قَمِيصَهُ مِنْ دُبُرٍ وَأَلْفَيَا سَيِّدَهَا لَدَى الْبَابِ قَالَتْ مَا جَزَاءُ مَنْ أَرَادَ بِأَهْلِكَ سُوءًا إِلَّا أَنْ يُسْجَنَ أَوْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«و هر دو به سوی در پیش تاختند و آن زن پیراهن او را از پشت درید و شویش را کنار در، یافتند؛ زن گفت: کیفر کسی که به همسرت نظر بد داشته باشد جز آنکه زندانی شود یا به عذابی دردناک دچار گردد چیست؟» سوره یوسف، آیه ۲۵.</ref>،{{متن قرآن|فَلَمَّا رَأَى قَمِيصَهُ قُدَّ مِنْ دُبُرٍ قَالَ إِنَّهُ مِنْ كَيْدِكُنَّ إِنَّ كَيْدَكُنَّ عَظِيمٌ}}<ref>«و چون (شویش) دید که پیراهن مرد از پشت دریده است گفت: بی‌گمان این از نیرنگ شما زنان است و نیرنگ شما زنان سترگ است» سوره یوسف، آیه ۲۸.</ref>،  {{متن قرآن|فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَكْرِهِنَّ أَرْسَلَتْ إِلَيْهِنَّ وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّكَأً وَآتَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ سِكِّينًا وَقَالَتِ اخْرُجْ عَلَيْهِنَّ فَلَمَّا رَأَيْنَهُ أَكْبَرْنَهُ وَقَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ وَقُلْنَ حَاشَ لِلَّهِ مَا هَذَا بَشَرًا إِنْ هَذَا إِلَّا مَلَكٌ كَرِيمٌ}}<ref>«و چون (همسر عزیز مصر، ملامت) فریب (آمیز) آنان را شنید (کسی را) نزدشان فرستاد و برای آنها تکیه‌گاهی آماده ساخت  و به هر یک از ایشان کاردی داد و (به یوسف) گفت: خود را به آنان نشان ده! چون او را دیدند بزرگش یافتند و دست خویش را (از خودباختگی) بریدند و گفتند: پاکاکه خداوند است!  این، نه آدمیزاد که جز فرشته‌ای ارجمند نیست» سوره یوسف، آیه 31.</ref>، {{متن قرآن|قَالَتْ فَذَلِكُنَّ الَّذِي لُمْتُنَّنِي فِيهِ وَلَقَدْ رَاوَدْتُهُ عَنْ نَفْسِهِ فَاسْتَعْصَمَ وَلَئِنْ لَمْ يَفْعَلْ مَا آمُرُهُ لَيُسْجَنَنَّ وَلَيَكُونًا مِنَ الصَّاغِرِينَ}}<ref>«(آن زن) گفت: این همان است که مرا درباره او سرزنش کردید؛ آری ، از او کام خواستم که خویشتنداری کرد و اگر آنچه به او فرمان می‌دهم انجام ندهد بی‌گمان به زندان افکنده می‌شود و از خوارشدگان  خواهد بود» سوره یوسف، آیه 32.</ref>

==داستان یوسف و زلیخا==

=== زلیخا و یوسف نوجوان===

===دلباختگی زلیخا به یوسف{{ع}}===

=== کامجویی از یوسف{{ع}}===

===[[تهمت]] ناروا به یوسف{{ع}}===

===واکنش زلیخا به [[سرزنش]] [[زنان]] دربار===

عزیز مصر برای جلوگیری از انتشار خبر ماجرای پیش آمده از یوسف{{ع}} خواست که آن را نادیده گرفته و در جایی بازگو نکند: {{متن قرآن|يُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا}}<ref>تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۱۷۵؛ المیزان، ج ۱۱، ص ۱۴۴.</ref>؛ اما به رغم همه تلاش‌های صورت گرفته، قصه یوسف{{ع}} و زلیخا در میان [[مردم]] و درباریان انتشار یافت و در نتیجه شماری از زنان دربار <ref> تفسیر مقاتل، ج ۲، ص ۱۴۶؛ الکشاف، ج ۲، ص ۳۱۶؛ المیزان، ج ۱۱، ص ۱۴۴.</ref> ضمن [[نکوهش]] و تخطئه شدید [[زلیخا]]، دلباختگی وی به [[غلام]] خویش و کامجویی از او را [[گمراهی]] آشکار خواندند: {{متن قرآن|وَقَالَ نِسْوَةٌ فِي الْمَدِينَةِ امْرَأَتُ الْعَزِيزِ تُرَاوِدُ فَتَاهَا عَنْ نَفْسِهِ قَدْ شَغَفَهَا حُبًّا إِنَّا لَنَرَاهَا فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}}<ref>«و زنانی در آن شهر گفتند: همسر عزیز (مصر) از برده خویش، کام می‌خواهد، (برده‌اش) او را در عشق، سخت شیفته کرده است؛ بی‌گمان ما او را در گمراهی آشکاری می‌بینیم» سوره یوسف، آیه ۳۰.</ref> برخی [[حضرت یوسف]]{{ع}} را عامل انتشار خبر دانسته‌اند.<ref>تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۱۷۵؛ نور الثقلین، ج ۲، ص ۴۱۴.</ref> [[علامه طباطبایی]] با [[نفی]] این دیدگاه [[معتقد]] است که چنین چیزی از [[آیات قرآن]] برنمی‌آید و آن [[حضرت]]، [[حقیقت]] را حتی برای [[عزیز مصر]] زمانی آشکار ساخت که مورد [[اتهام]] واقع شد. دلباختگی زلیخا و تلاش مکرر وی برای کامجویی از یوسف{{ع}} مربوط به مدت [[زمان]] زیادی پیش از این حادثه بود و این به صورت طبیعی آشکار شدن آن را به دنبال می‌آورد.<ref> المیزان، ج ۱۱، ص ۱۴۳.</ref> برخورد بعدی حضرت یوسف{{ع}} با این مسئله نیز [[تأیید]] می‌کند که وی عامل انتشار آن نبوده است، زیرا آن حضرت در آستانه [[آزادی]] از [[زندان]]، برای روشن شدن حقیقت، بدون اشاره به نام زلیخا، از [[پادشاه]] خواست تا درباره ماجرای زنانی که دستان خود را بریدند، پرس و جو کند. {{متن قرآن|وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ فَلَمَّا جَاءَهُ الرَّسُولُ قَالَ ارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ فَاسْأَلْهُ مَا بَالُ النِّسْوَةِ اللَّاتِي قَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ إِنَّ رَبِّي بِكَيْدِهِنَّ عَلِيمٌ}}<ref>«و پادشاه گفت: او را پیش من آورید! چون فرستاده نزد او آمد، وی گفت: نزد سرورت باز گرد و از او بپرس: حال زنانی که دست خود را بریدند چه بود؟ بی‌گمان پروردگار من به نیرنگ آنان داناست» سوره یوسف، آیه ۵۰.</ref> [[مفسران]] اشاره نکردن به نام زلیخا را برخاسته از [[بزرگواری]] و [[ادب]] یوسف{{ع}} دانسته‌اند.<ref> مجمع البیان، ج ۵، ص ۴۱۳؛ الصافی، ج ۳، ص ۲۵.</ref> به [[عقیده]] برخی از مفسران، [[زنان]] دربار، در پی شنیدن [[وصف]] [[جمال]] یوسف{{ع}}، می‌خواستند از نزدیک وی را ببینند، برای همین با [[هدف]] تحریک زلیخا برای نشان دادن یوسف{{ع}} پشت سر وی [[بدگویی]] کردند،<ref> جامع البیان، ج ۱۲، ص ۲۶۳؛ تفسیر شبر، ص ۲۴۲؛ نمونه، ج ۹، ص ۳۹۳.</ref> برای همین، [[قرآن کریم]] بدگویی آنان را "[[مکر]]" و [[نیرنگ]] نامیده است. {{متن قرآن|فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَكْرِهِنَّ أَرْسَلَتْ إِلَيْهِنَّ وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّكَأً وَآتَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ سِكِّينًا وَقَالَتِ اخْرُجْ عَلَيْهِنَّ فَلَمَّا رَأَيْنَهُ أَكْبَرْنَهُ وَقَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ وَقُلْنَ حَاشَ لِلَّهِ مَا هَذَا بَشَرًا إِنْ هَذَا إِلَّا مَلَكٌ كَرِيمٌ}}<ref>«و چون (همسر عزیز مصر، ملامت) فریب (آمیز) آنان را شنید (کسی را) نزدشان فرستاد و برای آنها تکیه‌گاهی آماده ساخت  و به هر یک از ایشان کاردی داد و (به یوسف) گفت: خود را به آنان نشان ده! چون او را دیدند بزرگش یافتند و دست خویش را (از خودباختگی) بریدند و گفتند: پاکاکه خداوند است!  این، نه آدمیزاد که جز فرشته‌ای ارجمند نیست» سوره یوسف، آیه ۳۱.</ref>.<ref> نک: مجمع البیان، ج ۵، ص ۳۹۱.</ref> زلیخا در پی شنیدن سخنان زنان و با [[هدف]] بستن دهان آنها و [[حق]] به جانب نشان دادن خود، مجلس بزمی ترتیب داد و [[زنان]] دربار را به آن [[دعوت]] کرد.<ref> المیزان، ج ۱۱، ص ۱۴۵؛ نمونه، ج ۹، ص ۳۹۴.</ref>درست در لحظه‌ای که [[مهمانان]]، مشغول پوست کندن میوه‌ها بودند، [[یوسف]]{{ع}} به [[دستور]] [[زلیخا]] وارد مجلس شد. زنان با دیدن [[جمال]] او چنان دچار [[شگفتی]] و بهت و [[حیرت]] گشته و از خود بی‌خود شدند که ناخودآگاه دستان خویش را بریدند. آنها وی را به سبب [[زیبایی]] [[خیره]] کننده‌اش فرشته‌ای بزرگوار و نه یک [[انسان]] نامیدند: {{متن قرآن|فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَكْرِهِنَّ أَرْسَلَتْ إِلَيْهِنَّ وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّكَأً وَآتَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ سِكِّينًا وَقَالَتِ اخْرُجْ عَلَيْهِنَّ فَلَمَّا رَأَيْنَهُ أَكْبَرْنَهُ وَقَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ وَقُلْنَ حَاشَ لِلَّهِ مَا هَذَا بَشَرًا إِنْ هَذَا إِلَّا مَلَكٌ كَرِيمٌ}}<ref>«و چون (همسر عزیز مصر، ملامت) فریب (آمیز) آنان را شنید (کسی را) نزدشان فرستاد و برای آنها تکیه‌گاهی آماده ساخت  و به هر یک از ایشان کاردی داد و (به یوسف) گفت: خود را به آنان نشان ده! چون او را دیدند بزرگش یافتند و دست خویش را (از خودباختگی) بریدند و گفتند: پاکاکه خداوند است!  این، نه آدمیزاد که جز فرشته‌ای ارجمند نیست» سوره یوسف، آیه ۳۱.</ref> [[تأمل]] در تعبیرهای [[قرآن]] نشان می‌دهد نقشه زلیخا بسیار زیرکانه و غافلگیرانه بود. ظاهرا مهمانان تا آن [[روز]] یوسف{{ع}} را ندیده بودند و او به دستور زلیخا در جایی به دور از چشم زنان، [[منتظر]] مانده بود تا آنان پیش از [[زمان]] [[تعیین]] شده وی را نبینند. دیدن یکباره یوسف{{ع}} در مجلس بزم، آن هم در هنگام خوردن میوه موجب شد تا زنان با دیدن چهره زیبای او [[اختیار]] از دست داده و نتوانند [[احساس]] درونی خود را [[کتمان]] کنند. بریدن ناخواسته دستان و نیز سخنان و ابراز شگفتی آنها مؤید این معناست و به خوبی نشان می‌دهد که چگونه زیبایی سحرآمیز یوسف{{ع}} همه آنان را افسون کرد.<ref> نک: تفسیر شبر، ص ۲۴۲؛ نمونه، ج ۹، ص ۳۹۵.</ref> با بروز چنین واکنشی که چه بسا در شرایط دیگری امکان بروز و [[ظهور]] نداشت، [[راه]] هرگونه توجیه و [[تأویل]] بسته می‌شد و همان گونه که خواست و هدف زلیخا بود، [[زن‌ها]] او را حق به جانب دانسته و از ملامت وی دست می‌کشیدند. سخنان زلیخا و گفته‌های [[مفسران]] نشان می‌دهد که این گونه هم شد، زیرا وی پس از دیدن واکنش [[زنان]]، با سخنانی [[حق]] به جانب گفت: این همان کسی است که مرا به سبب [[عشق]] و دلباختگی به وی ملامت کردید؛ آن‌گاه برای نخستین بار، بدون ابراز [[ندامت]] و [[حفظ]] ظاهر، آشکارا در نزد آنان به عشق و کامجویی مصرّانه از [[یوسف]]{{ع}} و [[امتناع]] شدید وی اعتراف کرد و در ادامه برای حفظ جایگاه خویش و به [[انقیاد]] درآوردن یوسف{{ع}} [[تهدید]] کرد که اگر از [[فرمان]] وی [[سرپیچی]] کند او را [[زندانی]] کرده و به [[خواری]] و [[ذلت]] خواهد کشاند: {{متن قرآن|قَالَتْ فَذَلِكُنَّ الَّذِي لُمْتُنَّنِي فِيهِ وَلَقَدْ رَاوَدْتُهُ عَنْ نَفْسِهِ فَاسْتَعْصَمَ وَلَئِنْ لَمْ يَفْعَلْ مَا آمُرُهُ لَيُسْجَنَنَّ وَلَيَكُونًا مِنَ الصَّاغِرِينَ}}<ref>«(آن زن) گفت: این همان است که مرا درباره او سرزنش کردید؛ آری ، از او کام خواستم که خویشتنداری کرد و اگر آنچه به او فرمان می‌دهم انجام ندهد بی‌گمان به زندان افکنده می‌شود و از خوارشدگان  خواهد بود» سوره یوسف، آیه ۳۲.</ref>.<ref>المیزان، ج ۱۱، ص ۱۵۱؛ نمونه، ج ۹، ص ۳۹۶.</ref> ظاهر گزارش [[قرآن]] نشان می‌دهد که زنان یاد شده پس از مهمانی به نوعی با [[زلیخا]] همداستان شدند، زیرا [[حضرت یوسف]]{{ع}} پس از این مجلس، [[زندان]] را محبوب‌تر از تن دادن به خواسته زنان خواند و از [[خدا]] خواست که او را از [[شر]] [[حیله]] و [[نیرنگ]] آنان حفظ کند که در غیر این صورت به آنان [[گرایش]] یافته و در جرگه [[جاهلان]] در خواهد آمد: {{متن قرآن|قَالَ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدْعُونَنِي إِلَيْهِ وَإِلَّا تَصْرِفْ عَنِّي كَيْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَيْهِنَّ وَأَكُنْ مِنَ الْجَاهِلِينَ}}<ref>«(یوسف) گفت: پروردگارا! زندان از آنچه مرا به آن فرا می‌خواند خوش‌تر است و اگر فریبشان را از من نگردانی به آنان می‌گرایم و از نادانان خواهم بود» سوره یوسف، آیه ۳۳.</ref> بر اساس گزارش‌های [[تاریخی]] و [[تفسیری]]، شماری از زنان یاد شده به درخواست زلیخا تلاش کردند که با روش‌هایی گوناگون مانند تحریک [[احساسات]] و [[عواطف]] یوسف{{ع}}، [[تطمیع]] و تهدید، او را برای پذیرش درخواست بانوی خود وادارند؛ همچنین خود آنها نیز درخواست کامجویی کردند.<ref>اخبار الزمان، ص ۲۶۰؛ تفسیر مقاتل، ج ۲، ص ۱۴۷؛ نمونه، ج ۹، ص ۳۹۹.</ref> ظاهر تعابیری چون {{متن قرآن|قَالَ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدْعُونَنِي إِلَيْهِ وَإِلَّا تَصْرِفْ عَنِّي كَيْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَيْهِنَّ وَأَكُنْ مِنَ الْجَاهِلِينَ}}<ref>«(یوسف) گفت: پروردگارا! زندان از آنچه مرا به آن فرا می‌خواند خوش‌تر است و اگر فریبشان را از من نگردانی به آنان می‌گرایم و از نادانان خواهم بود» سوره یوسف، آیه ۳۳.</ref>، {{متن قرآن|قَالَ مَا خَطْبُكُنَّ إِذْ رَاوَدْتُنَّ يُوسُفَ عَنْ نَفْسِهِ قُلْنَ حَاشَ لِلَّهِ مَا عَلِمْنَا عَلَيْهِ مِنْ سُوءٍ قَالَتِ امْرَأَتُ الْعَزِيزِ الْآنَ حَصْحَصَ الْحَقُّ أَنَا رَاوَدْتُهُ عَنْ نَفْسِهِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِينَ}}<ref>«(پادشاه به زنان) گفت: آن هنگام که از یوسف کام می‌خواستید حال و کارتان چه بود؟» سوره یوسف، آیه ۵۱.</ref> مؤید این معناست. مجموع این شرایط چنان عرصه را بر یوسف{{ع}} تنگ کرد که رفتن به [[زندان]] را ترجیح داد.

===اعتراف به بی گناهی یوسف{{ع}}===

== فرجام زلیخا==

== جستارهای وابسته ==

==منابع==

==پانویس==