حق در حقوق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

حق در حقوق اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۹ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۵۶

۱٬۸۶۹ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۹ مهٔ ۲۰۲۱

←‏مقدمه

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۸۵۷

ویرایش

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 ==مقدمه==
-«حق، امتیازی است که [[قواعد]] [[حقوقی]] برای تنظیم [[روابط]] اشخاص به سود پاره‌ای از آنان در برابر دیگران ایجاد می‌کند»<ref>ناصر کاتوزیان، مقدمه علم حقوق و مطالعه نظام حقوقی در ایران، ص۲۴.</ref>. حق، [[اقتدار]]، [[سلطه]] و امتیازی است که برای اشخاص یا شخص، اعتبار شده و دیگران [[مکلف]] به رعایت آن می‌باشند<ref>جلال الدین مدنی، مبانی و کلیات علم حقوق، ص۲۵.</ref>. به بیان رساتر حق چیزی است که به نفع فرد و بر عهده دیگران، و تکلیف چیزی است که بر عهده فرد و به نفع دیگران باشد؛ حق، برای فرد محق و مستحق و تکلیف، برای فرد مکلف است؛ [[تکلیف]] فتوابردار است، اما [[حق]] چنین نیست<ref>عبدالله جوادی آملی، حق و تکلیف در اسلام، ص۳۵.</ref>. یکی از معانی حق، سلطه و امتیاز است، در واقع با به کار بردن حق ما در پی [[اثبات]] احاطه و [[برتری]] فردی بر امری یا شخصی دیگر است، اینکه گفته می‌شود فلانی حق دارد یا مالک [[حق تصرف]] بر [[ملک]] خود دارد، این به معنای نوعی برتری و [[تسلط]] آن شخص نسبت به دیگران است، وقتی که می‌گوییم [[آزادی]] حق است، یعنی [[انسان]] امتیاز و سلطه‌ای دارد که دیگران حق سلب آن را ندارند، مثل حق [[تعیین سرنوشت]].
+[[حق]] در [[علم حقوق]]، به معانی متفاوتی استعمال می‌شود که برخی از آن معانی عبارتند از:
+#امتیاز و [[توانایی]] که هر [[جامعه]] برای اعضای خود به وجود می‌آورد مانند [[حق]] [[مالکیت]]، [[حق]] ابوت و [[حق]] [[بنوت]]<ref>ر.ک: ناصر کاتوزیان، فلسفه حقوق، تعریف و ماهیت حقوق، ج۱، ص۳۴۳۱.</ref>.
+#نفعی که از نظر [[حقوقی]] [[حمایت]] شده است. طبق این نظر، صاحب واقعی [[حق]] کسی است که از آن سود می‌برد <ref> ر.ک: ناصر کاتوزیان، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، ص۱۶۱.</ref>.
+#امری است اعتباری که برای کسی (له) بر دیگری (علیه) وضع می‌شود. در این تعریف به سه عنصر برمی‌خوریم:
+##کسی که [[حق]] برای اوست {{عربی|مَنْ لَهُ الْحَقُّ}}؛
+##کسی که [[حق]] بر اوست {{عربی|مَنْ عَلَيْهِ الْحَقّ}}؛
+##آنچه متعلق [[حق]] است<ref>ر.ک: محمدتقی مصباح یزدی، حقوق و سیاست در قرآن، ص۲۷.۲۵.</ref>.
+#[[حق]] عبارت از [[قدرت]]، [[امتیاز]]، [[سلطه]] یا خواسته‌های پیوسته و جدا ناشدنی که [[قانون]] برای شخص می‌شناسد یا حق، سودی (منفعتی) است که دارای [[ارزش]] [[مالی]] است و [[قانون]] از آن [[پشتیبانی]] می‌کند<ref>جواد ورعی، حقوق و وظایف شهروندان و دولتمردان، ص۲۸.</ref><ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۳۰- ۳۱.</ref>.
+حق، امتیازی است که [[قواعد]] [[حقوقی]] برای تنظیم [[روابط]] اشخاص به سود پاره‌ای از آنان در برابر دیگران ایجاد می‌کند»<ref>ناصر کاتوزیان، مقدمه علم حقوق و مطالعه نظام حقوقی در ایران، ص۲۴.</ref>. حق، [[اقتدار]]، [[سلطه]] و امتیازی است که برای اشخاص یا شخص، اعتبار شده و دیگران [[مکلف]] به رعایت آن می‌باشند<ref>جلال الدین مدنی، مبانی و کلیات علم حقوق، ص۲۵.</ref>. به بیان رساتر حق چیزی است که به نفع فرد و بر عهده دیگران، و تکلیف چیزی است که بر عهده فرد و به نفع دیگران باشد؛ حق، برای فرد محق و مستحق و تکلیف، برای فرد مکلف است؛ [[تکلیف]] فتوابردار است، اما [[حق]] چنین نیست<ref>عبدالله جوادی آملی، حق و تکلیف در اسلام، ص۳۵.</ref>. یکی از معانی حق، سلطه و امتیاز است، در واقع با به کار بردن حق ما در پی [[اثبات]] احاطه و [[برتری]] فردی بر امری یا شخصی دیگر است، اینکه گفته می‌شود فلانی حق دارد یا مالک [[حق تصرف]] بر [[ملک]] خود دارد، این به معنای نوعی برتری و [[تسلط]] آن شخص نسبت به دیگران است، وقتی که می‌گوییم [[آزادی]] حق است، یعنی [[انسان]] امتیاز و سلطه‌ای دارد که دیگران حق سلب آن را ندارند، مثل حق [[تعیین سرنوشت]].
 [[اسلام]] در عین اینکه [[دینی]] [[اجتماعی]] است و به [[جامعه]] می‌اندیشد و فرد را [[مسئول]] جامعه می‌شمارد، [[حقوق]] و آزادی فرد را نادیده نمی‌گیرد و فرد را غیر اصیل نمی‌شمارد. فرد از نظر اسلام، چه از نظر [[سیاسی]] و چه از نظر [[اقتصادی]] و چه از نظر [[قضایی]] و چه از نظر اجتماعی، حقوقی دارد؛ از نظر سیاسی حق [[مشورت]] و حق [[انتخاب]] و از نظر اقتصادی حق [[مالکیت]] بر محصول کار خود و حق معاوضه و مبادله و [[صدقه]] و [[وقف]] و اجاره و مزارعه و [[مضاربه]] و غیره در مایملک [[شرعی]] خود دارد و از نظر قضایی حق [[اقامه دعوی]] و [[احقاق حق]] و حق [[شهادت]]، و از نظر [[اجتماعی]] [[حق]] [[انتخاب]] [[شغل]] و [[مسکن]] و انتخاب رشته تحصیلی و غیره و از نظر [[خانوادگی]] حق [[انتخاب همسر]] دارد<ref>مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج۲، ص۲۴۳؛ مرتضی مطهری، وحی و نبوت، ص۱۵۲.</ref>.<ref>[[سید کاظم سیدباقری|سیدباقری، سید کاظم]]، [[آزادی سیاسی از منظر قرآن کریم (کتاب)|آزادی سیاسی از منظر قرآن کریم]]، ص ۸۶.</ref>
 == جستارهای وابسته ==